۷۰ درصد نقاط سیل‌خیز کشور ایمن‌سازی نشده است / وقوع بیش‌از ۱۰۰۰ سیل طی شش سال
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با بیان اینکه از ۴۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز کشور، ۱۱ میلیون هکتار تحت پوشش عملیات آبخیزداری قرار گرفته است، گفت: طی سال‌های ۹۰ تا ۹۶، ۱۱۳۹ مورد سیل در کشور اتفاق افتاده است.
ابوالقاسم حسین‌پور در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه کشور ما کشور خشک و نیمه خشکی است و دارای بارندگی‌های نامنظم و با شدت بالا در مدت زمان کوتاه است که منجر به وقوع سیلاب می‌شود، اظهار کرد: از این‌رو در زمره کشورهای سیل‌خیز دنیا هستیم. در سال‌های اخیر بر اثر تغییرات اقلیمی و مسائلی که در کشور ما از جمله تغییر کاربری اراضی وجود دارد شاهد تشدید سیلاب‌ها بوده‌ایم و به همین دلیل ضرورت پرداختن به مدیریت سیلاب و راهکارهای کاهش آن در کشور روز به روز مهم‌تر می‌شود.
طرح‌های آبخیز و آبخوان‌داری از جمله راهکارهای کاهش ریسک و خطرپذیری سیل در کشور
وی با اشاره به اینکه یکی از راهکارهای کاهش ریسک و خطرپذیری سیل در کشور طرح‌های آبخیز و آبخوان‌داری است، تصریح کرد: طرح‌های آبخیزداری از بالا دست حوزه‌های آبخیز که عرصه ایجاد سیل هستند آب را مدیریت و کنترل می‌کنند. درباره موضوع سیل نباید فقط به فکر مقابله و مواجهه با آن در پایین دست و در کنار مراکز جمعیتی، شهرها و روستاها، تاسیسات زیربنایی و اراضی کشاورزی باشیم بلکه باید در سطوح حوزه‌های آبخیز آب را مدیریت کنیم.
۴۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز کشور شناسایی و مطالعه شده است
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در ادامه با تاکید بر اینکه آبخیزداری و آبخوان‌داری اقدامی پیشگیرانه در جهت مدیریت سیلاب در کشور است، گفت: یکی از وظایف اصلی سازمان جنگل‌ها مدیریت سیلاب است. در حال حاضر تاکنون در مطالعات فاز شناختی و توجیهی ۴۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز کشور را تحت مطالعه آبخیزداری قرار داده‌ایم که از این ۴۵ میلیون هکتار ۲۶ میلیون هکتار را در فاز دوم مطالعات تفصیلی آبخیزداری به اتمام رسانده‌ایم.
۱۱ میلیون هکتار از عرصه‌های حوزه‌های آبخیز کشور تحت پوشش عملیات آبخیزداری
حسین‌پور ادامه داد: بر اساس منابع مالی که تاکنون به عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری اختصاص داده شده است و با کمک مردم و خیران توانسته‌ایم که ۱۱ میلیون هکتار از عرصه‌های حوزه‌های آبخیز کشور را تحت پوشش عملیات آبخیزداری قرار دهیم ولی وسعت کشور، تغییرات اقلیمی و تشدید سیل و به دنبال آن خسارت‌های مالی و جانی می‌طلبد که با نگاهی ویژه سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه‌های آبخیزداری در جهت پیشگیری از سیل انجام دهیم.
وقوع بیش از ۱۰۰۰ سیل طی شش سال
به گفته مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری بر اساس آمار و اطلاعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری طی سال‌های ۹۰ تا ۹۶، ۱۱۳۹ مورد سیل در کشور اتفاق افتاده است، همچنین طی شش ماه نخست امسال ۱۰۶ مورد سیل در ۱۶ استان داشتیم. این سیل‌ها در استان‌های سمنان، اصفهان، گلستان، کهگیلویه و بویراحمد، یزد، قزوین، تهران، اردبیل، البرز، خراسان شمالی، کردستان، چهار محال و بختیاری، خراسان رضوی، همدان، هرمزگان و گیلان به وقوع پیوسته و بیشترین فراوانی سیل در ۶ ماهه اخیر در استان‌های سمنان، اصفهان و گلستان بوده است.
گلستان، هرمزگان و خراسان جنوبی بیشترین میزان سیل در ۱۰ سال اخیر را داشته‌اند
وی با بیان اینکه آمار سیل‌های دهه اخیر نشان می‌دهد که استان‌های گلستان، هرمزگان و خراسان جنوبی بیشترین میزان سیل را داشتند، تصریح کرد: اما شدت سیل یعنی بارش‌های بیش از ۱۰۰ میلی‌متر در استان‌های شمالی کشور اتفاق افتاده است که شامل گلستان، مازندران و گیلان می‌شود. شدت سیلاب در این استان‌ها در سال‌های اخیر بیشتر از سایر مناطق کشور بوده است.
کاهش خسارت سیل در نقاطی که عملیات آبخیزداری اجرایی شده است
حسین‌پور با اشاره به اینکه متاسفانه این سیلاب‌ها سبب تلفات انسانی و آسیب به تاسیسات زیربنایی و اراضی کشاورزی شده است، گفت: در مناطقی که مشخصا در سطح پوشش عملیات آبخیزداری قرار گرفته‌اند این خسارت‌ها به شدت کاهش پیدا کرده است.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری افزود: در اقلیم‌های مختلف کشور ایستگاه‌های آبخیزداری، داده‌های شاخص آبخیزداری از جمله سیل را پایش و رصد می‌کنند. بررسی این ایستگاه‌ها نشان می‌دهد که آبخیزداری و آبخوان‌داری باعث کنترل حجم سیلاب شده و دبی اوج سیل را که در لحظه بیشترین خسارت را وارد می‌کند تا هفت برابر کاهش داده است.
وی با بیان اینکه زمان تمرکز سیل یکی از عواملی است که باعث ایجاد و تشدید سیل می‌شود، اظهار کرد: گاهی به علت کمبود پوشش گیاهی، شیب زیاد اراضی و تغییر کاربری روان‌آب‌ها به سرعت جریان پیدا می‌کنند، تجمیع و تبدیل به سیلاب می‌شوند. اقدامات آبخیزداری سبب می‌شود که زمان تمرکز یک آبراهه در یک مسیل افزایش داده و سیلاب مدیریت شود و بیش از ۱۸ دقیقه زمان تمرکز افزایش پیدا کند.
آبخیزداری و آبخوان‌داری راهکاری برای حل معضلات کم‌آبی
حسین‌پور در ادامه با اشاره به فواید آبخیزداری توضیح داد: آبخیزداری و آبخوان‌داری راهکاری است که علاوه بر پیشگیری از سیل و کاهش خسارات در اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران می‌تواند به رفع معضلات کم‌آبی کمک کند. در واقع آبخیزداری و آبخوان‌داری فرصتی است که می‌تواند تهدید سیلاب را به فرصت تبدیل کند. در عملیات آبخیزداری سیلاب‌ها به سدهای طبیعی از جمله زمین و خاک منتقل می‌شود که این کار باعث تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود، همچنین آبخوان‌ها سبب جلوگیری از فرونشست زمین و آبگیری چشمه‌ها، چاه‌ها و قنات‌ها می‌شوند.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در ادامه گفت: با توجه به اینکه حوزه آبخیز گلستان یکی از سیل‌خیزترین آبخیزهای کشور است، طرح مشخصی را تحت عنوان طرح آبخیزداری و کنترل سیل گلستان داریم . سه استان سیل‌خیز کشور در محدوده این حوزه آبخیز قرار گرفته‌اند. آبخیزداری و کنترل سیل هر ساله با ردیف اعتباری ویژه در این حوزه انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه خوشبختانه امسال طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری با جدیت در همه استان‌ها و اغلب شهرستان‌های کشور انجام می‌شود، تصریح کرد: در حال حاضر ۲۸۷ حوزه آبخیز در کشور تحت پوشش برنامه‌های ویژه کنترل سیلاب و آبخوان‌داری قرار گرفته‌اند. درخواست من این است که در پیشگیری از سیل و بهره‌برداری از فرصت سیلاب مردم نیز مشارکت کنند. برای مثال در حوزه آبخیز کندر «در استان البرز که سال ۹۴ سیل خسارت سنگینی به آن وارد کرد»، در سال جاری برنامه آبخیزداری و آبخوان‌داری با مشارکت مردم انجام می‌شود.
حسین‌پور در پایان با اشاره به اینکه منفعت عملیات آبخیزداری مستقیم برای خود مردم است و از خسارت‌ها مصون می‌مانند، گفت: امیدوارم روز به روز با مشارکت گسترده مردم عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در همه نقاط کشور انجام شود. سیل‌های شش ماهه نخست سال ۲۴۶۰ میلیارد ریال خسارت به تاسیسات زیربنایی، اراضی کشاورزی، عرصه‌های منابع طبیعی و حوزه های آبخیز وارد کرده است.
