روز مادر و امیدی دوباره برای زنانی که به تنهایی بار زندگی را بر دوش می‌کشند
بازتاب– روز زن و مادر در ایران که همزمان با ولادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) گرامی داشته می‌شود، فرصتی است برای پرداختن بیشتر به مسائل و چالش‌هایی که زنان در جامعه با آن روبه‌رو هستند. یکی از مهم‌ترین گروه‌های آسیب‌پذیر در ایران، زنان سرپرست خانوار هستند که به دلیل شرایط خاص اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند.
طبق آمارهای منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، تعداد زنان سرپرست خانوار در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. بر اساس گزارش‌های رسمی که در سال های گذشته منتشر شده، حدود ۱۵ درصد از خانوارهای ایرانی توسط زنان سرپرستی می‌شوند. این درصد در برخی استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی به مراتب بالاتر است. این زنان معمولاً به دلایل مختلفی چون فوت همسر، طلاق یا جدایی، بیماری همسر، و در مواردی به دلیل فقر اقتصادی و اجتماعی سرپرستی خانواده را بر عهده می‌گیرند.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های این زنان، مشکلات اقتصادی است. در بسیاری از موارد، زنان سرپرست خانوار شاغل نیستند یا درآمد شغلی آن‌ها به حدی نیست که بتواند هزینه‌های زندگی خانواده را تأمین کند. طبق گزارش‌های سازمان برنامه و بودجه، بسیاری از این زنان در مشاغل غیررسمی و با درآمد پایین مشغول به کار هستند که تأمین اجتماعی و بیمه‌ای برای آن‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. این موضوع باعث می‌شود که بسیاری از این زنان در شرایط اقتصادی بسیار دشوار قرار گیرند.
هرچند که در سال‌های اخیر برخی طرح‌های حمایتی از سوی دولت برای زنان سرپرست خانوار اجرا شده است، اما مشکلات اصلی هنوز به قوت خود باقی است. برای مثال، بر اساس گزارش‌های منتشرشده از سوی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، اگرچه طرح‌هایی مانند اعطای وام‌های قرض‌الحسنه، تأمین مسکن و بیمه‌های اجتماعی برای این زنان وجود دارد، اما این حمایت‌ها معمولاً کافی نیست و در بسیاری از موارد به دلیل پیچیدگی‌های اداری یا ناکافی بودن منابع، این حمایت‌ها به دست زنان سرپرست خانوار نمی‌رسد.
طبق اطلاعات موجود در آمارهای رسمی، در بسیاری از موارد، زنان سرپرست خانوار به دلیل مشکلات مالی و عدم دسترسی به منابع حمایتی قادر به تأمین حداقل نیازهای زندگی خود و فرزندانشان نیستند. در نتیجه، بسیاری از این زنان با مشکل فقر و بحران‌های روانی و اجتماعی مواجه می‌شوند.
یکی دیگر از چالش‌های مهم زنان سرپرست خانوار در ایران، مسائل حقوقی و فرهنگی است. در جامعه‌ای که هنوز نهاد خانواده به عنوان یک ساختار اصلی شناخته می‌شود، زنان سرپرست خانوار به شدت با نگاه‌های منفی و تبعیض‌آمیز مواجه هستند. در بسیاری از موارد، این زنان مجبورند برای تأمین حقوق خود و فرزندانشان با موانع حقوقی روبه‌رو شوند. برای مثال، در برخی موارد، زنان سرپرست خانوار از حق ارث یا حتی حق حضانت فرزندان خود محروم می‌شوند و در مسیر قانونی برای دریافت حقوق خود با مشکلات جدی مواجه هستند.
همچنین، مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز بر وضعیت زنان سرپرست خانوار تأثیر می‌گذارد. در بسیاری از مناطق، به ویژه در مناطق روستایی و سنتی، این زنان با stigmatization یا انگ‌زنی اجتماعی مواجه هستند که می‌تواند به طرد اجتماعی و انزوا منجر شود.
برای بهبود وضعیت زنان سرپرست خانوار در ایران، لازم است که سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی به طور جدی‌تر و مؤثرتری طراحی و اجرا شوند. این برنامه‌ها باید شامل تقویت حمایت‌های مالی و اجتماعی، مانند تخصیص منابع بیشتر برای تأمین نیازهای اولیه این زنان، شامل برنامه‌های بیمه‌ای، مسکن و مشاوره‌های روانی باشد. همچنین، تسهیل دسترسی به آموزش مهارت‌های شغلی و فراهم کردن فرصت‌های شغلی با حقوق کافی می‌تواند در بهبود وضعیت اقتصادی آنان مؤثر باشد. اصلاح قوانین حقوقی، به ویژه در حوزه ارث، حضانت و تأمین حقوق این زنان، به عدالت اجتماعی کمک کرده و شرایط بهتری را برای آن‌ها فراهم خواهد کرد. افزون بر این، تغییر نگرش اجتماعی نسبت به زنان سرپرست خانوار و اجرای برنامه‌های فرهنگی و آموزشی گسترده می‌تواند به آگاهی‌های عمومی افزوده و زمینه‌های بهبود شرایط آن‌ها را فراهم سازد.
اگرچه روز زن و مادر فرصتی برای گرامیداشت مقام زن در جامعه است، اما باید توجه ویژه‌ای به زنان سرپرست خانوار شود که در بسیاری از موارد با مشکلات و چالش‌های فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. برای تحقق عدالت اجتماعی و ارتقای وضعیت این زنان، نیاز به تغییرات اساسی در سیاست‌های حمایتی، حقوقی و فرهنگی است.
