ترکیه به سمت «تنش نظامی» با کردستان عراق پیش خواهد رفت؟ /دو دوتا چهارتای اردوغان بعد از همه پرسی

یک کارشناس مسائل خاورمیانه، روند تحولات پس از همه پرسی کردستان عراق را در گفتگو با نامه نیوز مورد بررسی و تحلیل قرار داد.
به گزارش بازتاب چشم ناظران و تحلیلگران غرب آسیا به سمت کشور بحرانی این سالها دوخته شده است. کردستان عراق این بار سودای جدا کردن مسیر خود از عراق دارد. همه پرسی استقلال انجام شده است و روزهای آینده روزهای سرنوشت سازی برای منطقه خواهد بود. اما یکی از بازیگران مهم و درگیر این بحران ترکیه است. پیچیدگی های فراوان این مسئله پیش بینی رفتار ترکیه را سخت کرده است.

در این باره نامه نیوز با سعید ساسانیان کارشناس مسایل خاورمیانه گفت و گویی کرده است که از نظر می گذرانید.

***

نطرتان در مورد روند اتفاقات بعد از همه پرسی کردستان عراق چیست؟ به نظرتان این موضوع به سمت تنش بیشتر پیش خواهد رفت؟

به نظر خیلی بعید است که به سمت حرکتهای سخت و کارهای نظامی و اعمال فشار نظامی برود. در حال حاضر براساس اظهاراتی که وجود دارد، درحقیقت می توان گفت که رفتارها به شکل یک منحنی بوده است. قبل از همه پرسی مواضع خیلی تندی گرفته شد و حتی بحث اعمال فشار هم مطرح بود، به همه پرسی که نزدیک تر شدیم، حتی بحث برخورد نظامی هم مطرح شد و قرارداد 1926 با عراق هم مطرح شد که امکان دارد که مداخله نظامی کند اما احتمال اینکه این کار انجام شود، کمتر است. الان هم کم کم اظهارات مقامات ترک شفاف می شود. بعید است این موضوع به سمت حرکت نظامی برود ولی در کوتاه مدت به احتمال خیلی زیاد اعمال فشار از طریق تحریم و بستن مرزها صورت خواهد گرفت. ولی این اقدامات هم در کوتاه مدت است. احتمالا بدین صورت خواهد بود که ترکیه زودتر از ایران شرایط را می پذیرد.

منظورتان از پذیرفتن، توافق با بارزانی است؟
می خواهم بگویم سیاست ترکیه عملگرایانه تر از ماست. به خاطر همین ترکیه دو دو تا چهارتای مادی می کند و به این نتیجه می رسد که بالاخره یک شرایطی پیش آمده و الان در فضای جدید بعد از همه پرسی قرار دارد. نحوه صحبت کردنش متفاوت شده و حداقل طی روزهای اخیر تا حدی رویکردش مشخص شده و بعید است به سمت کارهای سخت علیه اقلیم کردستان پیش رود. بعد از مدتی هم احتمالا سعی می کند که با این شرایط تطبیق پیدا کرده و آن را کنترل کند.

از این لحاظ یک راهبرد کنترلی- انطباقی در دستور کار خود قرار می دهد. ولی عراق همانطور که اعلام کرده بود از روز جمعه منطقه اقلیم را پرواز ممنوع اعلام کرده و ورود پروازهای خارجی هم عملا ممنوع شد. عراق فشارهای بیشتری می آورد هرچند احتمال برخورد نظامی از طرف دولت عراق و گروه های ارتش و حشدالشعبی چندان زیاد نیست و وارد شدن به فضای درگیری و خونریزی احتمالا به نفع هیچکدام از دو طرف نخواهد بود و شاید دو طرف هم علاقه ای به آن نداشته باشند اگرچه در مواضع اعلامی شان این را می گویند. بخصوص مقامات کرد اما احتمالش بعید است.

آنچه محتمل است اینکه به هر حال همه پرسی اتفاق افتاده، مقامات اقلیم سعی می کنند که از این همه پرسی استفاده کنند که اینهم زمان می برد تا بالاخره شرایط تا حدی عادی شود و این جو از بین برود. آنها سعی می کنند که مشت خود را پر کرده و از این فرصت استفاده کنند تا باب گفتگو با بغداد را باز کنند. بغداد هم اعلام کرده که به هیچ وجه تن به گفتگو نمی دهد. حالا باید صبر کرد و مواضع جدید را دید اما به احتمال خیلی زیاد با گذشت زمان مواضع طرفین از این که هست، نرم تر می شود و بعید نیست که بحث و گفتگو هم بین طرفین اتفاق بیفتد اگرچه دولت عراق نسبت به مسئله کرکوک خیلی خیلی سفت و سخت ورود می کند و احتمال اینکه بخواهد در این حوزه امتیازی دهد، خیلی کم است.

در چنین فضایی فکر می کنید کدام نوع بازی و استراتژی به نفع ایران است؟
واقعیت امر این است که به هیچ وجه به نفع ایران نیست که وارد اقدامات سخت علیه اقلیم کردستان شود، هیچکدام از مقامات ما هم چنین رویکردی را اعلام نکرده اند و صرفا بستن مرزها و بحث اقتصادی مطرح شد. یعنی ما هیچ وقت نسبت به بحث سخت هیچ نظر اعلامی هم نداشتیم چراکه طبیعتا در شرایط داخلی کشور خودمان اثرگذار خواهد بود و یک بازی دو سر باخت محسوب شود اما در کوتاه مدت شرایط فرق می کند و فضای فشار بر اقلیم وجود خواهد داشت البته نه از نظر نظامی بلکه از طریق سه بازیگر این فشار وجود خواهد داشت.

از طرفی با توجه به بعضی تنش های بوجود آمده فضای داخلی اقلیم هم از اهمیت بسزایی برخوردار است که به کدام سمت می رود؟ آیا امکان ناامنی در فضای داخلی اقلیم وجود دارد و اگر هست چه کسانی منفعت می برند و چه کسانی متضرر می شوند؟

آیا مدل اعلام نتیجه هم می تواند مهم باشد که مثلا عنوان کنند کردستان مستقل شده یا در نطر دارد وارد مذاکره شود و یا مدلهای از این دست؟

اگر بخواهند به حرفهایی که قبل از همه پرسی زدند، عمل کنند، مواضعی که گرفتند صرفا این بود که ما این همه پرسی را به عنوان استقلال تلقی نمی کنیم و صرفا ابزاری برای چانه زنی با بغداد است. فکر می کنم همین شرایط را ادامه می دهند. یعنی اعلام استقلال به آن معنا را نخواهند داشت. چون ابزارش را ندارند و فشارهای سنگینی بر آنها وارد می شود. از یان رو معتقدم احتمالا وارد یک فضای مذاکره و چانه زنی و امتیازگیری می شوند ولی قطعا از گامی که در راستای استقلال برداشتند عقب نشینی نمی کنند ولی طی یک نقشه راه و با یک فاصله زمانی سعی می کنند به آن سمت حرکت کنند ولی اینکه بخواهند امتیازی بگیرند یا کل این فرآیند را عملا کنار بگذارند خیلی بعید است. چون گام مهمی به سمت استقلال برداشته اند و اینکه گفته می شود که احتمالا یک امتیاز بگیرند و با آن امتیازگیری قضیه خنثی شود، خیلی بعید است. چنانچه امتیاز را بگیرند، صرفا در مقابل یک زمان خاصی است. یعنی یک زمانی تا حدی مسکوت بماند به این معنا که آتش آن کم افروخته تر شود ولی بعد از آن قطعا از این همه پرسی که برگزار کرده اند، استفاده خواهند کرد.