گزارش تلخ و تکان‌دهنده از دریاچه ارومیه
خشک شدن دریاچه ارومیه فقط یک فاجعه زیست‌محیطی نیست؛ بلکه زنگ خطری است برای امنیت منطقه، سلامت میلیون‌ها انسان و حتی لرزش گسل‌های خفته شمال غرب کشور.
به گزارش روزنامه اعتماد، شواهد میدانی و بررسی‌های علمی از وضعیت بحرانی این دریاچه حاکی از آن است که خشکی کامل بستر دریاچه نه‌تنها زیست‌بوم منطقه را نابود کرده، بلکه فشارهای زمین‌شناختی جدیدی را به گسل‌های فعال از جمله گسل شمال تبریز وارد کرده است؛ پدیده‌ای که می‌تواند زمینه‌ساز زلزله‌هایی غیرمنتظره باشد.
دکتر زهرا یوسفی خانقاه، دانشجوی دکترای زلزله‌شناسی، در گزارشی دقیق و تلخ از بازدید میدانی خود در شهریور ۱۴۰۴، تصویر تکان‌دهنده‌ای از واقعیت امروز دریاچه ارومیه ترسیم کرده است؛ از بستر خشک و ترک‌خورده، تا لاشه‌های نمک‌سود شده پرندگان، و مرغ ماهیخوارهایی که در غیاب آبزیان، به کرم‌خواری روی آورده‌اند.
ابعاد بحران ارومیه از نگاه زمین‌شناسی، بوم‌شناسی و انسانی
زمین در حال واکنش است
خشکی دریاچه باعث کاهش فشار منفذی خاک شده، که این امر احتمال فرونشست زمین و افزایش تنش بر گسل‌های منطقه را افزایش می‌دهد. به گفته کارشناسان، این تغییرات می‌تواند زلزله‌های پنهانی را به زلزله‌های ویرانگر تبدیل کند.
اکوسیستم؛ مرگ در سکوت
لاشه پرندگان و حشرات، گواه نابودی کامل زیست‌بوم است. دیگر نه اثری از آرتمیا مانده، نه آوای پرندگان مهاجر. پدیده اوتریفیکاسیون در سد حسنلو نشان می‌دهد حتی منابع آبی باقی‌مانده نیز در حال مرگ‌اند.
توفان‌های نمک؛ دشمن جدید سلامت مردم
پهنه سفید نمک دریاچه، بازتاب نور شدید و ذرات معلق نمک، زمینه‌ساز بروز پدیده‌های خطرناک مانند برف‌کوری، بیماری‌های تنفسی، تخریب زیرساخت‌ها و شور شدن خاک‌های کشاورزی شده است.
کشاورزی ناپایدار؛ عامل اصلی خشکی
در کنار سدسازی و تغییر اقلیم، تداوم کشت محصولات پرآب‌بر و مصرف بی‌رویه آب، دلیل اصلی کاهش ۴۰ میلیارد مترمکعبی آب دریاچه طی سه دهه اخیر بوده است. تصویری تکان‌دهنده از تضاد میان سرسبزی باغ‌های سیب و مرگ دریاچه در چند قدمی آن‌ها، گویای این حقیقت تلخ است.
فاجعه‌ای چندبعدی؛ نه فقط زیست‌محیطی، بلکه زمین‌شناختی، اجتماعی و امنیتی
نماینده ارومیه در مجلس نیز هشدار داده است که خشک شدن دریاچه، بحرانی فراتر از محیط زیست است و مستقیماً معیشت، امنیت و آینده شمال‌غرب کشور را تهدید می‌کند. ستاد احیای دریاچه با صرف میلیاردها تومان، هنوز به نتایجی ملموس نرسیده و مردم منطقه، پاسخ روشنی از دولت دریافت نکرده‌اند.
آیا احیای دریاچه ممکن است؟
برخی کارشناسان می‌گویند با اختصاص سالانه ۳.۱ میلیارد مترمکعب آب به مدت ۱۰ سال، می‌توان به احیای دریاچه امیدوار بود. اما چالش بزرگ، نه فقط کمبود منابع، بلکه مقاومت ذی‌نفعان، نبود اراده جدی سیاسی، و ناتوانی در اصلاح الگوهای مصرف است.
جمع‌بندی
دریاچه ارومیه دیگر صرفاً یک موضوع محیط‌زیستی نیست. آنچه در بستر نمکی‌اش پنهان شده، ترکیبی از تهدیدهای زیست‌محیطی، زلزله‌خیزی، فقر آبی، مهاجرت و بحران‌های اجتماعی آینده است.
زمین در حال واکنش است؛ و اگر باز هم بی‌توجهی ادامه یابد، این واکنش می‌تواند ویرانگر باشد.
