کرونا یا تحریم؛ چرا پروازهای ایران ایر به اروپا تعلیق شد؟
هواپیمایی ایران‌ایر در اطلاعیه‌ای اعلام کرده که بنا بر دلایلی نامعلوم پروازهایش به اتحادیه اروپا لغو شده است.
اگرچه بسیاری از رسانه‌های داخلی شرایط رخ‌داده برای این هواپیمایی را ناشی از شیوع کرونا در ایران اعلام کرده‌اند، اما مقصود اسعدی‌سامانی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعلام می‌کند که این ممنوعیتها ارتباطی با کرونا ندارد و ناشی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران است.
این در حالی است که به جز هواپیمایی ماهان که حتی در ارائه خدمات هم مشمول تحریم‌های آمریکا شده بود، دیگر نام هیچ‌یک از ایرلاین‌های داخلی در لیست‌های تحریمی آمریکا مشاهده نمی‌شود.
پس چگونه ایران‌ایر به دلیل تحریم‌های آمریکا پروازهایش لغو شده است؟ علیرضا منظری معاون سابق سازمان هواپیمایی در گفتگو با «شرق» اعمال این محدودیت را به عدم توجه ایران‌ایر به تأمین استاندارد‌های مد نظر اروپا مرتبط می‌داند و بر این باور است که با رایزنی، چانه‌زنی و انجام برخی اقدامات می‌توانستیم مانع اعمال ممنوعیت پرواز برای ایران‌ایر شویم.
ایران‌ایر در اطلاعیه‌ای اعلام می‌کند که «با توجه به محدودیت‌هایی که به دلایل نامعلوم از طرف اروپا بر پروازهای «هما» اعمال گردیده، تمامی پروازهای هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به مقاصد اروپایی تا اطلاع ثانوی به حالت تعلیق درآمده است».
بر اساس این اطلاعیه، ایرانیانی که از این شرکت هواپیمایی برای سفربه اروپا بلیت تهیه کرده‌اند، باید به دفاتر خدمات مسافرتی مراجعه کرده و مبالغ پرداختی خود را باز پس گیرند. در حالی که در شرایط کرونازده ایران، همه فکر می‌کردند به دلیل توسعه این بیماری پروازهای ایران به اروپا لغو شده است، رضا جعفرزاده سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری از ارائه دلیل برای لغو پرواز‌ها به اتحادیه اروپا امتناع کرده و پاسخ‌گویی در این رابطه را به ایران‌ایر واگذار می‌کند.
دسترسی به متولیان این ایرلاین هم در لحظه تنظیم این گزارش فراهم نمی‌شود. در این میان مقصود اسعدی‌سامانی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی توقف پرواز‌ها به اتحادیه اروپا را ناشی از شیوع بیماری کرونا در ایران نمیداند. او می‌گوید: ظاهرا اعمال این محدودیت در راستای بحث کرونا نیست.
در ادامه فشار‌هایی که آمریکا به صنعت هواپیمایی کشور وار کرده و می‌کند، اتحادیه اروپا در نامه‌ای به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که پروازهای هما از این پس نمی‌تواند به اروپا انجام شود.
تحریم‌ها، هما را زمین‌گیر کرد
اسعدی‌سامانی ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد این محدودیت بیشتر در ارتباط با بحث تحریم‌هاست. به گفته او این تحریم شامل تمام هواپیما‌های مسافری و باربری هواپیمایی هما خواهد شد.
دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی به این پرسش که آیا دیگر شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند به اتحادیه اروپا پرواز کنند، این‌گونه پاسخ می‌دهد: با توجه به محدودیتی که تحریم‌های دولت آمریکا برای هواپیمای کشورمان اعمال کرده و همچنین مقرراتی که برای پرواز به اروپا گذاشته‌اند، ظاهرا هیچ‌یک از شرکت‌های ایرانی برای پرواز به اروپا آن شرایطی را که آن‌ها گذاشته‌اند، ندارند. شرایط هیچ‌یک از هواپیما‌هایی که در کشور داریم، منطبق بر شرایطی که اروپایی‌ها برای پرواز به اروپا گذاشته‌اند، نیست. فقط ایران‌ایر این شرایط را داشت که در این چند روز به خاطر مقررات سختگیرانه‌ای که اعمال کردند، جلوی پروازهای هواپیمایی هما به اروپا را گرفتند.
او درباره تأثیر اعمال این محدودیت بر شرایط کرونازده ایران می‌گوید: ایران با اروپا در بحث کرونا همکاری چندانی نداشت، اما این تحریم‌ها اثر خود را خواهد گذاشت. در واقع این رفتار یک اقدام ضدحقوق‌بشری هم تلقی می‌شود.
فکر می‌کنم این کاری که اروپایی‌ها در این مقطع زمانی انجام دادند و با این فوریت چنین مسئله‌ای را اعمال کردند، در هیچ قاموسی نمی‌گنجد.
اسعدی‌سامانی اضافه کرد: در این شرایط که کشور درگیر بحث کروناست، آن‌ها به جای اینکه کمک کنند، با وجود شعار‌هایی که در ارتباط با مسائل حقوق بشر و انسان‌دوستانه می‌دهند، برای تردد پروازهای ایرانی محدودیت ایجاد می‌کنند.
به گفته او در حال حاضر دولت رایزنی‌هایی را از طریق وزارت امور خارجه برای حل این مشکل انجام داده است.
تحریم‌ها شامل حال ایران‌ایر نمی‌شود
اگرچه دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی دلیل توقف پروازهای هما را اعمال تحریم‌های آمریکا می‌داند؛ اما با جست‌وجویی در سوابق تحریم‌هایی که آمریکا علیه ایران اعمال کرده است، نام شرکت ایران‌ایر به چشم نمی‌خورد. تنها ایرلاین مشمول تحریم‌های آمریکا هواپیمایی ماهان است که حتی در ارائه خدمات هم مشمول تحریم‌های آمریکاست.
ایران‌ایر مانند سایر شرکت‌های هواپیمایی در بحث سوخت مشمول تحریم است، پس چرا توقف پروازهای هما را به تحریم‌ها ارتباط می‌دهند؟ آیا فصل جدیدی از اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران در حال شکل‌گرفتن است؟ گشت‌و‌گذار در گروه‌های تخصصی هم نشان می‌دهد که گویا مسئله توقف پروازهای ایران‌ایر چندان ارتباطی به تحریم‌ها ندارد.
یکی از کارشناسان صنعت هوایی در یک گروه تخصصی هوایی مدعی می‌شود که بهروزرسانی سیستم «اف‌ام‌اس» هواپیما‌های تازه‌خریداری‌شده ایران، عامل بروز این مشکل شده است. این سیستم در ناوبری هواپیما کاربرد دارد و نیازمند بهروزرسانی است؛ اما بهروزرسانی آن مشمول تحریم‌های آمریکاست. ایران‌ایر بدون رعایت قوانین کپی‌رایت سیستم‌های خود را بهروزرسانی کرده و این رفتار برخلاف استاندارد‌های اتحادیه اروپاست. برای همین دچار مشکل تعلیق پروازهایش به اتحادیه اروپا شده است.
توجه‌نکردن به استاندارد‌ها دلیل توقف پرواز‌ها
درباره رعایت‌نشدن قوانین کپی‌رایت از سوی شرکت ایران‌ایر و تبعات آن، از علیرضا منظری، معاون سابق سازمان هواپیمایی پرسش کردیم. او دراین‌باره به شرق می‌گوید: هواپیما‌ها و شرکت‌های هواپیمایی باید یک سری استاندارد‌ها را رعایت کنند.
اتحادیه اروپا از مدت‌ها قبل با توجه به اینکه شرکت‌های هواپیمایی که به اروپا پرواز می‌کردند این استاندارد‌ها را رعایت نمی‌کردند، سیستمی را برقرار کرد تا این مسائل کنترل و بازرسی شود.
او ادامه می‌دهد: اگر هواپیما‌ها ایراد و اشکالی داشتند، موارد را به آن شرکت‌ها می‌گفت و آن‌ها باید این اشکال را رفع می‌کردند. یکی، دو بار هم به ایران‌ایر تذکر داده شد.
این شرکت وقتی به اروپا می‌رفت، استاندارد‌هایی را که آن‌ها قبول داشتند، رعایت نمی‌کرد و از آن تخطی کرده بود؛ به‌همین‌دلیل در بازرسی‌ها از این شرکت اشکال گرفته بودند. به‌دلیل رعایت‌نکردن استاندارد‌ها یک مدت، حدود دو تا سه سال پیش، از پرواز این شرکت پیشگیری کردند و نگذاشتند هواپیما‌های این شرکت به اروپا سفر کند.
منظری بیان می‌کند: از چند ماه قبل پروازهای ایران‌ایر که به اروپا می‌رفت، اتحادیه اروپا اشکالاتی را به آن گرفته بود. یک یا دو اشکال به سیستم‌هایی برمی‌گشت که مشمول تحریم بود و طرف اروپایی نمی‌توانست از ایرباس یا شرکت‌هایی که طبق مقررات می‌توانستند این خدمات را ارائه کند، اطلاعات را دریافت کند.
او ادامه می‌دهد: این موضوع و چند موضوع دیگر جزء اشکالاتی بود که «آیوسا» یا بخش بازرسی اتحادیه اروپا برای ایران‌ایر فرستاده بود. باید این مشکلات توسط ایران‌ایر رفع میشد. دو تا سه مورد رفت‌و‌برگشت انجام شد، اما به‌هر‌حال اتحادیه اروپا قانع نشد و آن‌ها این تخلف را در وضعیتی می‌دیدند که باید برای این شرکت محدودیت ایجاد کنند. حالا برای ایران‌ایر محدودیت ایجاد شده است تا این شرکت اشکالات واردشده را رفع کند.
امکان رفع اشکال از طریق رایزنی
اما آیا امکان رفع مشکل‌هایی که مشمول تحریم‌هاست، وجود دارد؟ معاون سابق سازمان هواپیمایی دراین‌باره می‌گوید: یک مورد از اشکالات اعلام‌شده به ایران‌ایر مشمول تحریم‌هاست و برخی موارد قابل رفع‌شدن است. یکی، دو مورد مرتبط با اشکالی است که مربوط به تحریم می‌شود.
او به این پرسش که اگر اشکال مربوط به تحریم رفع نشود، ایران‌ایر نمی‌تواند پروازی به اروپا انجام دهد؟ این‌گونه پاسخ می‌دهد: بخشی از مسائل از طریق رایزنی‌ها حل می‌شود. به تعبیری امکان حل مشکل وجود دارد و می‌توانست این مشکل به‌وجود نیاید.
به اعتقاد منظری در شرایطی که پروازهای ایران به‌دلیل شیوع کرونا به دیگر کشور‌ها مانند مالزی، تایلند و … متوقف شده است و صرفا قطر‌ایرویز به‌دلیل بلیت‌هایی که فروخته، پروازهایش را ادامه می‌دهد، توقف پروازهای ایران‌ایر مشکل‌ساز نیست؛ اما این شرکت برای پایان دوران کرونا، باید ایرادهایش را رفع کند.
او برخلاف اسعدی‌سامانی که ایران‌ایر را تنها شرکت دارای استاندارد‌های لازم برای پرواز در آسمان اتحادیه اروپا می‌داند، قشم‌ایر را شرکتی معرفی می‌کند که چند هواپیمایش استاندارد‌های اتحادیه اروپا را پاس می‌کند. معاون سابق سازمان هواپیمایی تأکید می‌کند: طبیعی است که شرکت‌ها باید استاندارد‌هایی را که ایفوم می‌خواهد، دنبال و آماده کنند تا بعد از رفتن کرونا بتوانند پروازهایشان را انجام دهند. طبیعتا باید رفع اشکال کنند و نباید قضیه را نگه دارند.
