کارگاه های ابریشم کشی تربت حیدریه تار و پود وجودشان را می ریسند

از مجموع هزار و 200 کارگاه ابریشم کشی بایگ از توابع شهرستان تربت حیدریه که تا سه دهه قبل 75 درصد نخ ابریشم ایران را تولید می کردند، تنها نزدیک به 400 واحد آنهم اگر بشود اسمش را کارگاه گذاشت، فعال هستند که البته آنها هم دارند نفس های آخر را می زنند.

وقتی پای صحبت دست اندرکاران و مسوولان می نشینید، هر کسی توپ را به زمین طرف مقابل می اندازد، اما هر چه بوده نتیجه اش آنچه که امروز می بینیم شده و آن این است که صنعت ابریشم کشی بایگ تربت حیدریه حالش خوب نیست و تا این لحظه الکتروشوک دستگاه های متولی نیز، نتوانسته اند وضعیت او را از حالت کما خارج کنند.
اهمیت موضوع درد و رنج نوغانداران بایگ زمانی بیشتر مشخص می شود که بدانیم فصل کار پیله وران منطقه به طور غالب از 20 فروردین آغاز و به طور معمول سه ماه بیشتر نیست و با فرض توزیع پیله خوب، این زحمت کشان فقط سه ماه از سال شاغل هستند و بقیه ایام را باید به دنبال شغل های کاذب باشند یا با کمک واسطه ها خود را با پیله خارجی وارداتی مشغول نگه دارند.
***صنعت ابریشم کشی بایگ به کما رفته است
یک دست اندرکار ابریشم کشی در شهر بایگ در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار می دارد: تمام مشکل ما از زمانی آغاز شد که دلالان از غفلت مسئولان و دست اندرکاران این حوزه سوء استفاده کرده و نمونه های نامرغوب و ارزان خارجی را وارد منطقه کردند.
امیر بایگی افزود: این پیله های خارجی که معمولان از کشورهای آسیای میانه نظیر ازبکستان، اوکراین و تاجیکستان وارد می شوند، هر چند کیفیت نمونه داخلی را ندارند، اما چون ارزان هستند و از سویی خوراک اولیه را در طول سال فراهم می کردند، لذا پیله کاران به این سمت کشیده شدند.
وی گفت: البته مشکل از زمانی بیشتر شد که دلالان حتی نخ ابریشم نامرغوب را هم از چین وارد کردند و این در واقع در حکم تیر خلاص به صنعت ابریشم کشی بایگ بود.

**درامد سالیانه 40میلیون ریالی هر پیله کار!!
مسوول یک کارگاه ابریشم کشی در بایگ نیز به خبرنگار ایرنا گفت: غالبا از هر پنج کیلو پیله به طور متوسط 2 کیلوگرم نخ بدست می آید که بر فرض اینکه کارگاه ها هر روز فعال باشند در روز باید 800 کیلوگرم بدست آید که در عمل این طور نیست زیرا کارگاه ها در ماه شاید 10 تا 20 روز فعال باشند.
محمد پاکزاد بایگی افزود: هر کارگر باید از ساعت سه صبح کارش را آغاز کند که معمولا تا ساعت 12 ظهر ادامه می دهد و الان که وقت کار است پیله کاران اگر خیلی تلاش کنند، شاید در سال 40 میلیون ریال بزور عایدشان شود.
وی در خصوص نحوه پرداخت دستمزد کارگر ابریشم کشی می گوید: مزد کارگر روزی نیست بلکه معمولا این گونه به تفاهم می رسند که بابت یک قلم پیله که معادل پنج کیلوگرم است، به طور متوسط 150 تا 200 هزار ریال دریافت می کند که این رقم خیلی کم است بخصوص که کار با دستگاه ‘سرطان زا’ نیز هست.
پاکزاد بایگی می افزاید: اگر کارگاهی بخواهد با پیله ایرانی کار کند، از 20 فروردین که خرید تخم نوغان آغاز می شود تا زمان بهره برداری از پیله سه ماه بیشتر نیست و در طول سال اگر واسطه ها پیله خارجی وارد کنند، ما فعال هستیم وگرنه در طول سال بیکار خواهیم ماند.
وی می گوید: از این روی زمانی که ماموران بیمه به صورت سرزده از کارگاه ها بازدید می کنند، اگر در لحظه بازدید کارگاه را تعطیل ببینند، بلافاصله بیمه اش را قطع می کنند و این هم یکی دیگر از مشکلات ما است.
پاکزاد بایگی با بیان اینکه تامین اجتماعی به بهانه های مختلف از جمله اینکه کارگاه تعطیل یا ما دو شغله هستیم، بیمه برخی همکاران را قطع کرده، می افزاید: تامین اجتماعی یا از وضعیت بازار ما خبر ندارد و یا نمی خواهد مسایل و مشکلات ما را درک کند.

***تخم نوغان بیمار، واردات بی رویه نخ، از بیمه هم که خبری نیست، هر دم از این باد بری می رسد
رییس هیات مدیره شرکت تعاونی ابریشم کشان بایگ در پیوند با این موضوع به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: یکی از مشکلات ما تخم نوغان است که امسال پنج هزار جعبه تخم نوغان به دلیل کیفیت پایین تلفات داشتیم.
حسین رضایی مقدم با بیان اینکه مشکل دوم واردات بی رویه نخ خارجی هم به صورت قاچاق و هم از مبادی رسمی و قانونی است که بطور غالب از کشورهای آسیای میانه، چین و هند وارد می شود، افزود: اگر این ها را در یک گوشه دلمان جای بدهیم، مشکل بیمه را کجای دلمان بگذاریم؟
وی گفت: با فرض بر اینکه در هر کارگاه دو نفر مشغول به کار هستند، باید اکنون نزدیک به 800 نفر بیمه شده داشته باشیم و این در حالی است که به ندرت شاید شمار بیمه شدگان این حرفه به 400 نفر برسد.
رضایی مقدم افزود: پیشنهاد ما برای رفع مشکل پیله وران آن است که مسوولان به جای نخ، پیله خوب وارد کنند تا چراغ کارگاه ها روشن بماند و به جرم اینکه کار ما فصلی است، بیمه ابریشم کشان قطع نشود.
***بیمه تامین اجتماعی و چالش های بی پایان آن برای پیله کاران
یک عضو شورای اسلامی شهر بایگ نیز به خبرنگار ایرنا گفت: برخی در پرداخت حق بیمه سه ماه خود دچار مشکل هستند و کل مبلغ را ندارند و یا چون در مهلت قانونی پرداخت نمی کنند، لذا بیمه شان قطع شده است.
علی اکبر مختاری دستمزد هر کارگر را 150 هزار ریال در روز عنوان و اظهار کرد: همین مبلغ ناچیز بعد از کسر آب و برق و استهلاک دستگاه، به 80 هزار ریال تنزل پیدا می کند و لذا کارگر پیله کار مجبور است به شغل دوم هم بپردازند و از همین روی بیمه اش قطع می شود.
وی در ادامه اظهار کرد: اکنون ایران به 720 تن نخ ابریشم در سال نیاز دارد که الان 250 تن پیله در کل کشور داریم که سالی 100 تن نخ تولید می شود و برای جبران این کسری باید 620 تن نخ وارد شود.
مختاری افزود: اگر واردکنندگان پیله، عوارض گمرکی درست بپردازند و کم اظهاری نکنند، نرخ تمام شده پیله وارداتی با تولیدی داخل کشور یکسان خواهد بود، اما چون نظارت ها ضعیف است، لذا شاهد هستیم به بازار ما لطمه وارد می شود.
وی گفت: نتیجه این فرایند آن است که به ازای هر 400 کیلو نخ، 200 نفر روز کار از بین می رود و در حالی که برای رفع نیازهای کشور به روزی چهار تن پیله نیاز داریم، نخ از مبادی قانونی یا غیرقانونی وارد می شوند.
مختاری با بیان اینکه هر یک تن پیله 200 نفر شغل ایجاد می کند، افزود: زمانی بایگ هزار و 700 باب کارگاه داشت ولی الان 250 کارگاه داریم با 400 دستگاه ابریشم کشی که به طور میانگین روزی 700 کیلو ابریشم استحصال می شود و به ازای هر قلم پیله (پنج کیلو) 170 هزار ریال دستمزد می گیرند.

***خوشبختانه یا متاسفانه تخم نوغان های سالم اما چینی در راه است
رییس اداره توسعه نوغانداری خراسان رضوی ضمن تایید خرابی بخشی از تخم های نوغان توزیعی بین نوغانداران استان، گفت: امسال هفت هزار و 830 جعبه تخم نوغان در منطقه توزیع شد که نسبت به پارسال با 5.4 درصد افزایش توزیع مواجه بودیم اما متاسفانه 30 درصد تخم های توزیعی از حیث نژاد دچار مشکل بودند.
فرید سرجمعی تعداد تخم نوغان های توزیعی معیوب در تربت حیدریه را 700 جعبه اعلام و اظهار کرد: با این حال نزدیک به 20 میلیارد ریال خسارت به ابریشم کشان وارد شد.
وی گفت: در بررسی به عمل آمده توسط کارشناسان مشخص شد تخم ها دارای مشکل ژنتیکی بودند که به صورت ارثی به نسل بعدی منتقل شده و در توزیع چنین تخم ایی تعمدی در کار نبوده است.
سرجمعی با بیان اینکه پرداخت غرامت به طور قطع انجام می شود و در حال تامین اعتبارات هستیم، گفت: فروردین سال 97 نوغانداران با تکرار این مشکل مواجه نخواهند شد زیرا خوشبختانه یا متاسفانه تمامی تخم ها از کشور چین وارد شده اند.
وی گفت: در عین حال به نوغان داران پیشنهاد می کنم در اسرع وقت به عضویت ‘صندوق توسعه حمایت از نوغان و ابریشم’ تربت حیدریه در آیند تا چنانچه در آینده با مشکلات مشابهی مواجه شدند، پرداخت خسارت با سرعت بیشتری صورت گیرد.
سرجمعی افزود: ایجاد صندوق با پیگیری های نماینده مردم تربت حیدریه، زاوه و مه ولات در مجلس صورت گرفته که 51 درصد آورده مردم و 49 درصد بقیه آورده دولت خواهد بود و ما تنها نقش نظارتی خواهیم داشت.

**ایجاد کارگاه های ابریشم کشی راه علاج ایام بیکاری نوغان داران
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت حیدریه نیز به مشکلات و چالش های پیش روی ابریشم کاران اشاره و اظهار کرد: کمبود نقدینگی ابریشم کشان برای تامین مواد اولیه (پیله) و نیز فصلی بودن کار برای این قشر از جمله این مشکلات است.
علی محمدی با بیان اینکه در حوزه کاری خود تاکنون چند اقدام اساسی انجام داده ایم، افزود: پیگیری معرفی شهر بایگ و روستای بسک به عنوان شهر ملی و روستای ملی صنایع دستی در حوزه ابریشم کشی، – صدور پروانه تولید انفرادی جهت ابریشم کشان، برگزاری کلاسهای آموزشی ابریشم بافی ونیز برگزاری تورهای گردشگری ابریشم کشی از جمله این اقدامات است.
وی گفت: در همین راستا، کارگاه آموزشی ابریشم بافی نیز مدت 10 روز است که فعالیت خود را با 15 نفر هنرجو آغاز کرده است.
علی محمدی با بیان اینکه موضوع ابریشم کشی در بایگ از قدمت تاریخی بسیار بالایی برخوردار است، افزود: اما به دلیل فصلی بودن پیله، غالبا 6 ماه از سال ابریشم کشان بیکار هستند و ما بهتر دیدیم برای اشتغالزایی اهالی آن ها را با شیوه ابریشم بافی آشنا کنیم در در نیمه دوم سال نیز محل ارتزاقی داشته باشند.

***پرداخت 100 میلیون ریال تسهیلات صندوق کارآفرینی به 20 نفر
مسوول صندوق کارآفرینی امید تربت حیدریه نیز گفت: امسال در قالب طرح ‘یک روستا یک محصول’ مبلغ 2 میلیارد ریال تهسیلات قرض الحسنه به 20 نفر پرداخت کردیم.
احسان خدابنده بایگی افزود: در قدم نخست روستای بسک بخش بایگ را به عنوان روستای هدف قرار دادیم که بعد از تایید توسط میراث فرهنگی این مبالغ در اختیار ابریشم کشان قرار گرفت.
وی گفت: در بحث زنجیره تولید نیز به یک نفر مبلغ 300 میلیون ریال تسهیلات قرض الحسنه پرداخت شد.

***آمار دقیق بیمه شدگان نوغانداران بایگ موجود نیست
مدیر شعبه تامین اجتماعی تربت حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: به بازرسان تاکید شده در صورتی که صاحبان این حرفه در مشاغل دیگری که تحت پوشش تامین اجتماعی نیستند، مساعدت کنند و در این قالب تنها بیمه چهار نفر قطع شده که علت آنهم مهاجرت شان به شهر دیگری بوده است.
وی در عین حال از ارایه آمار دقیق بیمه شدگان ابریشم کشان بایگ امتناع کرد.
حسن خردنیا افزود: بیمه ابریشم کشان بایگ در قالب طرح بیمه قالی بافان در سال 90 به اجرا در آمده و کسانی که دارای پروانه فعالیت باشند، به هیچ وجه بیمه آن ها قطع نشده است.
وی گفت: در عین حال که سهمیه بیمه جدیدی به ما ابلاغ نشده، اما مدیر هر کارگاه می تواند تا پنج نفر را بیمه کند و از تسهیلات دولتی در این خصوص استفاده کند.
پیله تولیدی نوغانداران ایران در هزار و 200 کارگاه سنتی ابریشم کشی تربت حیدریه و چهار کارخانه صنعتی استان های گیلان و خراسان رضوی به نخ ابریشم تبدیل می شود.
اکنون از هزار و 200 کارگاه سنتی ابریشم کشی در بخش بایگ شهرستان تربت حیدریه تنها 400 کارگاه فعال است که 75 کارگاه از این تعداد در روستای بسک واقع است.
تعداد بهره برداران کرم ابریشم در خراسان رضوی، سه هزار و 102 نفر است که از این تعداد هزار و 123 نفر در منطقه تربت حیدریه مشغول به کار هستند.
شهر بایگ یکی از چهار بخش شهرستان تربت حیدریه دارای هشت روستا شامل بسک، حصار، رود معجن، خورشبر، سرخ آباد، رزگ و فدیهه، هزار و 105 خانوار و نزدیک به هفت هزار نفر جمعیت است که در 20 کیلومتری غرب تربت حیدریه واقع است و روستای بسک نیز دارای 380 نفر جمعیت است که در قالب 116 خانوار در فاصله سه کیلومتری شهر بایگ قرار دارد.
مرکز شهرستان 225 هزار نفری تربت حیدریه در 150 کیلومتری جنوب غربی مشهد قرار دارد.