سورپرایز بزرگ عربستان برای هند/ کریدور اقتصادی جدید بازی را برای دهلی نو تغییر خواهد داد
در میانه‌ی رقابت قدرت‌ها برای شکل‌دهی به نظم جدید جهانی، کریدور اقتصادی هند–خاورمیانه–اروپا در حال تبدیل شدن به یکی از جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌های اتصال بین‌قاره‌ای است؛ ابتکاری که نه‌تنها مسیرهای تازه‌ای برای تجارت و انرژی می‌گشاید، بلکه نشانگر آغاز دوره‌ای تازه از همگرایی استراتژیک میان آسیا، خاورمیانه و اروپا به رهبری بازیگران نوظهور چون هند، عربستان و امارات است.
بازتاب– در هفته‌های اخیر، توجه تحلیل‌گران و ناظران بین‌المللی به پروژه‌ای جلب شده که می‌تواند نقشه تعاملات اقتصادی و استراتژیک سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا را بازتعریف کند: کریدور اقتصادی هند–خاورمیانه–اروپا (IMEC). طرحی که نه‌تنها نویددهنده جهشی در تجارت جهانی است، بلکه از نظر سیاسی نیز حامل پیام‌هایی روشن از همگرایی نوظهور میان قدرت‌های آسیایی و عربی است.
بر اساس این ابتکار، دو مسیر به‌هم‌پیوسته، هند را از طریق خلیج فارس به اروپا متصل می‌سازند: مسیر شرقی که شبه‌قاره هند را به کشورهای خلیج فارس مرتبط می‌کند و مسیر شمالی که از طریق این کشورها، راه را به بازارهای اروپایی باز می‌کند. این کریدور با طولی نزدیک به ۴۸۰۰ کیلومتر، شامل زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی و دریایی، اتصال دیجیتال و الکتریکی، و حتی خطوط انتقال هیدروژن پاک است؛ مؤلفه‌هایی که از آن پروژه‌ای فراتر از تجارت صرف می‌سازند.
دهلی در مسیر بازیگری جهانی
پشتیبانی آشکار عربستان سعودی از این طرح، که در جریان اجلاس اخیر گروه ۲۰ برجسته شد، نقطه عطفی برای موقعیت استراتژیک هند به شمار می‌آید. مانیش موهان، مدیر ارشد امور بین‌الملل در کنفدراسیون صنعت هند، این پروژه را یک “توافق تاریخی” خوانده که می‌تواند مسیرهای تجاری جایگزینی برای دسترسی هند به اروپا، شمال آفریقا و حتی آمریکای شمالی ایجاد کند.
وی در گفت‌وگو با عرب‌نیوز تصریح کرد: «ما با پروژه‌ای روبه‌رو هستیم که فقط درباره تجارت نیست، بلکه درباره خلق یک زنجیره ارزش جهانی است که منطقه را به شکل بی‌سابقه‌ای یکپارچه می‌سازد». به باور موهان، این طرح می‌تواند هزینه‌ها و زمان حمل‌ونقل را کاهش داده و در عین حال زیرساخت‌های انرژی پاک و دیجیتال را تقویت کند.
همگرایی عربستان و هند؛ بیش از یک همکاری تجاری
روابط ریاض و دهلی نو که در دوران ریاست هند بر گروه ۲۰ شتاب تازه‌ای گرفته، با اجرایی شدن این کریدور می‌تواند به سطحی بالاتر از تعاملات راهبردی برسد. نه‌تنها امارات متحده عربی، بلکه سایر متحدان عربستان نیز در این فرآیند به حلقه‌های مکمل این زنجیره بدل خواهند شد.
به گفته رئیس فدراسیون اتاق‌های بازرگانی و صنعت هند، این پروژه تنها زیرساختی برای انتقال کالا نیست، بلکه بستری برای رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی، کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی و گذار به اقتصاد دیجیتال خواهد بود. وی این ابتکار را «نقشه‌ای برای آینده‌ای مرتبط‌تر، پایدارتر و پرجنب‌وجوش‌تر» توصیف می‌کند.
رقابت پنهان در امتداد اوراسیا
اما فراتر از منافع اقتصادی، تحلیل‌گران به ابعاد ژئوپلیتیکی این پروژه نیز توجه ویژه‌ای دارند. محمد سلیمان، مدیر برنامه فناوری‌های راهبردی در مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، معتقد است این ابتکار درصدد بازآرایی توازن قوا در حاشیه اوراسیا است؛ منطقه‌ای که در حال تبدیل شدن به میدان رقابت میان پروژه‌های اتصال شرق و غرب است.
وی می‌افزاید: «برخلاف تصور عمومی، این پروژه رقیب مستقیم طرح کمربند و جاده چین نیست. تفاوت اصلی در نوع نگاه به مشارکت و استقلال کشورهاست. IMEC مبتنی بر مدل همکاری غیرانحصاری و انعطاف‌پذیر است، نه وابستگی به یک قدرت غالب.»
عربستان سعودی و امارات که جزو ارکان اصلی این پروژه‌اند، همچنان روابط خود را با چین حفظ کرده‌اند و در عین حال با هند و ایالات متحده نیز پیوندهای نزدیکی دارند. عضویت مشترک این کشورها در ساختارهای نوظهوری چون بریکس‌پلاس، نشانه‌ای از نگاه چندقطبی آن‌ها به تعاملات جهانی است.
سخن پایانی؛ الگویی نوین برای اتصال جهانی
با حضور هشت کشور در توافق اولیه این طرح – که مجموعاً تقریباً نیمی از اقتصاد جهان را در بر می‌گیرند – کریدور هند-خاورمیانه-اروپا تنها یک پروژه اقتصادی نیست، بلکه نقطه تلاقی منافع ژرف اقتصادی، ژئوپلیتیکی و فناورانه در منطقه‌ای است که همواره در مرکز تحولات جهانی قرار داشته است.
این طرح می‌تواند سرآغازی برای همکاری‌های نوینی باشد که به جای قطب‌بندی و رقابت‌گرایی، بر مبنای تنوع مشارکت و احترام به استقلال کشورها شکل می‌گیرد. الگویی که اگر موفق شود، نه تنها تعاملات جنوب آسیا و خاورمیانه را بازتعریف می‌کند، بلکه نمونه‌ای الهام‌بخش برای سایر مسیرهای اتصال جهانی خواهد بود.
