یارانه جدید دولت و گرانی‌هایی که سقفی ندارد/ یارانه دولت کفاف یک زندگی حداقلی را می‌دهد؟

پس از اجرای برنامه اصلاحات ارز ترجیحی توسط دولت و پرداخت یارانه 300 هزار تومانی برای هر فرد، جدا از اما و اگرهایی که درباره تبعات این تصمیم بر نظام اقتصادی، اجتماعی و … کشور ایجاد شد، این سوال مطرح شد که آیا یارانه پرداختی به خانوارها، افزایش هزینه کالاها را پوشش می دهد؟

بازتاب- در روزهای اخیر برخی رسانه های همسو با دولت به ویژه صدا وسیما گزارش های مختلفی را منتشر کرده و به این موضوع اشاره کردند که مردم می توانند با مبالغ یارانه‌ واریز شده، اقلام ضروری را خریداری کنند و حتی باقیمانده آن را هم به خریدهای خرد اختصاص بدهند اما نارضایتی عمومی حاکم بر جامعه خلاف این موضوع را نشان می دهد.

در این میان تصاویر بسیاری از شلوغی صف های عریض و طویل مردم در فروشگاه های زنجیره ای برای خرید روغن، ماکارونی و … منتشر شده است که در دراین فیلم ها مردم در حال دست به دست کردن اقلام ضروری و گاه دعوا و مشاجره با یکدیگر هستند، ضمن اینکه اعتراضات بسیاری هم در سطح شهرهای مختلف نسبت به گرانی ها انجام شده است.

درواقع با وجود آنکه اغلب کارشناسان اقتصادی، موافق اصل موضوع حذف ارز ترجیحی بودند اما بارها درباره پیامدهای گرانی کالاها پس از اجرای این تصمیم و همچنین نبود زیرساخت های لازم برای عملیاتی شدن این برنامه هشدار داده بودند.

افزایش قیمت کالاهای غیراساسی

اگرچه وزیر کشور در اظهاراتی اعلام کرد که مرغ، تخم‌مرغ، لبنیات و روغن‌ نباتی کالاهایی هستند که در اصلاح یارانه‌ها، قیمت آنها تغییر می کند و به غیر از آن، هیچ مجوزی برای افزایش قیمت سایر کالاها وجود ندارد اما واقعیت این است که با افزایش قیمت این کالاها، تمام محصولات وابسته هم افزایش می یابند.

اما پس از افزایش قیمت کالاهای اساسی، قیمت دلار هم مرز 30 هزار تومان را رد کرد و جدا از اینکه این 4 محصول به همراه کالاهای وابسته به آن افزایش قیمت خوردند، رشد دلار به افزایش قیمت سایر کالاهای باقیمانده هم منجر شد و این در شرایطی است که مسئولان دولت اعلام کرده بودند هیچ کالای دیگری مشمول افزایش قیمت نمی‌شود.

درحال حاضر که قیمت اکثر کالاها افزایش یافته این سوال به ذهن متبادر می شود که آیا می‌توان مجوز افزایش قیمت کالاهای اساسی و محصولات پایه را داد، اما انتظار داشت که قیمت محصولات وابسته تغییر نکند؟

ناگفته نماند که در هفته های اخیر جدا از کالاهای اساسی، شاهد گران شدن برنج، چای خشک، ماکارونی، آرد و … هم بودیم.

یارانه کفاف زندگی را می دهد؟

براساس برنامه اصلاحات ارز ترجیحی دولت، عموم شهروندان ماهانه 300 هزار تومان یارانه دریافت می‌‌کنند البته یارانه دهک‌های چهارم تا نهم جامعه ماهانه 300 هزار تومان و دهک‌های اول تا سوم 400 هزار تومان و به دهک دهم یارانه تعلق نمی‌گیرد و این گروه درآمدی تنها مشمول استفاده از یارانه نان، دارو و بنزین می شود.

یارانه پرداختی قرار است جبران‌کننده افزایش قیمت کالاهای اساسی در نتیجه اجرای برنامه اصلاح ارز ترجیحی باشد، حالا سوال این است که قدرت خرید این یارانه چقدر است؟ بررسی های میدانی نشان می دهد که مبلغ یارانه واریزی با هزینه سبد کوچکی از اقلام ضروری زندگی برابری می‌کند.

یعنی خرید دو کیلوگرم مرغ(100 هزار تومان)، یک کیلوگرم تخم مرغ(40 هزار تومان)، یک بطری روغن(60 هزار تومان)، دو نایلون شیر(30 هزار تومان)، 400 گرم پنیر(38 هزار تومان) و یک کیلوگرم ماست(25 هزار تومان) حدود 293 هزار تومان هزینه دربردارد.

یعنی اگر یک خانواده 4 نفره را در نظر بگیریم که هر هفته با یارانه یک نفر از آنها خرید خانوار انجام شود و فقط کالاهای اساسی خریداری شود، 7 هزار تومان از 300 هزار تومان باقی می‌ماند.

این اعداد و ارقام درحالی است که قیمت اقلام ضروری در بازار مصرف همچنان ثابت باقی بماند و تغییر نکند در غیر این صورت همین کالاهای اساسی هم خط می خورد.

خط فقر و حذف ارز ترجیحی 

اگرچه به گفته مسوولان دولتی تأثیر حذف ارز ترجیحی در قیمت تمام شده مصرف‌کننده با فرض عدم کاهش تعرفه‌های گمرکی، نهایتاً 17 درصد است، اما کارشناسان اقتصادی نظر دیگری دارند مثلا مرتضی عزتی، استاد دانشگاه می گوید اثر حذف ارز 4200 تومانی بر تورم مواد غذایی حدود 70 درصد و نرخ تورم کالاهای اساسی به بالاتر از نرخ تورم 40 تا 50 درصد موجود می‌رسد.

از سوی دیگر بررسی های میدانی نشان می دهد که قیمت مرغ دوبرابر، قیمت روغن 4 برابر، قیمت تخم مرغ دو برابر و … شده است که از پیش بینی کارشناسان هم بیشتر است، بنابراین فشار وارده به خانوارهای کم درآمد به شدت افزایش یافته و به نظر نمی رسد که پرداخت یارانه و سپس کالابرگ بتواند کمک چندانی به این خانوارها کند.

گزارش سازمان تأمین اجتماعی، نشان می دهد که متوسط خط فقر در سال گذشته حدود 7 میلیون تومان در ماه بوده که این رقم برای شهرهای بزرگ عددی بیش از این و در حدود 10 میلیون تومان است، همچنین داده‌های مرکز آمار ایران هم حکایت از آن دارد که کف هزینه زندگی در کلانشهری مثل تهران برای هر خانوار حدود 10 میلیون تومان در ماه است که این رقم برای در ارزان‌ترین استان کشور یعنی سیستان و بلوچستان حدود 6.5 میلیون تومان است.

البته این آمار و ارقام مربوط به سال گذشته است امسال اگرچه حدود 50 درصد به حقوق کارگران اضافه شده اما افزایش هزینه خرید کالاها و محصولات جهش چشمگیری داشته و گاه تا 4 برابر رشد کرده است، در این شرایط براساس حساب و کتابی که در بالا انجام شد، پرداخت یارانه 300 هزارتومانی به هر فرد نمی تواند سبد خرید کالاهای اساسی خانوار را پر کند ضمن اینکه حذف ارز ترجیحی بر قیمت سایر کالاها و خدمات هم اثرگذاربوده است و افزایش نرخ تورم به همه کالاها رسوخ کرده است. 

بنابراین اگرچه اختصاص ارز 4200 تومانی راهکار درستی نبود،اما دولت نباید به‌یک‌باره تصمیم به حذف ارز می گرفت بلکه این اقدام باید به‌تدریج و براساس شرایط اقتصادی کشور اجرایی می شد و حذف ارز باید به‌صورت پلکانی روی انواع کالاهای اساسی صورت می گرفت تا اینگونه شاهد فشار مضاعف بر قشر کم درآمد جامعه نباشیم.