۱۸ دی روز یادبود کشته‌شدگان هواپیمای اوکراینی/آخرین وضعیت پرونده جانباختگان هواپیمای اوکراین
در تاریخ ۱۸ دی ۱۳۹۸، یکی از تلخ‌ترین و فاجعه‌آمیزترین حوادث تاریخ معاصر ایران و جهان رخ داد. در این روز، دو موشک از سوی پدافند هوایی ایران به هواپیمای مسافربری اوکراینی پرواز PS752 شلیک شد که در نتیجه آن ۱۷۶ نفر جان خود را از دست دادند.
این هواپیما که از فرودگاه امام خمینی تهران به مقصد کی‌یف پرواز کرده بود، بلافاصله پس از برخاستن از زمین، به اشتباه توسط سامانه پدافند ایران هدف قرار گرفت و تمامی سرنشینان آن جان باختند.
این حادثه نه تنها از دست دادن ۱۷۶ جان گرانبها را به همراه داشت، بلکه موجب درد و رنجی عمیق برای خانواده‌های قربانیان شد و به یکی از تراژدی‌های بزرگ تاریخ معاصر بدل گردید. بیشتر سرنشینان هواپیما را ایرانیان، شهروندان کانادایی و اوکراینی تشکیل می‌دادند و در میان آنها تعدادی از دانشجویان و پژوهشگران نیز حضور داشتند.
واکنش‌ها و دادخواهی خانواده‌ها
در پنجمین سالگرد این حادثه، خانواده‌های قربانیان هنوز در پی اجرای عدالت برای عزیزان از دست رفته خود هستند. این خانواده‌ها تأکید دارند که باید عاملان و آمران این جنایت محاکمه و مجازات شوند و از مسئولین خواسته‌اند که در روند تحقیقات شفافیت کامل ایجاد شود. آنها همچنین بارها اعلام کرده‌اند که این فاجعه نباید فراموش شود و باید تمامی افرادی که در این واقعه مسئول بودند، چه در سطح عملیاتی و چه در سطوح بالاتر، به پاسخ‌گویی کشانده شوند.
یکی از خواسته‌های اساسی این خانواده‌ها، برگزاری یک دادگاه عادلانه و علنی است که در آن تمامی حقیقت فاجعه روشن شود و هیچ فشاری برای پنهان‌سازی واقعیت وجود نداشته باشد. همچنین، آنها بر لزوم جبران خسارت و حمایت‌های حقوقی و مالی از آسیب‌دیدگان تأکید دارند.
یادبود قربانیان و مراسم سالگرد
در سالگرد این حادثه، خانواده‌ها با برگزاری مراسم‌های معنوی و ساده، یاد عزیزانشان را گرامی می‌دارند. این مراسم‌ها معمولاً شامل گذاشتن شاخه گل سرخ و روشن کردن شمع بر مزار قربانیان است.
خانواده‌ها و فعالان حقوق بشری بار دیگر بر لزوم اجرای عدالت در این پرونده تأکید می‌کنند و خواستار محاکمه مسئولین این فاجعه هستند.
تأکید بر شفافیت و حقیقت‌یابی
خانواده‌های قربانیان همچنین بر لزوم روشن شدن تمامی ابعاد این فاجعه و پاسخ‌گویی به سوالات بی‌شماری که هنوز بی‌پاسخ مانده‌اند، تأکید دارند. سوالاتی از قبیل: چرا سیستم پدافند هوایی به اشتباه تصمیم به شلیک به هواپیما گرفت؟ چرا اطلاعات این حادثه به موقع منتشر نشد و چه عواملی در این تصمیم‌گیری نقش داشتند؟ این موارد همچنان بی‌پاسخ مانده است و خانواده‌ها و افکار عمومی همچنان در پی شفاف‌سازی و پاسخ به آنها هستند.
در این راستا، سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای حقوق بشری نیز بر لزوم تحقیق مستقل و بی‌طرفانه در مورد این فاجعه تأکید کرده‌اند تا حقیقت به طور کامل آشکار شود و مسئولین این حادثه در برابر قانون پاسخگو باشند.
وکیل پرونده هواپیمای اوکراینی: وضعیت پرونده و اعتراضات
سیدمحمود علیزاده طباطبایی، وکیل پرونده شکایت خانواده‌های قربانیان، درباره آخرین وضعیت پرونده اظهار داشت که اکثریت خانواده‌ها به نحوه رسیدگی به پرونده اعتراض داشته و شکایت خود را پس گرفته‌اند. با این حال، برخی از خانواده‌ها همچنان در پی پیگیری پرونده هستند.
وی ادامه داد: “در خصوص این پرونده، رأی صادر شده و ۱۰ نفر محکوم شده‌اند، اما خانواده‌ها به نحوه رسیدگی اعتراض کردند و بیشتر آنها شکایتشان را پس گرفتند، ولی چند نفر از جمله آقای دکتر اسدی لاری و همسرش که من وکیل آنها هستم، به رأی اعتراض کردند.”
علیزاده طباطبایی افزود که پرونده به دیوان عالی کشور ارجاع شده است و دیوان اعتراضات آنها را پذیرفته و ۱۲ ایراد از رأی قبلی گرفته است. به دنبال این ایرادات، پرونده به دادگاه نظامی یک بازگشته تا ایرادات برطرف و رأی جدید صادر شود.
چالش‌ها و تأخیرها در رسیدگی به پرونده
وکیل پرونده همچنین گفت: “با این اقدام، رأی قبلی به طور کامل نقض شد و باید رسیدگی جدیدی انجام شود. بیش از ۶ ماه است که پرونده به دادگاه بازگشته، اما متأسفانه رسیدگی به آن انجام نمی‌شود. ما مرتب پیگیری می‌کنیم، اما دادگاه دائماً رسیدگی را به تأخیر می‌اندازد.”
امید به بازداشت‌های جدید
در پاسخ به سوالی درباره احتمال بازداشت دوباره افراد در صورت رسیدگی مجدد به پرونده، علیزاده طباطبایی گفت: “با ایراداتی که به رأی گرفته‌ایم، امیدوارم که این بازداشت‌ها انجام شود. دیوان ایراداتی که ما مطرح کردیم پذیرفته و در پی این هستیم که به تخلفات مقامات بالاتر نیز رسیدگی شود.”
ضرورت رسیدگی به پرونده در ایران
این وکیل دادگستری تأکید کرد که پرونده باید در شعبه دوم دادگاه نظامی یک رسیدگی شود و افزود: “دادگاه ایران صلاحیت رسیدگی به دعاوی کیفری را دارد و باید در همین جا منتظر رسیدگی عادلانه باشیم. دعاوی حقوقی ممکن است در کشورهای دیگر مورد بررسی قرار گیرد، اما مسئله اصلی برای خانواده‌ها شناسایی و محاکمه مقصران اصلی است.”
عدم تصمیم‌گیری و تأخیر در احضاریه‌ها
علیزاده طباطبایی درباره وضعیت احضار افراد متهم نیز گفت: “متأسفانه هنوز تصمیمی گرفته نشده است. دادگاه اعلام کرده که رسیدگی می‌کند، اما به دلیل مشغله‌های زیاد، هنوز اقدامی صورت نگرفته است. رئیس دادگاه نیز سمتی در سازمان قضائی نیروهای مسلح دارد و باید قضات جدیدی تعیین شوند تا رسیدگی دوباره آغاز شود.”
در نهایت، علیزاده طباطبایی ابراز امیدواری کرد که دادگاه به شکایات خانواده‌ها رسیدگی کند و عدالت در این پرونده به طور کامل اجرا شود.
