کاهش تعهدات ایران در برجام؛ حفظ “توازن تهدید”
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اولین بار تأیید کرد میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران از مرز تعیین‌شده در برجام عبور کرده است. اروپایی‌ها از این اقدام ایران ابراز نگرانی کرده اند، اما وزیر خارجه ایران می‌گوید ماهم همانطور که اروپایی‌ها به برجام عمل می‌کنند به این توافق پایبندیم. به نظر می‌رسد این اقدام ایران در راستای حفظ “توازن تهدید” اجرا می‌شود.
ایران پس از یک سال انتظار و عدم پاسخ مطلوب از سمت اروپایی‌ها، در سالگرد خروج آمریکا از برجام اعلام کرد برخی اقدامات خود ذیل برجام را متوقف خواهد کرد.
پس از عدم استقبال اروپا از ضرب العجل ۶۰ روزه ایران مبنی بر اجرای تعهدات در حوزه بانکی و نفت، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام کرد از زمان چهار برابر شدن ظرفیت، تولید اورانیومِ ۳.۶۷ درصد افزایش یافته و تا روز پنج‌شنبه ششم تیرماه از سقف تعیین‌شده در برجام عبور خواهد کرد.
سر انجام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعد از ظهر روز دوشنبه، دهم تیرماه تأیید کرد میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران از مرز تعیین‌شده در برجام (۳۰۰ کیلوگرم هگزافلوراید (UF۶) و یا معادل آن یعنی ۲۰۲.۸ کیلوگرم اورانیوم) عبور کرده است.
پس از اعلام نظر آژانس، وزرای امور خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه و نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی با انتشار بیانیه‌ای مشترک، نگرانی خود را از اقدام اخیر ایران ابراز داشتند.
در پی این ابراز نگرانی وزیر امور خارجه کشورمان در توییتی اعلام کرد «ایران به تعهدات خود تحت برنامه جامع اقدام مشترک دقیقا به شیوه مشابه سه کشور اروپایی پایبند خواهد بود و با آن‌ها تطبیق خواهد یافت. به اندازه کافی منصفانه است».
محسن جلیلوند، تحلیلگر مسائل بین الملل و استاد دانشگاه در گفتگو با فرارو به بررسی چشم انداز واکنش اروپایی‌ها و چرایی اقدام ایران می‌پردازد.
این کارشناس مسائل بین الملل در مورد ابراز نگرانی اروپایی‌ها از «عبور ذخایر اورانیوم ایران از سقف تعیین‌شده در برجام» گفت: هرچند آن‌ها از این موضوع ابراز تاسف کرده اند، اما در صحبت هایشان این بحث بود که اقدام ایران را خروج از برجام تلقی نمی‌کنند. اروپایی‌ها اعلام کردند که خروج از برجام جزو خطوط قرمز اصلی آن‌ها تلقی می‌شود، اما اینکه اعلام کنند اقدام ایران خروج از برجام است خیر.
جلیلوند در مورد اقدام احتمالی اروپا در صورت نقض برجام از سوی ایران گفت: فعلا بحث غنی سازی ایران روی حدود ۳۰۰ کیلوگرم ذخیره اورانیوم و غنی سازی ۳.۶۷ است و خروج تلقی نمی‌شود. چیزی که خطرناک است غنی سازی در فاصله بین ۲۰ درصد تا ۹۰ درصد است. یعنی در برجام بیشتر حساسیت روی همین قضیه است. غنی سازی ۳.۶۷ برای استفاده در نیروگاه هسته‌ای و ۲۰ درصد در مصارف پزشکی به کار می‌رود، ولی از بین ۲۰ درصد تا ۹۰ درصد را “نقطه گریز” می‌گویند، که در صورت رسیدن به این نقطه حرکت به سمت ساخت سلاح ساده خواهد بود.
او ادامه داد: ایران هنوز به مرز ۲۰ درصد نرسیده است که بخواهد بعد از آن وارد نقطه گریز شود. بنابر این واکنش اروپایی‌ها چندان شدید نیست. ولی با توجه به اینکه روسیه هم ایران را به خویشتنداری دعوت کرده است و گفته ایران احساساتی نشود به نظر می‌رسد که نگرانی‌ها در حال افزایش است.
این تحلیلگر مسائل بین الملل معتقد است چند و چون افزایش نگرانی اروپا را باید در سفر رییس جمهور فرانسه ببینیم. به اعتقاد او باید ببینیم عکس العمل ماکرون چه خواهد بود؛ چرا که تقریبا عکس العمل تمام اروپا به حساب می‌آید.
جلیلوند در خصوص احتمال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت در صورت نقض برجام گفت: به احتمال قوی آمریکایی‌ها چنین کاری بکنند. مخصوصا اگر یکی از کشور‌های اروپایی از برجام خارج شود؛ که به احتمال قوی آن کشور انگلستان خواهد بود. همین الان برجام “تسمه تایم بریده” است؛ اگر انگلستان هم از برجام خارج شود دیگر چیزی از برجام باقی نمی‌ماند.
این تحلیلگر مسائل بین الملل در پاسخ به پرسشی در مورد اینکه با توجه به هزینه‌هایی که عبور ایران از سقف تعیین شده دارد، ایران چه دستاورد عملی برای این اقدام متصور است گفت: بحث سر فایده نیست. بحث عکس العمل است. رویارویی اصلی ما با در برجام و در کل سیاست خارجی با آمریکاست. اینکه با اروپایی‌ها سر و کله می‌زنیم بیشر وقت کشی است. ایران و خود اروپایی‌ها می‌دانند رویارویی اصلی با آمریکاست. ما طرف‌های مذاکرات هسته‌ای را ۱+۵ می‌دانستیم، اما تا زمانی که جان کری و ظریف توافق نکردند سایرین نمی‌توانستد اقدامی انجام دهند. اینکه دقیقا ایران می‌خواهد به چه چیزی برسد فعلا برای من مشخص نیست.
جلیولند در مورد مقاله مرشایمر مبنی بر اینکه فشار‌های اخیر، ایران را به سمت ساخت سلاح هسته‌ای می‌کشاند گفت: غنی سازی با ساختن بمب اتم متفاوت است. با توجه به فتوایی که مقام معظم رهبری دارند، به نظر من ایران به سمت ساختن بمب اتم نمی‌رود، اما تصور می‌کنم اگر آمریکا و اروپایی‌ها فشار بیاورند ما روی “نقطه گریز” بایستیم.
این تحلیلگر مسائل بین الملل در پایان گفت: اقدامات ایران در خصوص عبور از سقف تعیین شده در برجام در حقیقت نوعی تهدید است. ما باید “توازن تهدید” را حفظ کنیم. طبیعی است که این توازن تهدید در برنامه هسته‌ای انجام شود.
