3 دلیل اصلی بحران های جاری در سیاست خارجی ایران چیست؟

تعلل در امر احیای برجام، طرح ادعاهای مختلف در مورد ایفای نقش از سوی ایران در چهارچوب جنگ اوکراین، و در نهایت، وقوع اعتراضات جاری در ایران، سه دلیل و مولفه اساسی هستند که سیاست خارجی ایران را در شرایط کنونی با چالش ها و بحران هایی جدی مواجه ساخته اند. چالش هایی که باید برای مقابله موثر با آن ها، طرح و برنامه های مشخص و کارآمدی را نیز ارائه کرد.

بازتاب– “عبدالرضا فرجی راد”، سفیر سابق ایران در نروژ و شمار دیگر از کشورهای اروپایی و همچنین استاد حوزه ژئوپلیتیک و سیاست خارجی در گفتگو با بازتاب، به بررسی و ارزیابی 3 دلیل و محرک اصلی ایجاد بحران های جاری در سیاست خارجی و روابط خارجی کشورمان پرداخته است.

به اعتقاد فرجی راد، وضعیت فعلی که اکنون ایران در حوزه سیاست خارجی با آن رو به رو است و مثلا شاهد رویه های تقابلی کشورهای غربی علیه ایران، موضع گیری های نه چندان مطلوب کنشگرانی نظیر چین در رابطه با ایران، و دیگر مواضع منفی منطقه ای علیه کشورمان هستیم، در 3 مساله اساسی ریشه دارد که توجه به آن ها و مطالعه دقیقاشان می تواند کمک های قابل توجهی را به ایران در ادامه راه کند.

فرجی راد به طور خاص بر این باور است که دلیل اول بحران های جاری در قالب روابط خارجی ایران، تعلل در حصول توافق با غرب جهت احیای برجام است. در واقع اگر ایران پیشتر و در همان ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم می جنبید و توافق احیای برجام را با غرب امضا می کرد، هم امتیازات بیشتری را کسب می کرد و هم با توجه به آغاز جنگ اوکراین، تهران امکانات ویژه ای را جهت صادرات انرژی و کسب درآمدهای سرشار در این حوزه به دست می آورد.

مساله ای که محقق نشد و فشارهای انباشته اقتصادی سال ها تحریم علیه ایران تا حدی در رخداد تحولات جاری در کشورمان و مساله اعتراضات نیز نقش داشته است. از این منظر، به زعم عبدالرضا فرجی راد، سیاست خارجی ایران عملگرانه عمل نکرده و فرصت ها برای کشورمان در چندین نوبت از دست رفته اند.

سفیر سابق ایران در نروژ در ادامه معتقد است که آغاز جنگ اوکراین و طرح ادعاهای مختلف از سوی غرب مبنی بر مشارکت ایران در این جنگ از طریق فروش جنگ افزارهای مختلف به روسیه نیز یکی دیگر از دلایلی بوده که جبهه غرب را تا حد زیادی علیه ایران متحد کرده و موجب ایجاد بحران های جاری در روابط خارجی کشورمان شده است. در واقع، کشورهای اروپایی به نوعی این درک را دارند که ایران به حوزه قدرت آن ها در حال نفوذ‌کردن است و اگر امروز جلوی آن را نگیرند، بعدها با چالش های عدیده ای از سوی تهران رو به رو خواهند شد.

از این رو، اروپایی ها که در ماه های گذشته شدیدا به دنبال میانجی گری در پرونده اتمی ایران بوده‌اند، در شرایط کنونی عملا در برابر کشورمان قرار گرفته اند و مواضع سفت و سختی را علیه ایران اتخاذ می کنند. دلیل این مساله نیز روشن است زیرا آن ها از جانب کشورمان احساس خطر کرده اند. موضوعی که ایران باید برای آن فکری کند و به طرف های اروپایی این سیگنال و پیام را برساند که به دنبال تهدید منافع اروپا نیست. در واقع، ایران باید بتواند فضای کار با اروپا را برای خود حفظ کند.

استاد حوزه ژئوپلیتیک کشورمان در پایان گفت: وقوع اعتراضات جاری در کشور نیز تا حد زیادی در ایجاد بحران برای کشورمان ایفای نقش کرده است. در این شرایط، بازتاب بین المللیِ این اعتراضات موجب شده تا افکار عمومی غربی تا حد زیادی روی ایران و مسائل جاری آن حساس شوند و دولتمردان خود را در مورد تعامل با تهران تحت فشار قرار دهند. وضعیتی که عملا موجب شده تا ماهیت روابط میان ایران و اروپا در شرایط کنونی وضعیتی غیرعادی و توام با تنش و بحران را به خود بگیرد.

از این منظر، دستگاه سیاست خارجی کشورمان و البته نظام حکمروایی در ایران، باید هر چه سریع تر جهت تنش‌زدایی از روابط خارجی ایران و احیای برخی فرصت ها برای کشورمان، وارد میدان شوند و ابتکارهای جدی و روشنی را در پیش گیرند. در غیر اینصورت، بایستی انتظار تشدید تنش ها و بحران ها علیه ایران را داشته باشیم. موضوعی که خود می تواند هزینه های زیادی را به ایران تحمیل و منافع ملی کشورمان را تضعیف کند.