۱۰۰۰ بازیگر هر شب در تهران روی صحنه می‌روند
معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، از اقداماتی که در چهار سال گذشته برای حوزه تئاتر انجام شده گفت و با اشاره به ضبط تله‌تئاترهایی برای شبکه چهار از لزوم حمایت دولت از خصوصی‌سازی در حوزه تئاتر و اقدامات حمایتی دولت سخن به میان آورد.
علی مرادخانی در گفتگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه «مهم‌ترین کاری که دولت در این چهار سال در حوزه هنر انجام داد چه بوده است؟» با بیان اینکه «باید ابعاد مختلف حوزه هنر را باید ببینیم» گفت: امروز در حوزه تئاتر، بعد از سالیان متمادی کم‌کم بخش خصوصی دارد جایگاه خود را پیدا می‌کند؛ ما خیلی مایلیم که در همه ابعاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها سیاست‌گذاری کند و دولت آهسته آهسته دست از هر گونه کار اجرایی در این زمینه بردارد و کار را به خود افرادی که دست‌اندرکار هستند، واگذار کند. تجربه‌های کم و بیش چالش برانگیز موفق و مباحثی از این بابت هم داشتیم که طبیعی‌ست.
امروز نمی‌توانید کسی را پیدا کنید که مشکل اساسی برای فعالیت هنری داشته باشد
مرادخانی ادامه داد: ما تمام تلاش‌مان را می‌کنیم که در آینده بتوانیم حتی جشنواره‌ها را به کسانی که می‌توانند برنامه‌ها را اداره کنند واگذار کنیم و دولت بیشتر ناظر بر امور و هادی و حمایتگر باشد؛ هدایت به این معنا که دولت حامی باشد و مسائلی که به لحاظ حاکمیتی برعهده ما گذاشته شده را به عنوان کار وزارتی و نظارتی انجام بدهیم. در این فضا کسانی که می‌خواهند کار کنند باتوجه به سیاست‌های کلی موجود می‌توانند کار خودشان را انجام بدهند. این به نظر من سرفصل بسیاری از کارهاست.
او با اشاره به راه‌اندازی خانه‌های کوچک تئاتر و سالن‌های خصوصی در حوزه تئاتر گفت: اصرار داریم که دست‌اندرکاران این سالن‌ها بتوانند کارهایشان را انجام دهند. اوایل ممکن است مشکلاتی باشد ولی همین امروز بعضی از همین سالن‌ها مدت‌های مدید وقت‌شان پر است و خیلی خوب دارد این اتفاق می‌افتد. ما هم باید حمایت کنیم تا آنها بتوانند کارشان را انجام دهند.
معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه «ما حرفی را روز اول زدیم مبنی بر اینکه امیدواریم کاری کنیم که هنرمندان بتوانند کارشان را بی‌دغدغه انجام دهند» گفت: امروز نمی‌توانید کسی را پیدا کنید که مشکلات اساسی برای فعالیت داشته باشد. روزی که من به معاونت هنری آمدم فهرست عظیمی از مشکلات وجود داشت اما امروز چنین مشکلاتی نداریم؛ ممکن است مواردی باشد اما آن هم در گفت‌وگوها حل می‌شود.
مرادخانی با بیان اینکه فضای امنی برای فعالیت هنرمندان تئاتر فراهم شده است، خاطرنشان کرد: هنرمندی مانند محمد رحمانیان که خودش منتقد دولت هم هست، در جایی گفته بود یکی از ویژگی‌های دولت آقای روحانی این است که هیچ تئاتری در دوره او تعطیل نشد. در خیلی از موارد ما تمام تلاش‌مان را کردیم که وقتی یک اثر روی صحنه می‌آید بتواند کار خود را تا انتها انجام دهد. امروز با همه نواقصی که در این زمینه وجود دارد هر شب بین 90 تا 110 تئاتر روی صحنه داریم؛ حساب کنید اگر به‌طور متوسط در هر مجموعه 10 نفر مشغول باشند که قطعا بیشتر هم هستند، هم بحث کارآفرینی و ایجاد اشتغال در جریان است و هم اینکه هنرمند با مردم رابطه برقرار می‌کند و هم اینکه اتفاقاتی که در این حوزه می‌افتد در یک جمع گسترده هنری شکل خود به خودی می‌گیرد؛ و این همان هدفی بود که هنرمندان بتوانند بدون دغدغه کار خودشان را انجام دهند.
او همچنین یادی از تئاتر عروسکی کرد و با بیان اینکه مرضیه برومند مجموعه فعالیت‌های تئاتر عروسکی را به نحو احسن پیگیری می‌کند و خیلی هم این رشته جاذبه دارد، گفت: در این سال‌ها کمتر در حوزه تئاتر مباحث پژوهشی داشتیم اما در دو سال گذشته، سطح فضای پژوهشی تئاتر را خیلی بالا بردیم. به گونه‌ای که سال گذشته کسانی که در جشنواره‌های تئاتری کشورمان شرکت کردند جزو برترین چهره‌های حوزه تئاتر جهان بودند؛ مثل آقای یوجینو باربا و دیگران. کسی مانند او وقتی وارد ایران شد و تعزیه را دید؛ گفت همین یک مورد برای شما کافی است تا در همه جای دنیا بتوانید هنر نمایش‌تان را ارائه بدهید.
راه‌اندازی موسسه‌ای متشکل از بانک‌ها و موسسه‌های مالی برای حمایت از هنر
مرادخانی در پاسخ به این سوال که بسیاری از هنرمندان نسبت به آینده سالن‌های خصوصی نگرانی دارند و معتقدند این سالن‌ها با این شرایط یا به سمت تعطیلی می‌روند یا به سمت اجرای کارهایی با کیفیت بسیار پایین، در جواب این مساله که جایگاه سوبسید دولتی در این میان کجاست؟ گفت: چرا سوبسید بگذاریم؟ وقتی اسم سوبسید می‌آید آنچه به ذهن می‌رسد وجود رانت است؛ که اگر هم کسی بخواهد سالنی بزند به بهانه سالن بتواند یک چیزهایی دریافت بکند اما ما اینطور نگاه نمی‌کنیم.
معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: برای اولین بار آمده‌ایم و چنین شرایطی را تجربه می‌کنیم. خوبی‌اش این است که افراد می‌آیند اینجا کار خودشان را ارائه می‌دهند و کیفیت هم خیلی خوب است و مخاطب هم فرهیخته و جوان؛ یعنی همه پارامترهایی که مدنظر بوده به وجود آمده است. باید توجه داشت همیشه تئاترها در جایی با ابعاد و اندازه مشخص و اغلب در حوزه دولتی مانند تئاترشهر، سنگلچ یا چهارسو بوده است. همین گستره اولین چالش پیش‌روی تئاتر بود که آیا می‌توانیم در این زمینه فعال شویم؟ ما فقط از موضع یک مخاطب نگاه می‌کنیم اما کسی که می‌خواهد مساله را مهندسی کند باید روی بسیاری از مباحث اجتماعی فکر کند که هر کدام از اینها با چه دستورالعملی قرار است کار کنند؟ با این حال معتقدم موفقیت کار همین سالن‌ها موجب می‌شود که بتوانند به درآمدهای پایدار نزدیک شوند.
مرادخانی با بیان اینکه «برخی از سالن‌ها ممکن است طرح توسعه یا برنامه‌های خاصی داشته باشند» با اشاره به ورود بانک‌ها به حمایت از سالن‌های خصوصی گفت: موسسه‌ای در حال تاسیس است که چندین بانک بزرگ و موسسه مالی کشور عضو آن هستند؛ با راه‌اندازی این موسسه، برای اولین بار حوزه‌های اقتصادی به حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی هم فکر می‌کنند. به‌طوری‌که این موسسه‌ها در زمینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند و وزارت ارشاد به جای اینکه خودش دائم کار اجرایی کند آنها را به این نهادهای خصوصی هنری و هنرمندان متصل کند. در این سال‌ها اتفاقاتی در این زمینه افتاده بود اما چون به صورت جزیره‌ای بوده و دولت هم به عنوان حد واسط هر از گاهی به این و آن پولی داده هیچ‌کدام پایدار نشدند.
مهم‌ترین کار دولت برای هنرمند، ایجاد فضای امن کاری است
او با اشاره به موضوع خصوصی شدن سالن‌های تئاتر تصریح کرد: وقتی اسم دولت را از روی این فعالیت‌ها برمی‌دارید همه نگران می‌شوند. ما باز با همان تفکر داریم همه چیز را پیگیری می‌کنیم که چگونه می‌توانیم موضوع را به گونه‌ای سیاست گذاری و طراحی کنیم که وقتی پای دولت در میان نباشد کماکان سالن‌ها و فعالیت‌های تئاتری بتوانند موفق پیش بروند و نکته مهم و چالش برانگیز قضایا همین جاست. هنرمندان می‌توانند خواسته‌ها و ایده‌آل‌های خودشان را مطرح کنند اما وقتی این خواسته‌ها می‌خواهد تبدیل به یک جریان بشود نیازمند انواع و اقسام مهندسی اقتصادی است؛ به ویژه در جاهایی که انباشت سرمایه وجود دارد؛ این سوال طرح می‌شود که این سرمایه را چطور می‌شود هدایت کرد به گونه‌ای که سرمایه‌گذار نگران از دست رفتن سرمایه‌اش نباشد و بتواند روی آن حساب باز کند؟
این مدیر هنری برنامه‌ریزی در این زمینه را بسیار پیچیده خواند و با بیان اینکه «باید طوری طراحی کنید که در نهایت برون‌داد آن، یک وضعیت درست و مثبت باشد، اگرنه معنا ندارد که بخش خصوصی را در این زمینه‌ها فعال کنید» گفت: دولت باید پولی که از فروش نفت به دست می‌آورد را به حوزه فرهنگ و تئاتر بدهد بعد تمام بشود برود و هیچ؟ به همین دلیل کاری که ما با این وضعیت کردیم، اقدامی زیرساختی فکری برای توسعه اجتماعی است که مجموعه افرادی که می‌آیند و در این زمینه‌ها کار می‌کنند چگونه به مساله نگاه کنند و بتوانند سر پای خود بایستند؟
مرادخانی یادآور شد: یکی از تئاتری‌ها چند وقت پیش مصاحبه‌ای کرده و گفته بود من کارم را انجام دادم هیچ کسی هم به من کمک نکرد و البته درآمد خوبی هم داشتم. من از خواندن این مصاحبه و شنیدن این اتفاق خوشحال شدم. مهم‌ترین کاری که دولت باید بکند ایجاد فضای امن کاری است. وظیفه دولت این است که برای هنرمند شرایطی ایجاد کند که با انگیزه بتواند کار خودش را انجام دهد. حالا این انگیزه‌دار شدن زمانی با اختصاص پول بود که به طرف می‌گفتند آقا شما بیا اینجا این پول‌ها را بگیر و این تئاتر را کار کن.
تئاتر ما با 120 سال قدمت، مرکز اسناد ندارد
او ادامه داد: اما یک وقت هم هست که خود هنرمند مشغول کار است و آن سالن تئاتر هم ظرفیتش به وسیله مردم پر می‌شود و همه این اتفاقات در کنار هم اتفاق می‌افتد من زمانی مسئول مرکز موسیقی بودم و چندباری در تالار وحدت می‌دیدم در تئاترهایی که اجرا می‌شد تعداد هنرمندان روی صحنه از تعداد تماشاگران بیشتر بودند. اما امروز فضا اینطور نیست و فرق می‌کند؛ ما تئاترهایی داشتیم که تعداد بینندگان زیادی داشتند و نمایش‌شان هم خوب بود.
مرادخانی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به اینکه «تئاتر ما با قدمت 120 ساله مرکز اسناد ندارد» گفت: اگر مستندی از تئاتر ایران بخواهید هیچ چیزی گیرتان نمی‌آید فقط به طور پراکنده کسانی اسنادی در اختیار داشتند که باید بروید به آنها مراجعه کنید. ما آهسته آهسته این فضاها را ایجاد می‌کنیم. این کاری است که بخش خصوصی دنبالش نمی‌رود؛ می‌شود جزو مستندات کلی کشور، و جایی است که با سرمایه‌های ملی کشور ایجاد می‌شود که همه بتوانند از آن استفاده کنند.
او همچنین با اشاره به راه‌اندازی موزه عروسکی بهروز غریب‌پور گفت: این موزه فضای خوبی ایجاد کرده که بچه‌ها و نوجوانان بیایند و با مقوله‌ای به نام تئاتر رابطه برقرار کنند؛ این برای ما خیلی مهم است. به هر حال یک موضوع پدوژیکال در حوزه هنر داریم که در واقع ذائقه جمعی جامعه را نسبت به موضوع هنر برانگیزانیم. اگر شما همین حالا به یک آدمی که پنجاه سالش است یک اثر موسیقیایی یا یک تئاتر را ارائه دهید خیلی متوجه نمی‌شود اما وقتی در کودکی با مقوله‌ای به نام تئاتر آشنا می‌شود وقتی بزرگ شود خیلی تاثیرگذار خواهد بود و اصلا جامعه متفاوت می‌شود.
اگر کسی امکانات کافی داشت و گفت تئاترشهر را بهتر اداره می‌کنیم؛ مجموعه را واگذار می‌کنیم
مرادخانی با بیان اینکه مهم‌ترین کار دولت فراهم کردن زمینه‌ای برای این است که هنرمندان خیلی راحت‌تر کارهایشان را پیش ببرند، گفت: چون بقیه کارها باید در بیرون از حوزه دولت اتفاق بیفتد؛ ما امکاناتی که در این سال‌ها در اختیار داشتیم همچون سالن‌هایی مثل تئاترشهر را آماده می‌کنیم که هنرمندان بتوانند کارهایشان را به خوبی در آن ارائه بدهند.
معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: حتی اگر روزی برسد که کسی امکاناتی داشته باشد و بگوید ما تئاترشهر را بهتر از شما اداره می‌کنیم، بهتر از شما نگهداری می‌کنیم، بهتر از شما می‌توانیم کارها را انجام بدهیم، ما استقبال می‌کنیم و تئاترشهر را واگذرا می‌کنیم. یعنی ما باید به سمتی باید برویم که سیاست‌گذار باشیم و بیشتر کارها را به عنوان حمایتی پی بگیریم آن وقت همه می‌توانند رشد فرهنگی را تجربه کنند.
مرادخانی با بیان اینکه در زمینه اقتصاد هنر؛ نگاه دولت تمرکزگرا و کاپیتال نیست، گفت: چرا اینقدر فضاهای هنری داغ شده است؟ حتما تاثیرگذاری‌اش به نوعی متفاوت شده که این قدر فضا را داغ کرده؛ چه در حوزه موسیقی، چه حوزه تئاتر و چه در تجسمی. اکنون در موزه هنرهای معاصر روزی هزار نفر بازدیدکننده خارجی و داخلی داریم. یک زمانی در خیلی از اینجاها اصلا پرنده پر نمی‌زد اگر هم می‌آمد اینقدر نبود.
بیشترین هزینه جشنواره‌های هنری مربوط به تئاتر است
مرادخانی با اشاره به اینکه «در حوزه هنر و مطالبات عمومی، فرهنگ عمومی جامعه نسبت به بسیاری از موارد در حال تغییر است» گفت: این سیال بودن جامعه بخشی از ایدئولوژی آن است؛ ما بر این اساس باید خودمان را آماده کنیم. مثلا زمانی در کشور اصلا موضوع فضای مجازی مطرح نبود اما امروز افرادی را داریم که در فضای مجازی کسانی کار می‌کنند و بسیار هم موفق و اکثرا جوان هستند. دولت خودش وارد این کار نمی‌شود. باید اجازه بدهد که اینها خودشان کار خودشان را انجام دهند. در مورد تئاتر، باید گفت که از اول به شدت به دولت وابستگی داشته است و الان هم، کماکان همین‌طور است؛ به‌طوری‌که بیشترین بودجه معاونت هنری می‌آید به تئاتر اختصاص داده می‌شود. مثلا در جشنواره‌ها بالاترین هزینه‌ها مربوط به تئاتر است درحالی‌که در بخش موسیقی آنقدر هزینه نمی‌دهیم چراکه این حوزه خودش می‌تواند سازوکارهای درآمدزا داشته باشد ولی تئاتر خیلی کمتر.
او تاکید کرد: با وجود شرایط سختی که تئاتر دارد در تلاشیم تا موضوع اقتصاد فرهنگ در آن معنا پیدا کند و به نظرم کارهای خوبی در این زمان اتفاق افتاده است. یک وقت‌هایی مدیر نمی‌خواهد که ریسک کنید؛ خیلی راحت بودجه را می‌گیرد سفارش می‌دهد چهار تا کار می‌سازند و این می‌شود گزارش کار. این برای مقاطعی خوب است مثل آبگرمکن‌های دیواری است؛ کافی است یک لحظه شیر را ببندید تا همه چیز قطع شود. یعنی فقط در زمانی که آب جریان دارد گرم می‌شود اما ما نباید این جور عمل کنیم. باید وسیله‌های اساسی داشته باشیم تا در هر لحظه کار بدون حضور تزریقی دولت ادامه پیدا کند. اما با این حال دولت دارد کمک‌های خودشان را می‌کند. ناگهان که نمی‌شود به حد کمال برسد؛ آهسته آهسته دارد می‌رود جلو و ما همین طور هدایتش می‌کنیم که این کار را بتواند انجام بدهد.
معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه در تمام استان‌های کشور پلاتوهای تئاتر در حال راه‌اندزای است، گفت: دولت می‌گوید شما پلاتو را ایجاد کنید، تامین تجهیزاتش با ما؛ از صندلی گرفته تا تجهیزات صدا و نورپردازی. معتقدیم از اینجا به بعد دیگر دولت نباید بیاید خودش مدیری برای این سالن‌های تئاتری بگذارد بلکه خود مردم و بخش‌های خصوصی باید بتوانند خودشان اداره کنند تا شاهد یک فضای فعال هنری باشیم و دولت هم کمک کرد که این اتفاق‌ها بیفتد. به طور کلی در بحث اقتصاد هنر و حمایت‌ها توامان عملا دارد شکل می‌گیرد.
هنرمند وقتی روی سن کار می‌کند نباید نگران ایمنی صحنه باشد
مرادخانی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به مرمت و بازسازی مجموعه‌هایی مانند تئاترشهر و تالار وحدت تصریح کرد: این موارد به حوزه معاونت توسعه برمی‌گردد یعنی ما کاربر این مجموعه‌ها هستیم و ساختمان نمی‌سازیم؛ کار معاونت هنری نرم‌افزاری است. ما تئاتر می‌گذاریم و حوزه محتوایی تئاتر را پی می‌گیریم اما اگر ساختمان به ما بدهند رد نمی‌کنیم استقبال می‌کنیم که خیلی خوب می‌توانیم در آن کارهایی انجام بدهیم. مشکل عمده در این ساختمان‌ها این است که به مرز پنجاه سال دارند می‌رسند و بخشی‌شان هم رسیده‌اند و خب ساختمانی که 50 سال کار کرده یک سری مشکلات دارد که آنها را به فراخور حال و تا جایی که توانستیم پیگیری کردیم اما بخشی از آنها باید مقدار بیشتری رویش کار بشود. به طور مثال شاید مجبور بشویم برای تالار وحدت با تعطیلی طولانی هم مواجه بشویم. آن زمان خیلی از فعالیت‌ها خود به خود از دست می‌رود و ممکن است ناچار بشویم این کار را انجام دهیم.
مرادخانی در زمینه فعالیت‌های بازسازی که در تئاتر شهر انجام شده گفت: معاونت توسعه برای ادامه بازسازی‌های این مجموعه پیگیر است و اعتباراتی را توانستند جمع و جور کنند. امیدوارم اینها را خرد خرد به جاهایی برسانیم. در دولت ممکن است مشکلات اجرایی و مالی هم وجود داشته باشد ولی تا آنجا که امکانش هست سعی کردیم به نحوی این بازسازی انجام بشود. بعضی اماکن هم نیازمند احیای دوباره است؛ مثل اداره تئاتر. در این مدت در تماشاخانه سنگلچ و نیاوران کارهایی برای بازسازی انجام گرفت و بسیاری از مشکلاتی که داشتند حل و فصل شد. موزه هنرهای معاصر هم مشکلات زیادی به لحاظ سرمایشی و گرمایشی داشت که عمده آنها برطرف شد. البته باز بخش عمده‌ای از مشکل وجود دارد که آنها هم در دست پیگیری است.
او با اشاره به اهمیت ایمن‌سازی این سالن‌های هنری گفت: معتقدیم وقتی هنرمند روی صحنه کار می‌کند نباید نگران ایمنی صحنه باشد. در این سال‌ها ما تاکید کردیم باید بخشنامه کنیم که صحنه‌ها از استانداردهای خاصی برخوردار باشد که فردا این سن فرو نریزد. برای سن‌هایی که در فضاهای باز ایجاد می‌شود هم یک نظارتی باید باشد.
تله تئاترها به شبکه چهار برمی‌گردند
معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین با اشاره به موضوع تله‌تئاترها گفت: امسال معاونت هنری با شبکه چهار به نتایج خوبی رسید. به طوری که یکسری از آثار نمایشی در حال ضبط است تا بتوانیم با همکاری سازمان صدا و سیما آنها را از تلویزیون پخش کنیم و کارهای جذابی هم خواهد بود. تله تئاترها خیلی مهم است چون مردم را با فهم تفصیلی فهم انتزاعی از مسائل آشنا می‌کند.
مرادخانی ادامه داد: بیشتر دوست داریم تئاترهایی که روی صحنه می‌آید بعدا بتوانند در یک فضای عمومی‌تر به نمایش دربیایند این کار خیلی کمک می‌کند به همه گیر شدن موضوع تئاتر. خوشبختانه تئاتر این روزها دارد خودش را به میدان می‌آورد.
