احتمال بقای برجام از نگاه ظریف / تلاش تیلرسون برای راضی کردن ظریف به مذاکره مجدد
وزیر امور خارجه کشورمان در مصاحبه با نشریه پولیتیکو با اشاره به این موضوع که در جریان مجمع عمومی سازمان ملل جامعه جهانی بر ارزش توافق هسته‌ای ایران تاکید کرده است، گفت: حتی با توجه به تهدیدهای اخیر ترامپ علیه برجام شانس باقی ماندن این توافق بیش از ۵۰ درصد است.
به گزارش بازتاب محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در مصاحبه با برنامه جهان نشریه پولیتیکو، گفت: من معتقدم که جامعه جهانی ارزش توافق هسته‌ای ایران را درک می‌کند و این مساله در نشست مجمع عمومی سازمان ملل مشخص شد.
وی افزود: من پیش از این مصاحبه با رئیس مجمع عمومی بودم و او به من گفت که شش موضوع وجود دارد که تقریبا همه به آنها در طول این نشست اشاره کرده‌اند که یکی از آنها برجام است و تقریبا همه افراد ضمن حمایت از توافق بر لزوم احترام همه طرف‌ها به آن تاکید کرده‌اند.
متن این گفت‌وگو به شرح زیر است:
سوزان گلسر از ظریف پرسید: صحبت‌های هفته گذشته دونالد ترامپ در نشست مجمع عمومی حملات شدیدی علیه ایران را شامل می‌شد که به جرات می‌توان گفت از زمان جورج دبلیو بوش اتخاذ چنین لحن خصمانه‌ای علیه ایران بی‌سابقه بوده است.
ظریف: خیر، از زمان انقلاب اسلامی ایران
گلسر: بله، از زمان انقلاب اسلامی ایران که باید گفت بسیار جالب است. شما قرار است نیویورک را به تهران ترک کنید. ارزیابی شما از شرایط کنونی توافق هسته‌ای ایران چیست؟ به نظر شما چند درصد امکان دارد که توافقی که میان ایران و شش کشور دیگر امضا شد، باقی بماند؟
ظریف: از این‌که اینجا هستم بسیار خوشحالم و معتقدم که جامعه جهانی ارزش این توافق را درک کرده است. من روز گذشته با رئیس مجمع عمومی بودم و او به من گفت که تقریبا همه افراد حاضر در این نشست بر اهمیت این توافق تاکید کرده‌اند و باقی ماندن آن را لازم دانستند. این به آن دلیل نیست که ما یک توافق عالی داریم و در واقع من معتقدم که این توافق، توافق بی‌نقصی نیست؛ چرا که در جهان واقعی دو طرف وجود دارد. لازمه هر توافقی دادن و گرفتن است که هر طرف به امتیازاتی دست یابند. حالا این توافق دارای هفت یا هشت طرف بود. کشورهای گروه 1+5 (ایران و اتحادیه اروپا). بنا بر این این توافق باید نگرانی‌ها را حل کرده و در راستای منافع هفت طرف مختلف تنظیم می‌شد. این توافق نمی‌تواند برای هیچ طرفی بی‌نقص باشد. باید در توافق عناصری وجود داشته باشد که نگرانی‌های همه طرف‌ها را برطرف کند. اما چیزی که در زمان آغاز مذاکرات هدف اصلی طرف‌ها بود، ادامه برنامه هسته‌ای ایران و اطمینان از صلح‌آمیز بودن آن بود. نکته قابل توجه این هدف مشترک آن بود که ما 10 سال اختلاف را کنار گذاشتیم. در 10 سال پیش از برجام دو طرف اهداف کاملا مختلفی را دنبال می‌کردند.
گلسر: اما به نظر می‌رسد اکنون نیز طرف‌ها به آن وضعیت قبلی بازگشتند.
ظریف: بله، اختلاف‌ها بازگشته است و مشکل همین جاست، اما اختلاف ما را به جایی نبرده است. ببینید آمریکا همه تحریم‌هایی که می‌توانست را علیه ما صادر کرد. من فکر نمی‌کنم که در قانون آمریکا چیز دیگری باقی مانده باشد تا بتواند از آن علیه ایران استفاده کند که البته این تحریم‌ها نتیجه دلخواه را برای آنان به همراه نداشت.
گلسر: منظور شما از عدم نتیجه‌بخشی، توافق است یا تحریم‌ها؟
ظریف: نه، البته که تحریم‌ها. تحریم‌ها هیچ نتیجه‌ای نداشتند. زمانی که آمریکا تحریم‌های هسته‌ای خود را علیه ایران صادر کرد، ایران کمتر از 200 سانتریفیوژ داشت. زمانی که واشنگتن به پای میز مذاکره در سال 2013 آمد، ایران 20 هزار سانتریفیوژ در اختیار داشت، البته ایران از هیچ یک از این دو موضوع سودی نبرد. زمانی که تحریم‌ها آغاز شد، رشد اقتصادی ما بالای 7 درصد بود و زمانی که مذاکرات آغاز شد، این میزان به زیر 7 درصد رسیده بود یا حتی پایین‌تر. بنا بر این همه طرف‌ها ضرر دیده‌اند و به همین دلیل است که باید اهداف خود را تغییر داده و مذاکرات را آغاز می‌کردیم. اکنون پس از دو سال مذاکرات و دو سال اجرای موفقیت‌آمیز توافق حداقل از سوی ایران، اجرای توافق از سوی آمریکا قابل توجه نبوده است، اما حداقل همه می‌دانند که برجام ثمربخش بوده است و این چیزی است که در نشست وزیران خارجه 1+5 و ایران که در نشست مجمع عمومی برگزار شد بر آن تاکید شد.
گلسر: کمی در این‌باره به من توضیح بدهید. پس از آنکه ترامپ با آن لحن به توافق و ایران حمله کرد، شما برای نخستین بار در چارچوب نشست وزیران خارجه 1+5 با رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا دیدار کردید و تا آنجا که من می‌دانم تا آن زمان هیچ گفت‌وگو و مذاکره‌ای با او نداشتید و رو در رو نشده بودید. در مورد این موقعیت توضیح دهید.
ظریف: البته همان‌طور که شما اشاره کردید اظهارات ترامپ بسیار خصمانه بود و در واقع می‌توان گفت توهین‌آمیزترین اظهاراتی بود که از سوی یک رئیس‌جمهور آمریکایی علیه ایران اظهار شد و فکر می‌کنم این باعث شد که گفت‌وگوی پرثمر و نتیجه بخشی با تیلرسون نداشته باشم و در واقع او حتی خوشحال بود که ما کفش‌های‌مان را برای هم پرتاب نکردیم.
گلسر: درست است. این جمله‌ای بود که او با رسانه‌ها آن را در میان گذاشت.
ظریف: نحوه توصیف آمریکا از برجام و اجرای آن بسیار ناامیدکننده است. من فکر نمی‌کنم که افراد حاضر در آن نشست با این موضع آمریکا موافق بودند اما این یک توافق بسیار نزدیک بود و من نمی‌توانم جزئیاتی را که در آن اتفاق افتاد را به دلیل منافع طرف‌ها و حریم خصوصی آنها مطرح کنم.
گلسر: اما برخی از طرف‌های حاضر در آن نشست به طور علنی اعلام کرده‌اند که رکس تیلرسون سعی داشته شما را قانع کند تا مذاکرات را در مورد برجام از سر بگیرید.
ظریف: خب ما برای دستیابی به این توافق دو سال مذاکره انجام دادیم. شما نمی‌توانید تنها یک جنبه از توافق را که یک طرف با آن مخالف است را مورد مذاکره قرار دهید. اگر شما به هر پاراگراف توافق نگاه کنید، می‌توان گفت که یکی از طرف‌ها با آن مشکل دارد. بنا بر این این کاملا غیرمنطقی است و ثابت می‌کند که آمریکا در مذاکرات طرف قابل اطمینانی نیست که بتوان با آن در مورد بده بستان گفت‌وگو کرد.
وی افزود: مشکل دیگر آن است که آمریکا اعتبار توافق هسته‌ای را زیر سوال برده است. این یک توافق چند جانبه است که در شورای امنیت سازمان ملل نیز به تصویب رسیده است و این برای آمریکا بسیار مضحک است که خود عضوی از شورای امنیت باشد و اعتبار قطعنامه‌ای که این شورا به تصویب رسانده است را زیر سوال ببرد. آمریکا که خود عضو شورای امنیت است اکنون تهدید می‌کند که از توافق خارج خواهد شد به دلیل آنکه این توافق توسط دولت قبلی به امضا رسیده است. حالا ببینید که آمریکا با این اقدام چه پیامی را برای جهان مخابره می‌کند که اگر روزی نخواهد با آمریکا مذاکره کند اما قطعنامه شورای امنیت را بپذیرد، آنها باز هم باید نگران باشند چراکه ممکن است آمریکا از این قطعنامه تبعیت نکند.
گلسر: شما معتقدید شرایط کنونی توافق هسته‌ای ایران باعث آن خواهد شد که مذاکره کردن با کره شمالی برای آمریکا دشوارتر شود؟
ظریف: من فکر می‌کنم برای هر کسی نه فقط کره شمالی اطمینان به آمریکا و مذاکره با این کشور بسیار دشوار خواهد بود. اکنون شما می‌بینید که حتی متحدان آمریکا نیز ادعا می‌کنند که آمریکا شریک قابل اعتمادی نیست.
گلسر: شما فکر می‌کنید در صورتی که ترامپ از برجام خارج شود، اروپا کنار ایران و توافق هسته‌ای باقی خواهد ماند؟
ظریف: آنها این موضوع را به طور علنی اعلام کردند. بنا بر این باید صبر کرد و دید که اروپا به اظهاراتی که بیان کرده است، عمل خواهد کرد یا خیر.
گلسر: به نظر می‌رسد که ترامپ تصمیم خود را در مورد برجام گرفته است و می‌شود از لحن او فهمید که قرار نیست پایبندی ایران به برجام را در 15 اکتبر تایید کند. انتظار شما هم در شرایط کنونی همین است و اگر او پایبندی ایران را تایید کند، غافلگیر خواهید شد؟
ظریف: من تصور می‌کنم اگر ترامپ می‌خواست دلایل لازم برای ماندن در توافق هسته‌ای را به دلیل آنکه در راستای امنیت ملی آمریکا است، داشته باشد یکی از آن دلایل آن است که او یک موضوع (عدم پایبندی ایران به برجام) خیلی جدی را مطرح کرده و جامعه جهانی این موضوع را قبول نمی‌کند از طرفی آمریکا به عنوان یک بازیگر جهانی نمی‌خواهد منزوی شود. بنا بر این اگر او به این نتیجه برسد که توافق هسته‌ای در راستای منافع ملی آمریکا نیست، از توافق خارج خواهد شد.
گلسر: شما اکنون سیاست آمریکا را دنبال می‌کنید. می‌توانید نمونه‌های دیگری از این موضوع بگویید که ترامپ از موضع خودش عقب‌نشینی کرده باشد. ارزیابی شما از رئیس‌جمهور جدید آمریکا چیست؟
ظریف: خب من معتقدم که همه سیاستمداران باید اظهارات پیشین خود را با وقایع روز ارزیابی کنند. واقعیات روابط بین‌الملل در حال تغییر است و در حالی که این واقعیات تغییر می‌کنند، مواضع نیز باید به روز رسانی شوند. این قطعا نخستین باری نیست که ترامپ یا دیگر روسای جمهور از موضعی که در طول کمپین خود اتخاذ کرده‌اند، عقب‌نشینی می‌کنند و من معتقدم که برخی اوقات این اقدام محتاطانه خواهد بود که به امنیت و منافع ملی کشور خود پایبند بمانیم.
