کشف راز چگونگی پراکنده شدن انسان‌ها در دنیا

سامان حیدری گوران – سرپرست پروژه پژوهشی ردیابی دوران گذر از پارینه سنگی میانی به نوین در منطقه کرمانشاه، با تاکید بر اهمیت دوره گذر از دوره پارینه سنگی میانی به پارینه سنگی نوین اظهار داشت: این دوره گذر با مسئله انسان مدرن در ارتباط است و پرده از این راز برمی‌دارد که انسان‌های مدرن از کجا و چطور در دنیا پراکنده شدند و برخورد آنها با نئاندرتال‌ها چگونه بوده است.

وی در توضیح نئاندرتال‌ها گفت: حدود 450 هزار سال پیش گونه ای به اسم نئاندرتال‌ها به وجود آمدند که در غرب و خاورمیانه شامل ایران و بخش‌هایی از آسیای میانه زندگی می‌کردند.

وی در ادامه به شکل گیری گروه‌های جدیدی در آفریقا (اتیوپی و تانزانیا) به نام انسان‌های مدرن ارکایک در حدود 200 هزار سال پیش اشاره کرد و گفت: انسان‌های مدرن ارکایک در حدود 100 هزار سال پیش از گذرگاهی که محل اتصال آسیا و آفریقا است وارد سایر سرزمین‌ها شدند.

ژن نئاندرتال‌ها در انسان کنونی

این عضو بنیاد مطالعات فرگشت انسانی لِورهیولمِ دانشگاه کمبریج افزود: در مورد نحوه خروج انسان مدرن از آفریقا نظریه‌های مختلفی وجود دارد که یکی از آنها نظریه خروج موجی یا امواجی چندگانه است که مورد توجه دانشگاه کمبریج نیز است. براساس این نظریه خروج انسان از آفریقا در چندین مرحله و در دوره‌های مختلفی انجام شده است.

این باستان شناس با بیان اینکه مطالعات ژنتیکی اخیر ثابت کرده، مردم کره زمین، از یک نیای کاملاً مشترک به نام انسان مدرن ارکایک هستند، افزود: آخرین یافته‌ها نشان می‌دهد که قبل از ورود انسان مدرن ارکایک، نانئاندرتال‌ها در اروپا و بخش‌هایی از خاورمیانه حضور داشتند و انسان‌های مدرن با نانئاندرتال‌ها برخورد کردند.

به گفته وی: مطالعات ژنتیکی نشان می‌دهد که نانئاندرتال‌ها با انسان مدرنی که از آفریقا آمد، رابطه خویشاوندی داشته و در همه انسان‌های کنونی زمین 2 تا 4 درصد ژن نئاندرتال‌ها وجود دارد.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه کلید کشف داستان بشر، در منطقه غرب آسیا ( خاورمیانه) قرار دارد، گفت: در این منطقه تعداد زیادی محوطه وجود دارد که نشانه‌ها و مستندات خوبی از مرحله گذر از پارینه سنگی میانی به نوین یعنی همان مرحله ای که انسان مدرن وارد منطقه شد را در اختیار ما می‌گذارد.

حیدری گوران با اشاره به کشف محوطه‌هایی در حدود 70 سال پیش در زاگرس، از بیستون، مجموعه محوطه‌های خرم آباد، دو محوطه در منطقه فارس و شنیدار در کردستان عراق نام برد و گفت: شنیدار عراق یکی از مهمترین محوطه‌ها در دنیا است، در این محوطه تاکنون 12 اسکلت ازنئاندرتال‌ها کشف شده است.

وی در ادامه در مورد دوره گذار از پارینه سنگی میانی به نوین به 5 مدل اشاره کرد و گفت: براساس مدل اول تصور می‌شود تغییر از پارینه سنگی میانی به نوین در زاگرس خیلی سریع و ناگهانی اتفاق افتاده، اما در مدل دوم بین این دو دوره یک شکاف بزرگ مطرح شده که کسی در منطقه زندگی نکرده است.

به گفته این باستان شناس، در مدل سوم ترکیب مرحله پارینه سنگی میانی و نوین در اثر حوادث زمین شناسی و عوامل طبیعی مطرح می شود و مدل چهارم به همزمانی زندگی نئاندرتال ها و انسان های هموساپینس ها (مدرن)  در این محوطه ها اشاره می کند. در مدل آخر هم تغییری در اثر رابطه خویشاندی بین نئاندرتال‌ها و انسان‌های هموساپینس ها (مدرن)  مطرح می‌شود.

وی در ادامه افزود: مدل دوم و سوم منتفی است اما سه مدل دیگر هنوز نیاز به بررسی بیشتری دارند.

بحران تخریب محوطه های تاریخی در کرمانشاه

حیدری گوران با اشاره به شناسایی 260 غار و پناهگاه در منطقه کرمانشاه گفت: تنها در 52 مورد از 260 غار و پناهگاه، رسوب و مواد باستانی وجود داشت و بقیه محوطه‌ها در دامنه تنها مواد باستانی داشتند.

وی افزود: از 52 مورد ذکر شده 66 درصد در اثر فعالیت قاچاقچی‌ها یا اقدامات عمرانی در معرض تخریب قرار داشته یا به طور کامل تخریب شدند.

عضو بنیاد مطالعات فرگشت انسانی لِورهیولمِ دانشگاه کمبریج با اشاره به ضرورت عملیات نجات بخشی در این محوطه‌ها، غارها و پناهگاه های صخره ای گفت: یکی از موارد بسیار مهم در نجات این محوطه‌ها توجیه مردم محلی است که بدانند چیز قیمتی در این مناطق وجود ندارد.

این باستان شناس با ابراز تاسف از اینکه محوطه یوان در معرض تخریب کامل قرار دارد، گفت: یوان یکی از بزرگترین پناهگاه‌های صخره ای در شهرستان کرمانشاه است که متاسفانه عملیات‌هایی مانند ساخت خط کابل نوری و جاده سازی باعث تخریب زیادی در آن شده است.

 دومین ساختار سنگی دوران پارینه سنگی در دنیا

وی با اشاره به طرح پژوهشی کاوش در یوان، از وجود یک دیوار سنگی خبر داد و گفت: اگر این دیوار سنگی مربوط به دوران پارینه سنگی باشد، دومین مورد از ساختار سنگی دوران پارینه سنگی در دنیا را خواهیم داشت.

عضو بنیاد مطالعات فرگشت انسانی لِورهیولمِ دانشگاه کمبریج همچنین به وجود ابزارهای سنگی مربوط به دوره پارینه سنگی میانی در محوطه اشاره کرد و گفت:  بررسی‌ها نشان می‌دهد موادی که در دوره پارینه سنگی میانی و توسط نئاندرتال‌ها استفاده می‌شد با انسان‌های مدرن تفاوت زیادی نداشته و همگی از یک نوع مواد خام موجود در منطقه استفاده می‌کردند.

حیدری گوران با اشاره به نحوه رسوب گذاری در دوره پارینه سنگی میانی و نوین گفت: احتمال می‌دهیم نئاندرتال‌ها و انسان‌های نوین در این محوطه با هم زندگی کرده باشند یا با فاصله خیلی کمی از یکدیگر در منطقه بوده اند.

این باستان شناس از تعیین حریم، انجام گمانه زنی‌های زمین شناسی برای تعیین وضعیت رسوب گذاری، مذاکره با متولیان جاده سازی در منطقه، مطالعات تکمیلی درباره دوران گذر از پارینه سنگی میانی به نوین در منطقه کرمانشاه به عنوان اهداف و برنامه‌های آتی خود نام برد.

گفتنی است، پروژه پژوهشی ردیابی دوران گذر از پارینه سنگی میانی به نوین در منطقه کرمانشاه با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان میراث فرهنگی و اداره میراث فرهنگی استان کرمانشاه انجام شد.