یارانه نقدی یا کالابرگ الکترونیک؛ کدامیک برای کشور بهتر است؟
بازتاب– همزمان با حدف ارز ترجیحی 4200 تومانی و تخصیص موقت یارانه نقدی 400 و 300 هزار تومانی (بر اساس آنچه اعلام شده به مدت دو تا سه ماه)، به ترتیب برای دهک‌های یک تا سه، و چهار تا نُه، و سپس ارائه کالابرگ الکترونیک(متناسب با مبالغ مذکور) به یارانه بگیران، مباحثات و مناظرات گسترده ای میان کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی در مورد ابعاد مختلف طرح یارانه ای دولت و نقاط مثبت و منفی آن، ایجاد شده است.
در این راستا، عده ای به طور خاص به طرح این سوال می پردازند که با توجه به شرایط اقتصادی خاص کشورمان که تحریم‌ها همچنان برقرار هستند و چشم انداز دستیابی به یک توافق در چهارچوب “مذاکرات اتمی وین” نیز چندان روشن به نظر نمی رسد، ارائه یارانه نقدی و یا کالابرگ الکترونیک، کدامیک بیش از دیگری، متناسب با واقعیت‌های اقتصادی کشورمان است و در عین حال، عملیاتی کردن آن، تبعات و چالش های منفی کمتری را ایجاد می کند؟ در این راستا، بازتاب در گفتگو با “حسن گلمرادی”، عضو هیات علمی موسسه عالی آموزش بانکداری ایران و کارشناس مسائل اقتصادی، به بررسی پرسش مذکور پرداخته است.
“حسن گلمرادی” در پاسخ به این پرسش که بین ارائه یارانه نقدی و کالابرگ الکترونیک، کدامیک بیش از همه با واقعیت های اقتصادی کشورمان تناسب دارد و حامل مشکلات کمتری است می گوید: «پاسخ به این سوال، بستگی به نگاه بلندمدتِ دولت دارد. پرداخت یارانه به صورت نقدی و کالا برگ در مقایسه با هم، هر یک مزایا و معایبی دارند.
مهمترین عیب پرداخت نقدی در شرایط تورمی آن است که ارزش آن با تورم کاهش می یابد و نیازمند تعدیل سالانه است. از طرف دیگر، مهمترین مزیت این مدل، پرداخت مستقیم آن به خانوار و واگذاری تصمیم در مورد هزینه‌کردِ آن به عهده خانوار است و اساسا در این مدل، این خانواده است که تشخیص می دهد که کدام محصول را خریداری کند. این واگذاریِ تصمیم اهمیت دارد بخصوص اگر رقم یارانه با تورم تعدیل شود.
حسن گلمرادی در ادامه می افزاید: «نکته بعدی در خصوص پرداخت نقدی، امکان پرداخت های متفاوت به اقشار و دهک های مختلف است. به این معنی که با یک تصمیم ساده می توان یک دهک را کم و یا زیاد و یا به دهک‌های کم درآمد بیشتر پرداخت نمود. شاید اگر دولت بتواند در برنامه ریزی ها، دهک ها را شناسایی دقیق کند و بر اساس آن ها، پرداخت های متفاوت انجام دهد، در این صورت پرداخت نقدی اثر بخشی بیشتری خواهد داشت».
این کارشناس اقتصادی در مورد نقاط قوت و ضعف ارائه یارانه به مردم به صورت کلابرگ الکترونیک نیز گفت: «در خصوص کالا برگ الکترونیک به نظر می رسد به دلیل این که در قالب این مدل، حداقل معیشت خانوارها را می‌توان از نظر نیازهای پروتئینی تامین کرد و بخصوص فقر معیشتی را از بین برد، این مدل می تواند قدرت خریدِ سبد معیشتی خانوار را در شرایط تورمی حقظ کند. اما آسیب این روش، نبودِ بستر توزیع مناسب و پُر هزینه بودن ایجاد شبکه مستقل توزیع است که مسائل و مشکلات خاص خود را می تواند داشته باشد.»
حسن گلمرادی در پایان در مقام جمع بندی گفت: «با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می رسد که بهترین شیوه ارائه یارانه به مردم، ترکیب دو روشِ پرداخت یارانه نقدی و ارائه کالابرگ الکترونیک باشد. به این معنا که در کنار پرداخت یارانه نقدی به دهک های میانی، برای چند دهک پایین درآمدی، یارانه کالایی و بخصوص اقلام ضروری نیز اندیشیده شود. این کالا برگ معیشتی بدون نیاز به ایجاد یک سیستم عریض و طویل، از کانال برخی دستگاه‌های مجریِ فعلی و یا تعاونی های خاص و یا فروشگاه های دارای شعب سراسری که قابل نظارت باشند و امکان ایجاد رانت، فساد و هزینه هاي جانبی دیگر نیز در قالب آن از بین برود، اثر بخش خواهد بود. با این همه و به طور کلی، استراتژی ترکیبی به نظرم می تواند موفق تر باشد.»
