کاهش درختان مانگرو به دلیل جاده‌سازی/اسیدی‌شدن آب‌دریا و تهدید مرجان‌های خلیج‌فارس
رییس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس با اشاره به نقش جنگل‌های مانگرو و تپه‌های مرجانی در اکوسیستم دریایی استان بوشهر گفت: این اکوسیستم‌ها به دلیل مجاورت با تاسیسات نفتی در معرض تهدید قرار گرفته‌اند، به گونه‌ای که درختان مانگرو به دلیل جاده‌سازی قطع شدند.
به گزارش ایسنا، جنگل‌های مانگرو (حرا) زمین‌های مرطوب حد واسط مناطق جزر و مدی دریا همراه با مجموعه‌ای از گیاهان بی نظیر و جانوران خاص هستند که بصورت وافر در مناطق ساحلی و کنار تالابی این اکوسیستم تکثیر می‌یابند. از این رو این اکوسیستم غنی‌ترین و حاصلخیزترین اکوسیستم‌های دنیا محسوب می‌شوند، چراکه بیش از 80 درصد میزان صید در کل دنیا وابسته به وجود اکوسیستم مانگرو و سایر نواحی ساحلی دنیا هستند.
گیاهان موجود در این اکوسیستم مجموعه‌ای از گیاهان هالوفیل و مقاوم به نمک دریا هستند. جنگل‌های مانگرو در برابر وقوع طوفان نقش حفاظتی دارند، به گونه‌ای که ساکنان مناطق ساحلی جنوب شرق هند با کمک این پوشش گیاهی توانستند از سونامی مرگبار سال ۲۰۰۴ جان سالم به در ببرند. علاوه بر آن موجب رشد سریع درختان و کاهش سرعت فرسایش مواد ارگانیک خاک می‌شود و در نتیجه این وضعیت جنگل‌های مانگرو را به جذب‌کننده مناسب کربن تبدیل کرده است.
بررسی‌های انجام شده در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد جنگل‌های مانگرو در منطقه اقیانوسی هند – آرام نسبت به دیگر جنگل‌ها در این ناحیه 6 درصد بیشتر کربن ذخیره می‌کنند.
این در حالی است که به گفته رییس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس این جنگل‌ها به دلیل مجاورت با تاسیسات نفتی پارس جنوبی قطع شدند و پراکندگی آن‌ها نسبت به گذشته کاهش یافته است؛ ولی فعالان محیط زیست به صورت مصنوعی اقدام به کاشت درختان حرا در این منطقه کرده‌اند.
مهمترین اکوسیستم‌های خلیج فارس
دکتر مریم قائمی، رییس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره اهمیت اکوسیستم خلیج فارس، اظهار کرد: مرجان‌ها و “مانگرو” از مهمترین اکوسیستم‌های خلیج فارس به شمار می‌روند که این اکوسیستم‌ها در استان‌های بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان پراکنده هستند.
وی با بیان اینکه علاوه بر آن اکوسیستم‌های مانگرو و مرجان‌ها از نظر زیستی بسیار غنی هستند، یادآور شد: در استان بوشهر در مناطق خلیج نایبند و خارک اکوسیستم‌های مانگرو و خلیج فارس پراکنده بوده و مطالعات زیادی در خصوص اثرات تغییر اقلیم بر روی این اکوسیستم‌ها داشته‌ایم تا ببینیم تغییرات اقلیمی چه تغییراتی را در این اکوسیستم‌ها می‌تواند داشته باشند.
تاسیسات نفتی و اثرات آن بر اکوسیستم خلیج فارس
قائمی با بیان اینکه مطالعاتی در زمینه اثرات تغییرات اقلیمی بر روی اکوسیستم‌های خلیج فارس در دستور کار محققان مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج فارس است، اظهار کرد: به طور کلی اکوسیستم مانگرو نایبند با تاسیسات نفتی پارس جنوبی مجاورت دارد؛ از این رو گازهای گلخانه‌ای که در این منطقه تولید می‌شود، بعد از حل شدن در آب دریا، شرایط اسیدی در آب دریا ایجاد می‌کنند.
وی اضافه کرد: اسیدی شدن آب دریا هم مرجان‌های منطقه را می‌تواند تهدید کند و هم اکوسیستم مانگرو که در مجاورت تاسیسات پارس جنوبی قرار دارند.
رییس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج فارس با اشاره به اکوسیستم جزیره خارک، گفت: در این بخش در مجاورت تاسیسات نفتی، اکوسیستم مرجانی داریم و اینکه اعلام کنیم در حال حاضر چه تغییراتی بر روی این اکوسیستم‌ها به دلیل آلودگی‌های زیستی و تغییرات اقلیمی رخ داده است، نیاز به مطالعات بیشتر دارد.
این محقق با بیان اینکه با پایش‌های یک تا دو سال نمی‌توان در این زمینه اظهار نظر کرد، گفت: بررسی تغییرات اکوسیستم‌های خلیج فارس نیاز به پایش‌های بلند مدت دارد که این مطالعات در دستور کار این مرکز قرار دارد.
سفیدشدگی مرجان‌های خلیج فارس
قائمی در خصوص وضعیت مرجان‌های خلیج فارس گفت: در جزیره خارک مطالعاتی از سوی اعضای هیات علمی مرکز اقیانوس شناسی خلیج فارس اجرایی شده است.
وی یادآور شد: بر اساس این مطالعات تغییرات اقلیمی و افزایش دما مهمترین عوامل سفیدشدگی مرجان‌ها به شمار می‌رود.
رییس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج فارس، سفیدشدگی مرجان‌ها را ناشی از فعالیت‌های انسانی و گرم شدن کره زمین دانست و اضافه کرد: مهمترین دلیل گرم شدن زمین به دلیل فعالیت انسانی است و در منطقه خلیج فارس تاسیسات نفتی قرار دارد و این عوامل می‌توانند به حیات اکوسیستم منطقه استرس ایجاد کنند.
قائمی مرجان‌ها و آب‌سنگ‌ها را از مهمترین اکوسیستم‌های دریایی دانست و افزود: بر روی مرجان‌های خلیج فارس بسیاری از موجودات زنده موجود در این حوزه زندگی می‌کنند؛ از این رو از نظر طبیعی، اکولوژیکی و اقتصادی اهمیت زیادی دارند لذا هرگونه تغییری که در اکوسیستم‌های حساس دریایی رخ دهد می‌تواند حیات همه گونه‌های دریایی اعم از ماهیان، جلبک‌ها و سایر گونه‌های مجاور آن را تحت تاثیر قرار دهد.
اکوسیستم مانگرو
قائمی با تاکید بر اینکه در مناطق خلیج نایبند و بردستان بیشترین پراکندگی مانگرو در استان بوشهر است، اظهار کرد: در خلیج نایبند بر اثر جاده سازی‌های انجام شده برای منطقه انرژی پارس جنوبی، این درختان قطع می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه این درختان جنگل‌های مانگرو شوری‌پسند است، افزود: محیط زیست این درختان جایی میان دریا و خشکی است و در گذشته در رقابت با گونه‌های خشکی خود را به سمت دریا کشاندند؛ ولی به دلیل جاده سازی‌های انجام شده و ساخت و سازه‌های ایجاد شده، درختان این جنگل قطع می‌شود.
قائمی تاکید کرد: این درختان نقش مهمی در تعدیل فرآیند تغییرات اقلیمی دارند و این در حالی است که این درختان در معرض تهدید قطع درختان ناشی از جاده سازی و یا چرای دام از سوی مردم محلی قرار دارند.
وی با بیان اینکه پراکندگی این جنگل نسبت به گذشته کاهش یافته است، ادامه داد: بسیاری از درختان این جنگل بر اثر عوامل انسانی از بین رفته‌اند، به دلیل اینکه در میان این جنگل جاده‌سازی رخ داده است و ارتباط این درختان را با دریا قطع کرده است و این امر می‌تواند تهدیدی برای این جنگل‌ها باشد.
رییس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج فارس اضافه کرد: به منظور جلوگیری از تخریب این جنگل‌ها به صورت مصنوعی اقدام به کاشت درختان حرا در بخشی از سواحل بوشهر شده است.
روز ملی خلیج فارس
رییس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج فارس با اشاره به نامگذاری روز ملی خلیج فارس در تقویم‌ها، گفت: بعد از آنکه در سال 1383 در اطلس مشهور جهان به نام نشنال جئوگرافی نام “خلیج فارس” که تا آن زمان “خلیج فارس” ذکر شده بود، تحریف شد، اعتراضات گسترده‌ای در داخل و خارج کشور از سوی فعالان اجتماعی، فرهنگی و عامه مردم صورت گرفت.
وی با بیان اینکه بعد از این اعتراضات عمومی، دولت وقت برای پاسداشت میراث فرهنگی و معنوی خلیج فارس، روز 10 اردیبهشت را با عنوان “روز ملی خلیج فارس” در تقویم رسمی کشور ثبت کردند.
قائمی با اشاره به برنامه‌های “روز ملی خلیج فارس” در این مرکز، خاطر نشان کرد: پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با توجه به اینکه یکی از ارگان‌ها و سازمان‌های پژوهشی مهم کشور است که در حوزه علوم دریایی فعالیت می‌کند، به همین مناسبت اقدامات مختلفی را در مراکز تابعه خود برگزار می‌کند.
رییس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس با اشاره به برنامه‌های این مرکز به مناسبت “روز ملی خلیج فارس”، اظهار کرد: نمایشگاه دانش‌آموزی دریایی و صنایع دستی دریایی با هدف آشنایی دانش‌آموزان با ظرفیت‌ها و اهمیت خلیج فارس، کارآفرینی و اشتغال دریا محور، توسعه پایدار و کاهش آلودگی دریا از جمله برنامه‌های این روز بوده است.
وی همچنین خاطر نشان کرد: با هماهنگی وزارت آموزش و پرورش استان بوشهر، کارشناسان و اعضای هیات علمی مرکز در مدارس حضور می‌یابند و در خصوص ظرفیت‌ها و اهمیت خلیج فارس از نظر تاریخی، جغرافیایی، ظرفیت‌های زیست محیطی آموزش‌هایی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود.
قائمی برگزاری نشست‌های علمی در زمینه حفاظت از اکوسیستم‌های خلیج فارس را از دیگر برنامه‌های این روز عنوان کرد و یادآور شد: در این نشست‌ها اکوسیستم‌های موجود در خلیج‌فارس و فرصت‌ها و تهدیدهای آن مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرد.
وی برگزاری کارگاه آموزشی تجهیزات نمونه‌برداری اقیانوسی را از دیگر برنامه‌های این مرکز عنوان کرد و گفت: این کارگاه در روزهای 17 و 18 اردیبهشت‌ماه برگزار خواهد شد.
قائمی، فیزیک دریا، سنجش از دور، شیمی دریا و زمین‌شناسی را از محورهای این کارگاه عنوان کرد و یادآور شد: در این نشست علمی در خصوص موضوعاتی چون اندازه‌گیری جریان آب با دستگاه‌های ADCP و RCM9 به صورت عملی، اندازه گیری نوسانات تراز آب با WTR9 ، فیزیک رنگ دریا، مدل‌های بهینه‌ساز تصویر ماهواره‌ای، نمونه‌برداری و آماده‌سازی آب برای اندازه‌گیری مواد مغذی، کلروفیل، آلکالینیتی و آموزش نمونه‌برداری و آماده‌سازی رسوب به صورت علمی بحث و تبادل نظر خواهد شد.
