۴ راهکار رسمی و چندین تدبیر غیررسمی که ایران با آن‌ها تحریم‌های آمریکا را دور می‌زند

تد رجنسیا در الجزیره نوشت: با آغاز دور دوم تحریم ها، وعده دونالد ترامپ مبنی بر وضع شدیدترین تنبیه ها علیه ایران تحقق یافت که با رویکرد رییس جمهوری پیشین آمریکا باراک اوباما تفاوت اساسی دارد. در ماه آگوست تحریم هایی علیه صنعت هوانوردی، ارز و حتی فرش ایران وضع شد. اکنون نیز به غیر از تعداد محدودی از کشورها، تمام جهان از دسترسی به منابع نفت و گاز و نظام مالی ایران محروم شده است. اما ایران همچنان در توافق هسته ای مانده و بازرسان سازمان ملل تایید کرده اند که از مفاد این توافق پیروی می کند. ترامپ در ماه می به طور یکجانبه از این توافق خارج شد تا علی رغم مخالفت های جهانی مسیر بازگشت تحریم ها را هموار کند.

به گزارش انتخاب، الجزیره ادامه داد: اکنون که تحریم های آمریکا دوباره برقرار شده کارشناسان معتقدند این دو دشمن تاریخی وارد بازی موش و گربه شده اند. واشنگتن تلاش می کند به سختگیرانه ترین شکل ممکن تحریم ها را اجرا کند و ایران در پی یافتن روش های مبتکرانه برای دور زدن تحریم هاست. وزیر امور خارجه آمریکا، مایک پمپئو خود اعتراف کرده که اگر ایران تلاش کند تحریم ها را دور بزند مایه تعجب نخواهد بود. علی سرزعیم مشاور اقتصادی مرکز مطالعات راهبردی که زیرنظر ریاست جمهوری ایران فعالیت دارد می گوید که چندین راهکار برای مقابله با تحریم های آمریکا در اختیار ایران است.

او که در دانشگاه علامه طباطبایی تهران تدریس می کند به ما گفت: “آمریکا هر کاری بتواند برای تنبیه ایران انجام می دهد و ما نیز هر کاری که بشود برای مقابله با آن می کنیم”. بنابراین ایران برای فرار از تحریم ها چه قدم هایی می تواند بردارد؟

معافیت ها
ایران قادر است تحت معافیت هایی که به طور استثنائی به برخی شرکای تجاری اش داده شده، به ادامه تجارت با این کشورها بپردازد. روز دوشنبه پمپئو نام کشورهایی را اعلام کرد که همچنان می توانند از ایران نفت بخرند: چین، هند، ایتالیا، ژاپن، یونان، کره جنوبی، تایوان و ترکیه. پمپئو مشخص نکرد که این معافیت ها تا چه زمانی ادامه می یابند اما گفت هدف از این کار ممانعت از بی ثباتی در بازار نفت متعاقب قطع عرضه نفت ایران است.

پمپئو مدعی است از زمان اعلام خروج ترامپ از برجام تاکنون روزانه بیش از یک میلیون بشکه نفت ایران از بازار خارج شده که زیانی ۲.۵ میلیارد دلاری برای تهران به بار آورده است. ترامپ وعده داده بود که صادرات نفت ایران را به صفر خواهد رساند. اما تهران معتقد است اعطای معافیت به برخی کشورها به معنی پیروزی ایران است چراکه پس از موعد تعیین شده همچنان نفت خواهد فروخت. به گزارش سی ان بی سی ایران در ماه سپتامبر روزانه بین ۱.۷ تا ۱.۹ میلیون بشکه نفت خام صادر کرده است که کاهشی هشتصد هزار بشکه ای نسبت به قبل از اعلام تحریم ها را نشان می دهد اما افزایش بهای نفت تا حدی این شکاف درآمدی را پر کرده است.

سازوکار ویژه مالی اروپا
روز ۲۴ سپتامبر اتحادیه اروپا قصد خود برای تاسیس یک سازوکار مالی ویژه را اعلام کرد. رییس روابط خارجی اتحادیه اروپا فدریکا موگرینی گفت که این سازوکار “به شرکت های اروپایی امکان ادامه تبادل با تهران را تحت مقررات اروپایی می دهد و در آن به روی سایر کشورهای جهان باز است”. این اقدام اتحادیه اروپا مخالفت با سیاست دولت ترامپ قلمداد می شود. به طور اساسی این سازوکار محلی است برای تسویه پرداخت ها و دریافت ها میان شرکت های اروپایی و ایران به طوری که از تحریم های آمریکا برای مبادله مالی مستقیم با ایران در امان باشد.

به عنوان مثال اگر یک شرکت اروپایی از ایران نفت و گاز بخرد، بهای محموله به این نهاد پرداخته می شود و در مقابل ایران از وجوه سپرده شده در آن برای خرید کالاهای مجاز در اروپا استفاده می کند. هنوز معلوم نشده که ساختار نهایی این نهاد چگونه خواهد بود. استقبال شرکت های اروپایی از این سازوکار نیز هنوز مشخص نیست. بسیاری از شرکت های بزرگ اروپایی مانند توتال منافع زیادی در آمریکا دارند که در صورت ادامه تجارت با ایران این منافع به خطر خواهد افتاد. روز دوشنبه سخنگوی وزارت امور خارجه ایران بهرام قاسمی از تاخیر در راه اندازی سازوکار ویژه شکایت کرد اما آن را پیچیده و زمانبر دانست. تاسیس این سازوکار نیز در ایران نوعی پیروزی محسوب می شود چراکه نشان دهنده تمایل اروپا به ادامه تجارت با ایران و ایستادگی برابر خواست آمریکاست.

مقررات مسدودسازی اروپا
در ماه آگوست اتحادیه اروپا مقررات جدیدی وضع کرد تا از شرکت های اروپایی در برابر تحریم های آمریکا حفاظت کند. این مقررات زیان شرکت هایی که از ناحیه تحریم های آمریکا دچار خسارت و جریمه می شوند را جبران می کند. به علاوه این مقررات شهروندان اروپایی را از پیروی این تحریم به استثنای مواردی که مورد تایید اتحادیه اروپا باشند منع می کند.

این مقررات می تواند برای شرکت های کوچکی که مراوده ای با آمریکا ندارند مناسب باشد اما بعید است برای شرکت های بزرگ که عملیات جهانی دارند مفید واقع شود. این گونه شرکت ها به صورت خودکار در صورت مبادله با ایران تحت تحریم قرار می گیرند.

معاملات در بازار بورس ایران
در ماه اکتبر ایران قصد خود را مبنی بر فروش نفت خام در بازار بورس اعلام کرد و تنها دقایقی پس از اعلام نخستین عرضه، موفق شد ۲۸۰۰۰۰ بشکه از نفت ارائه شده را بفروشد. این ایده ابتدا سال ۲۰۰۰ و در دوره گذشته تحریم ها مطرح شد اما امسال رنگ اجرایی شدن را به خود دید. به گزارش خبرگزاری تسنیم این میزان نفت در بورس انرژی و با بهای ۷۴.۸۵ دلار به ازای هر بشکه معامله شد و البته در پایان، تمام محموله یک میلیون بشکه ای به فروش رفت.

اساسا شرکت های خصوصی در داخل یا خارج ایران باید خریدار این محموله بوده باشند. در عوض خریداران می توانند نفت خریداری شده را با احتمال کمتر ردیابی شدن در بازار جهانی به فروش برسانند. دفتر کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا (افک) فهرستی از شرکت ها و اشخاص حقیقی مرتبط با نفت ایران را برای تحریم منتشر کرده اما ممکن است شرکت هایی که در این فهرست نیستند، به معامله قانونی نفت بپردازند.

تدابیر غیررسمی
محمد اسلامی، کارشناس اقتصادی مقیم تهران معتقد است بازهم راهکارهایی وجود دارد که دولت ایران با استفاده از آنها بتواند تحریم ها را دور بزند. به گفته او تهران علاقه ای به افشای عمومی این تدابیر ندارد تا از لو رفتن آنها جلوگیری شود. اسلامی می گوید: “تمامی سازوکارهایی از این دست که ایران برای مقابله با تحریم ها تدارک دیده، وجهه غیررسمی دارند. وی افزود این تدابیر می توانند شامل سوآپ ارزی با دیگر کشورها و حتی معاملات با ارزهای رمزنگاری شده باشند که برخی نهادها از هم اکنون از این راهکار استفاده می کنند. شرکای ایران مانند چین و روسیه نیز تمایلی به اظهارنظر در این باره ندارندـ

روسیه که نامش در فهرست معافیت آمریکا گنجانده نشده، تحریم ها را محکوم کرده و غیرمشروع خوانده است. برخی احتمال داده اند روسیه نفت ایران را خریداری کرده و سپس از طرف خودش به اروپا بفروشد. پمپئو از حالا هشدار داده که دولت ترامپ برای ممانعت از دور زدن تحریم ها دست به هر اقدامی خواهد زد. اسلامی می گوید تحریم های جدید ترامپ نسبت به دوره اوباما با چالش های بیشتری مواجه خواهند شد. به اعتقاد او اگرچه تحریم های ترامپ سازمان یافته تر هستند، اما ترامپ موفق نشده اجماع جهانی یا موافقت شرکای قدرتمندی را برای اعمال آنها علیه ایران جلب کند. به تدریج ساختار این تحریم ها تضعیف خواهد شد.