گفتار درمانی رئیس‌جمهور راه‌حلی ساده اما بی‌اثر
حسن روحانی در جلسه عصر سه شنبه ششم اسفند در ستاد ملی مبارزه با بیماری کرونا گفت: از شنبه همه چیز در کشور به صورت روال عادی آن خواهد بود، مگر موارد خاص و شرایط ویژه که ستاد آن را اعلام خواهد کرد. آنچه موجی از واکنش‌ها را به ویژه در فضای مجازی در برداشت که همچنان هم ادامه دارد.
این اظهارات در فضای مجازی با واکنش‌های منفی مواجه شد. در این میان، اغلب بر این نظر هستند این اظهارات در صورتی است که گویا کروناویروس به صورت دفعتی همانگونه که آمده خیلی سریع نیز می‌رود. کاربران فضای مجازی گاه با کنایه به کروناویروس می‌گفتند که فرمان رفتن صادر شده است و حالا کرونا تنها تا شنبه فرصت دارد بساطش را جمع کند و از ایران برود.
چنانچه سیامک قاسمی نوشت: «در ایران پس از یک هفته از اعلام رسمی ورود کرونا تعداد مبتلایان هنوز ۹۵ نفر است و دستور اومده از شنبه هم بساط این کرونا بازی‌ها جمع بشه و همه برن مدرسه و سرکار! چقدر تمیزیم ما!»
یا چون آیدین سیارسریع اظهارات رئیس‌جمهور را به تهدید کروناویروس تعبیر کرده و چنین نوشت: «تا حالا تو هیچ نقطه از جهان دیده نشده بود ویروس رو تهدید کنن.»
ورای این مواجهه طنز و تلخ با اظهارات رئیس‌جمهور که همچنان نیز ادامه دارد، اما رصد فضای مجازی و بررسی پیام‌های مردم در شبکه‌های خبری حکایت از این دارد که هراس و نگرانی مردم پس از سخنان روحانی افزایش یافته است.
چنانچه تا پیش از اعلام تعطیلی مراکز آموزشی و مدارس که ستاد ملی کرونا چهارشنبه شب آن را اعلام کرد والدین خشمگین و نگران از اظهارات رئیس جمهور از قصد خود برای نفرستادن کودکان‌شان به مدرسه می‌نوشتند. بخشی از این واکنش در مشاهدات عینی، بخشی در پیام‌های ارسالی تعدادی از مخاطبان به سایت فرارو و بخش دیگر آن در فضای مجازی توئیتر و اینستاگرام نمود عینی داشت.
مخاطبان فرارو روز گذشته چنین نوشتند که: «من دو تا بچه مدرسه‌ایی دارم که یکیشون کلاس اول هستش درحالت عادی ما نگران تهویه نامناسب کلاس‌ها بودیم چه برسه الان باوجود این بیماری مسری! خواهش می‌کنم صدای ما باشید، اگر مدرسه‌ها دایر بشه فاجعه اتفاق میافته؟»
«لطفا صدای ما مادران و پدران رو به گوش مسؤولین برسونین مدرسه و دانشگا‌ها رو باز نکنن مترو و اتوبوس‌ها پر از آدمای ناقل ویروسه کلاس‌ها و نیمکت‌ها وحشتناک ناقل ویروسن ما خیلی نگرانیم.»
کاربران توئیتر نیز نوشتند که «کودکان خود را به مدرسه نمی‌فرستند. متاسفانه فقط خودمان می‌توانیم از خانواده‌های خود محافظت کنیم…»
آذر منصوری هم در خانه ماندن و عدم حضور در مکان‌های جمعی را امکانی برای افزایش ابتلا به کرونا و «حداقلی‌ترین اقدام برای پیشگیری و عبور از این بحران» نامید و آورد: «متعجبم که رئیس جمهور بر مبنای چه اطلاعات و اطمینانی اعلام کردند، همه امور از شنبه به روال عادی خود برمی‌گردد؟»
شهربانو امانی نیز به انتقاد از موضع‌گیری روحانی پرداخت که ویروس عضو هیئت دولت نیست که با دستور شما تصمیم بگیرد.
دانشجویان نیز می‌گفتند چگونه باید به مراکز دانشگاهی برگردند وقتی هنوز ترس از همه گیر شدن این ویروس وجود دارد. در این میان تأکید بر کلید واژه «روال عادی» که رئیس جمهور در سخنان خود به کار برده بود بار‌ها از سوی کاربران توئیتر تکرار می‌شد که در چنین شرایطی چگونه قرار است روال امور عادی شود. در حالی‌که آمار مبتلایان به کرونا در حال افزایش است و در دیگر کشور‌ها نیز تعطیلی به عنوان راهکاری برای مقابله با شیوع کرونا به کار گرفته می‌شود.
هر چند به نظر می‌رسد این رویه که در بخش‌های مختلف صدا و سیما نیز عیان است، رویکردی برای کاهش استرس و ترس مردم است و سعی دارد تا با عادی‌سازی شرایط از فشار روانی مردم بکاهد، اما به صورتی معکوس، افزایش تنش روانی جامعه را در پی داشته است.
با این حال از دیشب و با اعلام مصوبات ستاد ملی کرونا، برخی فعالان سیاسی و رسانه‌ای به این امر واکنش مثبت نشان دادند و علیرغم تداوم واکنش‌ها به بازگشت به روال عادی از اقدامات مثبت ظرف ۲۴ ساعت گذشته نوشتند. چنانچه حسین نوری‌نژاد در توئیت و محمدرضا جلایی‌پور از منتقدان اظهارات رئیس‌جمهور به اقدامات مثبت صورت گرفته اشاره کردند.
جلایی‌پور که پیشتر درباره اظهارات روحانی در کانال تگرامی‌اش نوشته بود: «آقای رئیس جمهور! شنبه وقت «بازگشتن امور به روال عادی» نیست! برای کنترل سرعت شیوع و افزایش قربانی این ویروس نیازمند تشکیل کمیته‌ای ملی با ریاست عالی‌ترین مقام اجرایی و عضویت متخصصان مدیریت بحران و حکمرانی (علاوه بر پزشکان) برای اتخاذ و اجرای تصمیمات سخت فوری با استفاده از تجارب موفق جهانی در کنترل شیوع این ویروس و بسیج امکانات دولتی و مدنی و همکاری نهاد‌های حکمرانی و عموم شهروندان‌ایم.» پس از اعلام مصوبات ستاد ملی کرونا در کانال تلگرامی خود نوشت: «رایزنی‌های فشرده و فشار اجتماعی شهروندان با میانجی نهاد‌های تخصصی و مدنی و رسانه‌های اجتماعی بار دیگر کارساز افتادند، ولو با تاخیر و نه هنوز به قدر نیاز و کفایت.»
به نوشته او از میان پیشنهادات داده شده برای مقابله با شیوع کرونا در ۲۴ ساعت گذشته ۱۳ محور محقق شده بود که شامل این موارد بود: تعطیلی موقت مدارس در شهر‌های آلوده به کرونا، تعطیلی موقت کلاس‌های حضوری دانشجویان و نماز‌های جمعه، اعمال محدودیت سفر مبتلایان و مشکوکان به ابتلا به شهر‌های دیگر، راه‌اندازی سامانه‌ی تلفنی کرونا (با شماره‌ی ۴۰۳۰)، محدودیت و سخت‌گیری بهداشتیِ بیشتر در زیارتگاه‌ها، سفارش واردات سریعِ ۵۰ میلیون ماسک و ده‌ها میلیون محلول ضدعفونی کننده‌ی دست و سطوح، رایگان شدن یا تخفیف تماشای فیلم و سریال کودکان و بزرگسالان در پلتفورم‌های آنلاین و بزرگ‌تر فیلم و سریال، ترجمه سریع تعدادی از بهترین راهنما‌ها و دستورالعمل‌های مقابله با کرونا، ویدیو‌های ترجمه‌شده سازمان بهداشت جهانی درباره‌ی کرونا و ده‌ها ویدیو در ایرنا۲۴ و نیز ویدیو‌های گروه‌های خودسامان شهروندنی از جمله https://t.me/IranAgainstCorona/۱۶))، همیاری بیشتر منتفذانِ شبکه‌های اجتماعی، شهروندان و نهاد‌های مدنی در نوعی کمپین مردمیِ (#کرونا_را_شکست_میدهیم) از جمله پیشنهادات بیانیه اتحادیه صدای دانشجویان ایران، افزایش مرئی خانه‌نشینی شهروندان و تشویق مردم برای پیوستن به کمپین #در_خانه_بمانیم توسط مقام‌های رسمی، صداوسیما، مشاهیر و عموم شهروندان (به ویژه در شبکه‌های اجتماعی)، الزام تالار‌های عروسی به بازگردادن بیعانه مراسم‌های لغو شده و الزام شرکت‌های هواپیمایی به استرداد هزینه‌ی بلیط‌های لغو شده و منع ملاقات حضوری در زندان‌ها و تمهیدات سخت‌گیرانه برای پیشگیری از ابتلای ساکنان آسیب‌پذیرتر این محیط‌ها به کرونا.
از نظر فعالان سیاسی و اجتماعی این محور‌ها نشان می‌دهند که نهاد‌های حکمرانی تحت فشار گروه‌های متخصص و شهروندان پذیرفتند که «شنبه روز بازگشت به روال عادی نیست» هر چند این اقدامات هنوز هم برای کنترل شیوع این ویروس در ایران همچنان ناکافی هستند. در واقع این اقدامات، گام‌هایی عملی برای عقب نشستن از موضع رئیس‌جمهور و جدی گرفتن وضعیت کنونی کشور بود.
در این باره به نظر می‌رسد به جای گفتاردرمانی و کاهش از استرس مردم با ساده‌پنداری این بیماری که اثری معکوس دارد باید واقعیت‌ها گفته شود و در عمل به اقدامات دیگری که از سوی متخصصان پیشنهاد می‌شوند پرداخت؛ اقداماتی همچون تمدید دوره تعطیلی مدارس و مراکز دانشگاهی و آموزشی، منع سفر، راه‌اندازی یک اپلیکیشن ملی کرونا، تشکیل بانک داده‌ی معتبر مبتلایان و مشکوکان به ابتلا، اطلاع‌رسانی شفاف درباره‌ی تعداد مبتلایان و قربانیان کرونا، ارتقای خدمات‌رسانی سامانه‌ی تلفنی ۴۰۳۰، بهبود ترکیب و متخصصان کمیته‌ی ملی مدیریت بحران کرونا، اطلاع‌رسانی بهتر این کمیته و بازوی رسانه‌ای آن (از جمله ارتقای کیفیت پیامک‌هایی که از امروز وزارت بهداشت ارسال می‌کند)، امنیتی نکردن کرونا، تجهیز فوری و سامان‌دهی بهتر مراجعان به بیمارستان‌ها، پشتیبانی بهتر از تجیهزات و اقلام بهداشتی مورد نیاز در داروخانه‌ها با قیمت مناسب، سامان‌دهی بهتر قرنطینه‌های بیمارستانی و خانگی، تعطیلی موقت کسر بزرگ‌تری از انواع اجتماعات و فضا‌های کاری توسط دولت و کارفرمایان خصوصی و حمایت‌های تشویقی برای مؤسسات خصوصی برای جبران خسارت تعطیلی این روزها، چون بخشش مالیاتی و موارد دیگر.
بنابراین راه کاهش استرش و تنش اجتماعی از طریق تداوم اقداماتی است که نوید بهبود حکمرانی در این روز‌های بحرانی را می‌دهد. مردم این روزها نه به حرف بلکه به عمل نیاز دارند تا با جلوگیری از گسترش دامنه شیوع بیماری، از نگرانی و تشویش عمومی شهروندان کم شود.
