کلاف سردرگم روابط استراتژیک آمریکا و پاکستان

علیرغم روابط استراتژیک اسلام آباد-پاکستان طی دهه های گذشته اما روابط دو کشور چند سالی است که دستخوش تنش شده و با روی کار آمدن ترامپ این تنش ها قوت بیشتری به خود گرفته است.

به گزارش مهر، روابط آمریکا و پاکستان، روابطی محکم و استراتژیکی محسوب می شد؛ پاکستان در تمام دوران جنگ سرد در کنار ایالات متحده و ایالات متحده در کنار پاکستان بود.

اشغال افغانستان توسط شوروی در سال ۱۹۷۹ نقطه تحولی در روابط آمریکا و پاکستان بود که باعث تعمیق بیشتر روابط دو جانبه این دو کشور شد. اما شکست شوروی در افغانستان و تحول بعدی آن یعنی پایان جنگ سرد را می‌توان آغازی بر ایجاد تنش در روابط آمریکا و پاکستان به حساب آورد.

در دوران بعد از جنگ سرد، منافع استراتژیک پاکستان و آمریکا به مرور دستخوش تغییر شد و عمده تغییر و تحول بر سر دو موضوع افغانستان و هند بود. اما در رابطه با افغانستان، حوادث ۱۱ سپتامبر بی تردید نقطه عطفی است که به اعتقاد برخی در آن پاکستان از حمایت از گروه طالبان دست بردارد و در کارزار جهانی آمریکا علیه تروریسم شرکت کند اما در پشت پرده روابط خود را با طالبان حفظ کرده و افغانستان را به عنوان یک ذخیره استراتژیک در مقابل هند و گسترش کیفی وضعیت استراتژیک هند به کار برد.

این امر منجر به شکل گیری تنش در روابط اسلام آباد- واشنگتن شد و در سال‌های اخیر به دنبال تحولات داخلی در افغانستان و حضور نیروهای خارجی بازی دوگانه پاکستان با مسئله افغانستان از یک سو و تغییر نگرش آمریکا نسبت به تحولات شبه قاره و توجه و تمرکز بر هند به جای پاکستان در این روابط، تنش و شکاف جدی را ایجاد کرد. این تنش ها اما پس از روی کارآمدن «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری افغانستان، قوت بیش تری به خود گرفت.

ترامپ از همان آغاز تبلیغات انتخاباتی خود همواره بر این نکته تاکید می کرد که در صورت به قدرت رسیدن با پاکستان برخورد خواهد کرد و کمک های نظامی و مالی به این کشور را محدود خواهد نمود، چه این که به عقیده ترامپ و تیم وی، اسلام آباد نه تنها در مقابل کمک های مالی واشنگتن همکاری با غرب نداشته است بلکه از این کمک ها برای بازیابی قدرت تروریسم استفاده کرده است.

ترامپ همچنین بر این باور است که پاکستان کشوری تروریسم پرور است و باید با آن مقابله کرد. شاید برخی ها در گفته های ترامپ تردید می کردند اما وی به محض روی کار آمدن دست به عملی کردن شعارهای انتخاباتی خود زد، به همین دلیل هم اکنون روز به روز شاهد اظهارات ضد پاکستانی شدیدی از سوی کاخ سفید هستیم.

ترامپ در نخستین اظهارات توئیتری خود در سال ۲۰۱۸، با متهم کردن پاکستان به پناه دادن به افراطیون خشونت طلب و دروغگو، تهدید کرد که کمک های خارجی به اسلام آباد را قطع می کند. وی در نخستین توئیت خود در سال جدید میلادی نوشت: آمریکا از روی بی فکری، ظرف ۱۵ سال گذشته بیش از ۳۳ میلیارد دلار در قالب کمک در اختیار پاکستان قرار داده و آنها با احمق پنداشتن رهبران ایالات متحده، چیزی جز دروغ و فریب تحویل نداده اند. آنها با اندکی کمک، پناهگاه در اختیار تروریست هایی که آمریکایی ها را در افغانستان شکار می کنند، قرار می دهند.

پس از این اظهارت ترامپ «نیکی هیلی» نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل اعلام کرد که واشنگتن به دلیل حمایت پاکستان از گروه‌های تروریستی کمک‌های مالی به ارزش ۲۵۵ میلیون دلار را به این کشور را پرداخت نمی کند. به فاصله حدودا چندماه پس از این اقدام آمریکا مجددا «جیمز ماتیس» وزیر دفاع این کشور دستور لغو کمک ۳۰۰ میلیون دلاری این کشور به پاکستان را به دلیل ناکام بودن اسلام آباد در مبارزه با تروریسم، صادر کرد.

موج جدید این تنش ها چند روز گذشته با جنگ لفظی توئیتری بین ترامپ و عمران خان آغاز شد زمانی که رئیس جمهوری آمریکا در پیامی توئیتری اعلام کرد: ما می بایست اسامه بن‌لادن (سرکرده شبکه القاعده) را خیلی پیشتر می گرفتیم. رئیس جمهوری کلینتون از شکار این هدف بازماند. ما میلیاردها دلار به پاکستان پول دادیم ولی آن ها به ما نگفتند که بن لادن در آن کشور زندگی می کرد.اسامه بن لادن در ماه می سال ۲۰۱۱ در جریان عملیات نیروهای ویژه امریکایی در پاکستان کشته شد. مقامات پاکستان پیشتر تصریح کرده بود که از موجودیت سرکرده القاعده در پاکستان آگاهی نداشته است.

عمران خان در پاسخ به اتهامات ترامپ گفت که اولاً هیچ تبعه پاکستانی در حملات ۱۱ سپتامبر دست نداشت؛ با این وجود پاکستان تصمیم گرفت که در جنگ آمریکا علیه تروریسم با واشنگتن همکاری کند.نخست وزیر پاکستان در این خصوص نوشت: ثانیاً، پاکستان بیش از ۷۵ هزار نفر در این جنگ تلفات داشت و اقتصاد ما نیز بیش از ۱۲۳ میلیارد دلار زیان دید؛ این در حالیست که کمک های مالی آمریکا تنها حدود ۲۰ میلیارد دلار بود.

عمران خان ادامه داد: ثالثاً، مناطق قبایلی پاکستان کاملاً نابود شد و میلیون ها نفر از مردم با از دست دادن خانه های خود آواره شده اند. این جنگ به زندگی مردم پاکستان به شدت آسیب رسانده است. .وی در ادامه در پاسخ به حملات لفظی ترامپ افزود: چهارم اینکه، پاکستان کماکان به طور رایگان خطوط هوایی و زمینی خود را در اختیار آمریکا قرار می دهد. آیا آقای ترامپ می تواند نام متحد دیگری را ذکر کند که به اندازه پاکستان فداکاری کرده باشد؟

نخست وزیر پاکستان تصریح کرد: آمریکا به جای اینکه پاکستان را سپر بلای شکست خود در افغانستان کند باید این موضوع را به طور جدی ارزیابی کند که چرا با وجود استقرار ۱۴۰ هزار نیروی ناتو و ۲۵۰ هزار نیروی افغانستانی و صَرف بیش از یک تریلیون دلار در افغانستان، امروز طالبان قوی تر از گذشته در منطقه فعالیت دارد؟

متعاقب این تنش ها وزارت دفاع آمریکا امروز از قطع کمک ۱.۶۶ میلیارد دلاری به پاکستان درپی بالا گرفتن جنگ توئیتری سران ۲ کشور خبر داد. این ملبغ در ازای همکاری‌های امنیتی واشنگتن-اسلام‌آباد در اختیار پاکستان قرار می‌گرفت.

این اولین بار نیست که تعلیق کمک‌های نظامی رخ می‌دهد. ایالات متحده بعد از حملات ۱۱ سپتامبر بودجه امنیتی پاکستان را محدود کرد. اما بر خلاف دولت‌های پیشین، نمایندگان ترامپ در سال جاری به طور دائم به دنبال حذف کمک‌های نظامی هستند که می‌تواند بر بودجه دفاعی پاکستان تأثیر بگذارد و بر این کشور فشار وارد کند و پاکستان را از دسترسی به سخت افزار نظامی مطلوب ایالات متحده محروم کند.

امر پوشیده ای نیست که قدرت اصلی در طی بیش از ۷۰ دهه حیات پاکستان از آن ارتش و نیروهای نظامی‌این کشور بوده و در این پیوستگی، آمریکا عمدتا در حمایت از نیروهای نظامی‌در مقابل نیروهای سیاسی عمل کرده است. به عبارت دیگر آمریکا حامی‌دیکتاتورهای نظامی‌در پاکستان بوده و از طریق حمایت از نظامی‌ها، اهداف استراتژیک خود را دنبال کرده است.

در واقع دموکراسی جایی در روابط آمریکا و پاکستان نداشته و معمولا سیاستمداران پاکستانی قربانی ارتش پاکستان و آمریکا می‌شدند و روند دموکراتیک در پاکستان در اثر این رابطه دچار خلل و آسیب دائمی‌بوده است. در سال‌های اخیر آمریکا به ارتش پاکستان به دلیل نقش آن در افغانستان و مخصوصا حمایت عناصر اطلاعاتی ارتش پاکستان از طالبان حساس شده و این حساسیت در عین حفظ پیوند با ارتش آمریکا به ایجاد تنش‌هایی در داخل پاکستان منجر شده است.