جدال فناوری با بازار، محصولات دانش بنیان قربانی کالای قاچاق

شرکتهای دانش بنیان به منظور اقتصادی کردن فناوری چند سالی است که حضور پر رنگ تری را در کشور تجربه می کنند اما برای رسیدن به اهداف تجاری سازی همواره با چالشهایی رو به رو هستند.
به گزارش مهر، در باب اهمیت تولیدات دانش بنیان همین بس که رسوخ فناوری در محصولات صنعتی یا تولید محصولات بر پایه علم و دانش علاوه بر خودکفایی و توسعه، یکی از ستون های اصلی اشتغال فارغ التحصیلان محسوب می شود.

ایران با وجود تمام پیشرفت هایی که در حوزه تولید علم داشته، اکنون با چالش های متعددی در حوزه تجاری سازی مواجه است که این چالش ها تنها مختص ما نبوده و کشورهایی مانند کره جنوبی و سنگاپور نیز در فرآیند تبدیل فناوری به محصولات تجاری با این چالشها روبرو هستند.

از آنجا که سهم عمده تولیدات تجاری بر پایه تکنولوژی بر عهده شرکتهای دانش بنیان است، برای دریافت اطلاعات دقیق تر درباره مشکلات تجاری سازی محصولات دانش بنیان به سراغ این شرکتها رفتیم.

کشور پایه تولیدات دانش بنیان را ندارد

حسین توحیدی، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان تولید کننده دوربین در این رابطه به مهر گفت: بیشترین مشکل برای شرکت های دانش بنیان این است که فضای اقتصاد کشور ما، فضای دانش بنیان نیست و این شرایط برای کسب و کار نمی تواند مناسب باشد؛ به همین دلیل برخی که به دنبال سرمایه گذاری بالا هستند به وادی دانش بنیان وارد نمی شوند.

وی افزود: دیدگاه اقتصاد کشور به اقتصاد شرکت های دانش بنیان از بالا به پایین است؛ باید فضای واسطه گری ارگان های کارفرما که نقش واردات محصولات را بر عهده دارند از بین برود؛ مافیا بازی در کشور ما بیشتر سودآور است.

به گفته وی، در کشور ما، راه دانش بنیان راه خوبی برای پول درآوردن نیست زیرا کشورمان پایه تولیدی ندارد و دانش بنیان شدن بخشی از تولیدی شدن است.

وی با تاکید بر اینکه بنابراین کسانی که به دنبال سودهای کلان هستند به سمت دانش بنیان سوق پیدا نمی کنند، خاطر نشان کرد: این نگاه اقتصادی کشور باید از ریشه اصلاح شود تا شاهد پیشرفت شرکت های دانش بنیان باشیم.

وی با اشاره به دیگر مشکلات شرکت های دانش بنیان اظهار داشت: حمایت های مالی و وام هایی که دریافت می کنیم سود بالایی دارند؛ وقتی ما در یک شرکت مواد اولیه را نقدا تهیه می کنیم و به صورت چکی به فروش می رسانیم بازپس دهی این وام ها با این درصد بالا کاری دشوار است؛ این تسهیلات باید تسهیل کننده باشند.

به قوانین جدید نیاز داریم

یکی از عواملی که باعث کندی حرکت شرکت های دانش بنیان می شود، نبود قانون های جدید است و این موضوع مانع سبقت تولیدات برپایه دانش از محصولات سنتی می شود. شرکت های دانش بنیان همواره با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند تا بتوانند گوی سبقت را برای تولید یک محصول فناورانه بربایند.

مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان تولید کننده مواد شوینده نیز با بیان اینکه مشکلات شرکت های دانش بنیان زیاد است، اظهار داشت: یک تولید کننده اولین قدمی که برای تولید یک محصول برمی دارد اخذ مجوز است؛ این مجوزها از وزارت خانه های مختلف مانند صنایع، بهداشت و… اداره استاندارد اخذ می شود.

مهرتاش هدایتی منش با تاکید بر اینکه برای تولید یک محصول جدید مشکلات زیادی داریم، خاطر نشان کرد: چون این محصولات با فناوری های جدید تولید می شود، طبیعتا مصوبه هایی برای اخذ مجوز این محصولات لازم است اما قوانین و مصوبات در این زمینه وجود ندارد.

صنایع سنتی مشکل محصولات نوین

وی با بیان اینکه به روز شدن ارگان هایی که مجوز ارائه می دهند به محصولات دانش بنیان از ضروریات است، گفت: در اصل صنایع هنوز به صورت سنتی با شرکت های دانش بنیان که محصول جدید دارند، برخورد می کنند.

به گفته هدایتی، مدیران شرکت های دانش بنیان می بایست از یک طرف به دنبال تحقیقات و تولید باشند و از طرف دیگر پایی برای پیگیری در اداره ها برای دریافت مجوز داشته باشند.

شرکت های دانش بنیان معطل کارشناسان در سازمان های دولتی هستند

در همین رابطه دکتر سیروس زینلی، مدیر عامل یک شرکت تولید کننده دارو بر پایه زیست فناوری با اشاره به عمده ترین چالش شرکت های دانش بنیان به خبرنگار مهر اظهار داشت: یکی از چالش ها سرعت پایین ارائه مجوز از سوی سازمان ها به محصولات دانش بنیان است به طوریکه باید ارائه مجوز به یک محصول دانش بنیان از سوی سازمان ها در اولویت بررسی قرار بگیرد.

وی تأکید کرد: سازمان ها اعلام می کنند که این تاخیر به دلیل کمبود کارمند و کارشناس برای بررسی طرح های شرکت هاست؛ پیشنهاد می کنیم یا تعداد این کارمندها افزوده شود یا بررسی پروژه ها توسط همین سازمان ها یا وزارت خانه ها برون سپاری شوند.

زینلی معتقد است اگر یک فرایند برای ارائه مجوز به شرکت های دانش بنیان که ۳ روز است، یک ماه به طول بیانجامد اول به شرکت دانش بنیان و بعد به کشور ظلم می شود.

وی با بیان اینکه دیر رسیدن دارویی به بازار که در شرکت های دانش بنیان به تولید می رسد به ضرر کشور خواهد بود، گفت: ما نمی توانیم کشور و شرکت ها را معطل کارشناس کنیم؛ هر دارویی دیرتر وارد بازار شود به ضرر کشور است.

وی با اشاره به دیگر مشکل شرکت های دانش بنیان برای ایجاد کسب و کار گفت: معمولا سرمایه در گردش این شرکت ها کم است؛ شرکت های دانش بنیان شرکتهایی هستند که تفکراتشان هر روز می تواند باعث ایجاد محصول جدید شود ولی وقتی وارد بحث تجاری می شود با عدم تولید محصول مواجه خواهند شد.

کمبود بودجه برای بازاریابی

صفا طاهرخانی یک فعال دانش بنیان با بیان اینکه مهمترین چالش شرکت های دانش بنیان به بازاریابی ارتباط دارد، گفت: معمولا شرکت های دانش بنیان برای بازاریابی بودجه ندارند و هیچ ارگانی برای حمایت از شرکت ها در این زمینه ورود پیدا نمی کنند.

سید حسن امامی، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان که در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان مستقر است به خبرنگار مهر در خصوص مشکلات شرکت های دانش بنیان اظهار کرد: مشکل اولیه شرکت های دانش بنیان همان سازمان های دولتی هستند؛ سازمان هایی که تا با محصول جدید مواجه می شوند بر اساس قانون های قدیمی خود برای ارائه تاییدیه به شرکت ها مخالفت می کنند.

وی با بیان اینکه طبیعی است که در شرکت های دانش بنیان محصول جدیدی به تولید می رسد، گفت: باید به سختی این سازمان ها را قانع کنیم که نیاز است قانون جدیدی برای هر محصول نو تصویب کنند و براساس آن تاییدیه به شرکت ها ارائه کنند.

امامی با اشاره به دیگر مشکل شرکت ها گفت: این باور عمومی و غلط همواره در کشور وجود دارد که محصول خارجی از محصول داخلی بهتر است به همین دلیل بازار شرکت های دانش بنیان تحت تاثیر قرار می گیرد.

به گفته وی، همچنین شرکت های دانش بنیان معمولا شناختی از بازار و شرایط اقتصادی کشور ندارند به همین دلیل به نظر می رسد لازم باشد در هر شهرک یا پارک های علم و فناوری یک شرکت بازاریابی وجود داشته باشد که به همه شرکت ها ارائه خدمات و مشاوره دهد.

اعتماد ایرانی ها به محصولات دانش بنیان ایرانی کم است

یکی از مسائلی که همواره در کشور وجود دارد عدم اعتماد مصرف کننده به کالای داخلی و برتر دانستن نمونه های خارجی است که همین موضوع می تواند بازار یک شرکت را تحت تاثیر قرار دهد. شرکت های زیادی هستند که همواره از این موضوع گله دارند و معتقدند تا مردم با اطمینان محصولمان را استفاده نکنند بازار خوبی نخواهیم داشت.

دکتر حسین نظر بلند، مدیر شرکت دانش بنیان تولید کننده کنتورهای هوشمند نیز در همین زمینه می گوید: در فضای دانش بنیان مسئله اصلی این است که مردم و دولت خودمان، محصول ایرانی را قبول ندارند.

وی با بیان اینکه مجموعه حمایت ها هم اکنون خیلی خوب است به طوریکه که این وضعیت به عنوان مثال با ۱۰ سال پیش قابل مقایسه نیست، اظهار کرد: شرکت های دانش بنیان استانداردهای جدید می طلبند تا محصول خود را با تکیه بر این استانداردها به فروش برسانند.

نظر بلند با اشاره به دومین مشکل شرکت های دانش بنیان گفت: تامین مالی خریدار از جمله مشکلاتی است که همواره با شرکت های دانش بنیان بوده و هست. به همین دلیل ورود شرکت های دانش بنیان به کارهای صنعتی بزرگ خیلی دشوار است. لازم است که بازار شرکت های دانش بنیان تامین شود تا خریداران ذهنیت سنتی مبنی بر ارجحیت محصول خارجی به ایرانی را از سر بیرون کنند.

مردم از محصولات دانش بنیان آگاهی ندارند

هومن جهانیان فر یک فعال دیگر شرکت های دانش بنیان به مشکل دیگری در زمینه ارتباط مردم با محصولات دانش بنیان اشاره کرد و به مهر گفت: مشکل ما به عنوان یک شرکت دانش بنیان فروش است؛ معمولا مردم از این محصولاتی که در شرکت های دانش بنیان به تولید رسیده اطلاعی ندارند در نتیجه فروش ما دچار مشکل می شود.

وی ادامه داد: تبلیغات و صدا و سیما می تواند در بالا بردن آگاهی مردم تأثیرگذار باشد تا بازار محصولات شرکت های دانش بنیان شکل بگیرد.

سود بالای وام های اعطایی به شرکت های دانش بنیان

عطا اکبری، مدیر یک شرکت دانش بنیان صنعتی با اشاره به نقش دولت در حمایت از دانش بنیان ها اظهار کرد: لازم نیست حمایت دولت تنها مالی باشد بلکه بخشی از آن می تواند حمایت های مکاتباتی باشد. مثلا اگر مصرف محصولات دانش بنیان از همین اداره های دولتی آغاز شود و آنها را در بدنه خود استفاده کنند، این آرام آرام در مردم ترویج داده می شود.

وی در خصوص دیگر نگرانی شرکت های دانش بنیان گفت: کالاهای تقلبی و قاچاق محصول تولید شده در شرکتهای دانش بنیان را به زمین می زند و دیدگاه مردم را نسبت به نمونه داخلی تغییر داده و همین منجر به شکاف بین بازار محصولات شرکت ها و مصرف کننده نهایی می شود. نیاز است که ستادهای فناوری محصولات مورد تایید خود را به مردم معرفی کنند تا آنها با اطمینان خاطر از یک محصول بهره مند شوند.

زمان بازپرداخت وام های شرکت های دانش بنیان کوتاه است

سجاد محمدی، مدیر شرکتی که محصول پانسمان های نانو تولید می کند به خبرنگار مهر اظهار داشت: وامی که به شرکت های دانش بنیان اعطا می شود باید بعد از یک سال باز پرداخت آن آغاز شود! چگونه می شود که یک شرکت در ابتدای کار خود با این وام دو دستگاه بخرد و تمامی خریدهای شرکت را باید با وام های دیگر تهیه کند بعد از یک سال هم وامی که از دولت گرفته را بپردازد.

وی با تاکید براینکه زمان آغاز بازپرداخت وام های اعطایی به شرکت های دانش بنیان کم است، گفت: شرکت ها بعد از دریافت وام نمی دانند چگونه بازپرداخت وام را آغاز کنند.

ضرورت افزایش توانمندی های کسب و کارانه در شرکت های دانش بنیان

دکتر محمود شیخ زین الدین معاون نوآوری و تجاری سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر اینکه عمده ترین مشکل شرکت های دانش بنیان بازار است، اظهار داشت: برخی از دلایل بروز این مشکل عمده، مربوط به عواملی در داخل شرکت هاست که باید توانمندیهای کسب و کارانه شان متناسب با توانمندی فناوارنه شان رشد کند تا به بازار مطلوبی دست بیابند. شرکت ها باید ترکیب اعضای هیات مدیره خود را طوری بچینند که افراد مسلط به بازار و مدیریت هم داشته باشند. البته این نتیجه در مورد شرکت های دانش بنیان نوپا مصداق دارد.

چند اقدام برای صیانت از بازار شرکت های دانش بنیان

وی با تاکید براینکه ورود محصولات شرکت های دانش بنیان به بازار دغدغه اصلی معاونت علمی و فناوری است، اظهار داشت: معاونت علمی در بسیاری از دانشگاهها، مراکز نوآوری ایجاد کرده که عمده فعالیت این مراکز ارائه آموزش های لازم در حیطه کسب و کار است. البته معاونت علمی حتی با شرکت های سرمایه گذاری و بنگاه های بزرگ نیز وارد تعامل شده تا نسبت به ایجاد مرکز نوآوری اقدام کند.

شیخ زین الدین در خصوص ماهیت مراکز نوآوری گفت: آموزش از طریق مشاوره و هدایت گری، نظارت بر بازاریابی و ارائه خدمات مشابه به شرکت های دانش بنیان هدف مراکز نوآوری است تا شرکت ها بدانند چگونه باید وارد بازار شوند و محصول خود را بفروشند.

وی با بیان اینکه نوع مشکلات شرکت های دانش بنیان تولیدی و صنعتی متفاوت است و در مواردی نمی توانند مشکل بازاریابی خود را به تنهایی حل کنند، گفت: از این رو معاونت در صدد رفع این مشکل است ولی باید خود شرکت ها هم از نیروهایی که در این زمینه آگاه هستند استفاده کنند یا تجربیات شرکت های دیگر را سرلوحه کار خود قرار دهند.

معاون نوآوری و تجاری سازی فناوری اظهار داشت: معاونت علمی در صدد رفع مسائلی است که مربوط به بیرون شرکت هاست؛ یکی از این موارد در حوزه استاندارد است که پیگیری شد و خوشبختانه شورای عالی استاندارد صدور گواهی انطباق به محصولات دانش بنیان را تصویب کرد؛ این ابلاغیه در شهریورماه امسال انجام شده و آیین نامه اجرایی آن آماده است؛ منتظر هستیم انشاالله بعد از روز جهانی استاندارد سازمان ملی استاندارد این مصوبه ابلاغ و اجرایی شود.

وی با اشاره به دیگر اقدامات معاونت علمی در راستای رفع مشکلات شرکت های دانش بنیان گفت: یکی از مباحث جدی ارائه امتیازاتی برای شرکت های دانش بنیان و فناور در قوانین مربوط به مناقصات دولتی است که به مرحله اجرایی برسد. قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان برای این موضوع پیش بینی شده است.

وی ادامه داد: قانون مناقصات کشور البته در رقابت با شرکت های خارجی ارجحیت را به شرکت های ایرانی داده که امتیاز بسیار خوبی است و این قانون در حال اجراست ولی می توان آن را کاملتر کرد.

وی با تاکید بر اینکه پیوست فناوری طرح های بزرگ نیز برای شرکت های دانش بنیان برای رفع مشکلات بازاریابی آنها به تصویب رسیده است، گفت: دبیرخانه شورای اقتصاد این موضوع را به صورت جدی پیگیری می کند؛ از آنجایی که طرح های بزرگ کشور برای شرکت های کوچک و متوسط بازار ایجاد می کند، موضوع پیوست فناوری این طرح ها مطرح و تصویب شد.

شیخ زین الدین با بیان اینکه یکی از اقدامات خوبی که در راستای رفع مشکلات شرکت های دانش بنیان انجام شده قانون رفع موانع تولید است، گفت: این قانون به شدت پیگیر حمایت از ساخت و تولید ایرانی است و ماده ۴۳ آن مربوط به شرکت های دانش بنیان است که آئین نامه اجرایی آن با همکاری مشترک معاونت علمی و فناوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت آماده تصویب شد.

وی افزود: آخرین اقدام در مصوبه دولت برای صیانت از بازار شرکت های دانش بنیان این است که دولت ۱۰ هزار میلیارد تومان بازار جدید برای محصولات دانش بنیان به وجود بیاورد و این موضوع برای بازار شرکت های دانش بنیان می تواند بسیار با اهمیت باشد.