کارشکنی علمی آمریکا در برجام
یکی از جنبه‌های برجام، توسعه همکاری‌های علمی مشترک با طرف‌های این توافق بخصوص در عرصه هسته‌ای بود. اما به نظر می‌رسد پس از ریاست جمهوری ترامپ، آینده این همکاری‌ها مبهم شده است.
به گزارش فرارو، به نقل از مجله آمریکایی ساینس‌مگ، برجام قرار بود که دوره جدیدی از همکاری علمی بین ایران و سایر شرکای برجام شود. تقریبا دو سال از اجرای برجام می‌گذرد، با این حال پروژه‌های همکاری مشترک کمتری در حال انجام است.
یکی از پروژه‌هایی که طبق برجام قرار بود ایران عضو آن شود، ابرپروژه چند میلیارد دلاری آزمایش همجوشی هسته‌ای “ایتر” (ITER) است. اما خبرها حاکی از آن است که آمریکا از همکاری ایران با این ابرپروژه ممانعت کرده است.
ایران برای امضای توافق عضویت در ایتر با ظرفیت محدود، برای چندین ماه آماده بود. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی هسته‌ای گفته “همه چیز خوب پیش می‌رفت تا اینکه دونالد ترامپ به ریاست جمهوری رسید.”
یکی از مسئولان ایتر که به دلیل حساسیت موضوع خواست نامش فاش نشود، تاکید کرد آمریکا بواسطه عضویتش در شورای مدیریت ایتر، از عضویت ایران جلوگیری می‌کند. برای اینکه ایران بتواند در این ابرپروژه مشارکت کند باید تمام اعضای این شورا عضویت ایران را تایید کنند.
قرار بود مشارکت ایران در این ابرپروژه آسان باشد. مقامات ایرانی و اروپایی می‌گویند، این تاخیر طولانی چشم انداز سایر همکاری‌های علمی مقرر شده در برجام را تیره و تار کرده است. انتظار می‌رود اواخر این ماه جلسه یکی از شوراهای ایتر این موضوع را بررسی کند.
چندی پیش دونالد ترامپ از صدور تاییدیه برجام خودداری کرد. پس از آن کنگره آمریکا برای ارزیابی مجدد ابن توافق ۶۰ روز مهلت خواهد داشت. در این مهلت ممکن است تحریم‌ها مجددا اعمال شود یا کنگره ترامپ را به سوی مذاکره مجدد برخی جنبه‌های برجام سوق دهد. این امر موثر نیست. صالحی اعلام کرد: “هیچ گونه مذاکرات دیگری نخواهیم داشت.”
برجام خواهان همکاری علمی بین ایران و سایر شرکای برجام (چین، فرانسه، آلمان، بریتانیا، آمریکا و اتحادیه اروپا) است. برخی از پژوهش‌های مشترک قرار است در نیروگاه غنی‌سازی سوخت فوردو اتفاق بیافتد. با این حال هیچ کدام از طرف‌های برجام برای ساخت توانمندی علمی در فردو عجله‌ای ندارند.
در همین رابطه یکی از مقامات اروپایی اظهار کرد: “ما در فردو چیزی می‌خواهیم که همکاری علمی بین المللی را ترقی دهد” همکاری‌ای که “شفافیت و گشایش” را افزایش دهد. این مسئول می‌خواهد مطمئن شود که این نیروگاه به ایران اجازه توسعه تکنیک‌های مفید برای طفره رفتن از بازرسی‌ها و تحریم‌ها را ندهد.
صالحی اعلام کرده اکنون راه اندازی آزمایشگاه برای ایران در اولویت نیست.
آمال ایران برای پیوستن به ایتر هنوز در وضعیت نامشخصی است. ایران خواهان آموزش دانشجویان دکتری در ایتر است. در این ابرپروژه، دانشمندان بر پلاسما تحقیق می‌کنند.
محمود قرآن نویس، فیزیکدان پلاسما و نماینده ایران در ایتر ابراز امیدواری کرده که مشارکت محدود ایران در این ابرپروژه، در چند سال آتی، به عضویت کامل ارتقا یابد. او گفته این تاخیر، ناامیدکننده است. “در همجوشی (هسته‌ای) هیچ گونه اسراری وجود ندارد، اما در حالت ما، علم و سیاست با هم مخلوط می‌شوند.”
