چگونه ناخن های طبیعی و سالمی داشته باشیم؟
در زندگی روزمره، ناخن‌ها زیر فشارهای گوناگونی قرار می‌گیرند؛ شستشوی زیاد دست، استفاده مکرر از شوینده‌های قوی، تماس مداوم با آب و حتی عادت‌های نامناسب. اگر حساسیت کافی نسبت به ها نداشته باشیم، ممکن است دچار ترک‌خوردگی، شکنندگی یا تغییر رنگ ناخن شویم که ظاهر دستان را نامطلوب می‌کند.
در این مقاله، از ساختار ناخن گرفته تا روش های مراقبت و تغذیه‌ای مرور می شود. همچنین، درباره پرهیز از محصولات شیمیایی آسیبی، روش های حفاظت از کوتیکول و راهکارهای طب‌سنتی توضیح داده می شود.
ساختار کلی ناخن و نوع مراقبت
ناخن از ماده‌ای پروتئینی به نام کراتین شکل گرفته است. این ماده در مو و پوست هم یافت می‌شود. ویژگی مهم کراتین، ایجاد استحکام و یکپارچگی در سطح ناخن است. وقتی مقدار این ماده در بدن کم شود، احتمال دارد ناخن شکننده گردد و پوسته‌پوسته شود.
دور ناخن، ناحیه‌ای موسوم به کوتیکول وجود دارد که به منزله سد مراقبتی عمل می‌کند تا راه ورود باکتری‌ها بسته بماند. اگر این بخش دچار آسیب شود، میکروب‌ها می‌توانند به‌راحتی در آن اطراف تجمع کنند و چنین فرایندی به عفونت ناخن‌ها می‌انجامد. ازاین‌رو، صدمه زدن به کوتیکول یا برداشتن آن، زمینه ایجاد عوارض بعدی را فراهم می‌کند.
از دیدگاه زیبایی نیز سلامت ناخن‌ها ارزش دارد. دستان هر شخص، نخستین بخشی هستند که در تعامل‌های روزمره به چشم می‌آیند. ناخن‌های زیبایی که صاف و بدون پوسته‌های آزاردهنده باشند، جلوه بهتری ایجاد خواهند کرد. بنابراین، اهمیت تقویت فرسایش‌ناپذیر ناخن‌ها تنها به زیبایی مربوط نمی‌شود، بلکه در داشتنی بودن بهداشت کلی بدن هم اثرگذار است.
اگر اهل مانیکور و پدیکورهای مداوم هستید، لازم است توجه کنید برخی از روش‌های غیر اصولی در سالن‌های زیبایی، می‌توانند منجر به تغییر بافت ناخن یا حتی عفونت شوند. بهره گرفتن از ابزار اشتراکی آلوده یا سوهان کشیدن تهاجمی، به‌جای بهبود، مشکلاتی برای سلامت ناخن به وجود می‌آورد.
مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر سلامت ناخن
سوال اصلی و مهم این است، چه عواملی بر سلامت ناخن ها تاثیر گذار است، تا با اصلاح و یا تقویت آن بتوان ناخن ها را سالم تر کرد:
۱. خشکی و کمبود رطوبت: شستن‌های پی‌درپی دست با شوینده‌های قوی یا آب داغ، باعث ازبین‌رفتن چربی طبیعی و خشک‌شدن صفحه ناخن می‌گردد. کمبود رطوبت جزو اصلی‌ترین دلایل شکستگی به‌شمار می‌رود.
۲. ضربه‌ها: گرفتن ناخن به شکلی نادرست یا فشار دادن بیش‌ازحد آن با اجسام سخت، احتمال دارد باعث ایجاد ترک‌های ریز شود. اگر این ترک‌ها ترمیم نگردند، به شکستگی می‌انجامند.
۳. محصولات شیمیایی: استفاده مرتب از استون یا لاک‌هایی که حاوی مواد شیمیایی سنگین هستند، ناخن را ضعیف و پوسته‌پوسته می‌کنند.
۴. رژیم غذایی نامناسب: کمبود ویتامین‌ها و عناصر معدنیِ کلیدی مانند روی، بیوتین و آهن، می‌تواند سبب ضعف در کراتین و شکنندگی بیشتر ناخن شود.
۵. اصلاح نادرست کوتیکول: چیدن و کندن کوتیکول، گاهی به خون‌ریزی و ورود آلودگی می‌انجامد. کافی است به‌آرامی، کوتیکول را عقب دهید و آن را مرطوب نگاه دارید.
۶. مجاورت طولانی با رطوبت: ماندن دست در آب و محیط‌های خیس ممکن است باعث فساد بافت ناخن‌ها شود و بستر قارچ‌ها را آماده کند.
برای بهبود سلامتی ناخن‌ها، باید این عوامل را شناسایی کنید و درحد توان آنها را کم کنید. چنین کنترل ساده‌ای مانع از پیشامد مشکلات بعدی شود.
راه‌های خانگی برای محکم‌تر شدن ناخن
روش های زیر، جز روش های کم هزینه و خانگی محسوب می شوند برای افزایش استحکام ناخن ها:
۱. روغن‌های گیاهی طبیعی: روغن نارگیل، روغن کرچک و روغن زیتون در میان ساده‌ترین راهکارهای محافظتی برای کوتیکول و پوست اطراف آن هستند. مالیدن روزانه چند قطره از این روغن‌ها بر اطراف ناخن، مانع خشکی می‌شود و انعطاف بیشتری ایجاد می‌کند.
۲. نگهداری محدود از لاک: هرچند لاک، جلوه‌ی ناخن‌ها را زیباتر می‌کند، ولی اگر مداوم روی ناخن باقی بماند، احتمال دارد ناخن را زرد یا خشک کند. بهتر است هر چند روز یک‌بار، ناخن را کاملاً بدون لاک قرار دهید تا اکسیژن‌رسانی لازم صورت گیرد و استراحت کند.
۳. پوشیدن دستکش: در موقع شستشو و کارهای خانه، دستکش بپوشید تا مانع تماس مستقیم ناخن‌ها با مواد شوینده شوید. با این اقدام، رطوبت ناخن حفظ می‌شود و شکستگی‌ها کاهش می‌یابد.
۴. جلوگیری از عادت جویدن ناخن: جویدن ناخن نه‌تنها ظاهر ناخن را به‌هم می‌ریزد، بلکه بروز عفونت در اطراف آن را هم محتمل می‌کند. بهتر است با جایگزین‌کردن روش‌هایی نظیر استفاده از توپ فشاردهی یا آدامس، این رفتار را کنار بگذارید.
۵. مراقبت از کوتیکول با لوسیون: مرطوب‌کردن کوتیکول‌ها روزانه، آنان را نرم و دور از پارگی‌های دردناک نگه می‌دارد. یک کرم ملایم دست یا بالم لب نیز می‌تواند در مواقع عجله جای لوسیون را پر کند.
زمانی که این توصیه‌ها را در برنامه مراقبتی خود قرار دهید، خیلی زود تاثیر مثبت آنها را در استحکام و رشد سریع ناخن تجربه خواهید کرد. البته، رژیم غذایی و ویتامین‌ها هم در این مسیر نقشی کلیدی ایفا می‌کنند.
روغن‌ها و ماسک‌های خانگی
در هر خانه ای مواد مفید زیادی وجود دارد که در صورت ترکیب درست آنها می توان یک غذای کامل ناخن درست کرد، در زیر برخی از این ماسک ها معرفی می شوند:
استفاده از روغن زیتون گرم: قرار دادن نوک انگشتان در روغن زیتون به مدت ده دقیقه، موجب آبرسانی و تقویت سطح ناخن می‌شود. این روش ساده را می‌توان دو بار در هفته انجام داد.
مخلوط آب‌لیموی تازه و روغن نارگیل: مقداری آب‌لیموی خانگی را با چند قطره روغن نارگیل گرم مخلوط کنید و انگشت‌ها را برای پنج تا ده دقیقه درون محلول نگه دارید. به مرور زمان، رنگ ناخن روشن‌تر شده و استحکام آن بالا می‌رود.
ماسک عسل: عسل خاصیت ضدباکتری دارد. افزودن مقدار کمی عسل به اطراف ناخن، خطوط ریز و پوسته‌ها را کم می‌کند و بافت آن قسمت را نرم نگه می‌دارد.
پودر جوش‌شیرین: مالیدن خمیر رقیق‌شده از پودر جوش‌شیرین و کمی آب روی سطح ناخن‌ها، ممکن است به رفع زردی و لکه های آلوده کمک کند. پس از چند دقیقه، آن را با آب ولرم بشویید.
سرکه سیب رقیق‌شده: سرکه سیب آخر شب، یکی از درمان‌های خانگی برای کاهش قارچ سطحی ناخن‌ها معرفی می‌شود. یک قاشق سرکه سیب را در یک لیوان آب مخلوط کنید و نوک انگشتان را چند دقیقه در آن قرار دهید، سپس به‌آرامی خشک کنید.
اهمیت تغذیه و ویتامین‌ها در رشد سریع ناخن
رژیم غذایی می‌تواند عامل اصلی در سلامت و رشد سریع ناخن باشد. کسانی که با کمبود مواد مغذی مواجه هستند، معمولاً ناخن شکننده‌تر و نازک‌تری را مشاهده می‌کنند. برخی مواد کلیدی:
۱. بیوتین (ویتامین B7): این ماده برای افزایش کراتین بسیار مفید است و خون‌رسانی به ناخن را بهبود می‌دهد. می‌توانید از منابع غذایی نظیر تخم‌مرغ و بادام یا مکمل‌های خوراکی استفاده کنید.
۲. ویتامین C: به ساخت کلاژن کمک می کند و در استحکام بافت‌های پیوندی مؤثر است. مرکبات، توت‌ها و کیوی، منابع مناسبی هستند.
۳. آهن: کمبود آهن ممکن است موجب نازک‌شدن ناخن‌ها یا خطوط عمودی شده و حتی کبودی‌هایی در صفحه ناخن شکل گیرد. اسفناج و عدس یا گوشت قرمزِ سبک می‌تواند منبعی برای این عنصر باشد.
۴. روی: در فرایند ترمیم سلولی موثر است. کمبود روی، عامل ایجاد لکه‌ها و سفیدک‌های ریز بر روی ناخن‌ها شناخته می‌شود. خوراکی‌هایی چون آجیل یا حبوبات، میزان روی را افزایش می‌دهند.
۵. پروتئین کافی: پروتئین در شکل‌دهی کراتین مهم بوده و می‌تواند باعث محکم‌شدن صفحه ناخن گردد. حبوبات، تخم‌مرغ، ماهی و گوشت‌های سبک، راهی برای بالاتر بردن دریافت پروتئین به‌شمار می‌آیند.
رعایت یک برنامه غذایی سرشار از مواد سالم و متنوع، در کنار مصرف آب کافی، مسیر خوبی برای دستیابی به ناخن‌های قوی خواهد بود. البته قرار نیست همیشه تغییرات تغذیه‌ای در کوتاه‌مدت، دگرگونی فوری ایجاد کند؛ اما در درازمدت شاهد ناخن‌های درخشان و مقاوم خواهید بود.
جلوگیری از شکنندگی با عادت‌های صحیح روزمره
برای داشتن ناخن های زیبا، سعی کنید به رفتار های زیر عادت کنید:
۱. کوتاه‌کردن مرتب ناخن: ناخن بلند و شکننده، زودتر آسیب می‌بیند. بهتر است هر دو هفته یک‌بار، ناخن‌ها را تمیز و صاف کنید. به‌جای حرکت رفت‌وبرگشتی سوهان، از حرکت یک‌مسیره استفاده کنید تا لبه‌های ناخن ترک نخورد.
۲. عدم استفاده از ناخن به‌جای ابزار: باز کردن قوطی فلزی نوشیدنی یا کندن تکه‌های چسب با ناخن، موجب فشار اضافه بر ساختار آن می‌گردد. از ابزار مناسب برای این کارها بهره ببرید تا فرسودگی ناخن کم شود.
۳. انتخاب پاک‌کننده لاک بدون استون: استون لایه آب و چربی ناخن را از بین می‌برد و آن را بشدت خشک می‌کند. پاک‌کننده‌های بدون استون و ملایم را جایگزین کنید.
۴. شستشوی متعادل دست: اگر شغل شما به شستن مداوم دست نیاز دارد، پس از هر نوبت دستان را با کرم مرطوب کنید تا ناخن‌ها در امان بمانند.
۵. پرهیز از سوهان‌های زبر و سخت: سوهان‌های زبر، خراش‌های میکروسکوپی روی ناخن ایجاد می‌کنند و در طولانی‌مدت باعث شکستگی خواهند شد. درعوض، سوهان‌های نرم را انتخاب کنید.
با رعایت همین اصل‌های ساده، می‌توانید احتمال شکستگی و ترک‌خوردگی را تا اندازه زیادی کم کنید و به رشد سریع ناخن نیز کمک کنید.
روش های کاهش آسیب‌های محیطی و شیمیایی
قبل از بهبود استحکام ناخن ها جلوگیری از آسیب رسیدن به آن هاست، پس نکات زیر را مد نظر قرار دهید:
۱. کاهش تماس با مواد ضدعفونی الکلی: ضدعفونی‌کننده‌های حاوی الکل، رطوبت طبیعی پوست و ناخن را کم می‌کنند. اگر ضرورت دارد بارها از این محصولات استفاده کنید، پس حتماً از یک کرم نرم‌کننده برای دست و اطراف ناخن کمک بگیرید.
۲. انتخاب لاک‌ها و محصولات بهداشتی کم‌ضرر: برخی لاک‌های نامرغوب حاوی تولوئن و فرمالدئید هستند که لایه‌های ناخن را تخریب می‌کنند. می‌توان سراغ محصولاتی رفت که فاقد این مواد زیان‌بار باشند.
۳. پرهیز از مانیکور های مکرر: استفاده مداوم از کاشت ژل، اکرولیک یا قرارگیری مرتب در معرض اشعه فرابنفش برای خشک‌کردن ژل، ناخن را به مرور نازک و سطح آن را ناهموار می‌کند. درصورت تمایل به کاشت ژل، بهتر است متناوب کار انجام دهید و مدتی به ناخن استراحت بدهید.
۴. نور خورشید: تابش مداوم نور مستقیم خورشید ممکن است ساختار ناخن را کدر کند. اگر امکان دارد، هنگام بیرون‌رفتن مختص دست استفاده کنید.
۵. بهداشت ابزار مانیکور: ابزار مانیکور آلوده و غیراستریل، خطرات فراوانی دربر دارد. بهتر است وسایل شخصی خود را به سالن زیبایی ببرید یا اطمینان پیدا کنید که ابزار به‌طور کامل شسته و ضدعفونی شده‌اند.
حذف عادت‌های نامطلوب در راستای رشد سریع ناخن
خودداری از برداشتن گوشت‌های اضافه: گاهی کنار ناخن، تکه‌های کوچکی از پوست بلند می‌شود. جداکردن آنها با دندان یا کندن شدید، امکان التهاب و خون‌ریزی خواهد داشت. بهتر است به‌آرامی با ناخن‌گیر این رشته‌های اضافه را کنار بگذارید.
حفظ فواصل بین استفاده از لاک: لاک‌‌زدن مکرر، جلوی اکسیژن‌رسانی مناسب به ناخن را می‌گیرد. بهتر است پس از هر دوره لاک، چند روز فرصت ریکاوری به ناخن بدهید.
خودداری از کوتاه‌کردن شدید کوتیکول: یک اشتباه رایج که فرد تصور می‌کند کوتیکول اضافی است، اما همان پوسته ظریف، حفاظت مهمی به‌جا می‌گذارد. دوری از برداشت آگانه کوتیکول، از عفونت جلوگیری می‌کند.
شستن رفع‌کننده چربی‌های لازم: لازم نیست در هر فرصت، دست‌ها را بشویید. سعی کنید حد اعتدال را رعایت کرده و پس از هر شستشو از کرم مرطوب کمک بگیرید.
افزایش صبر: رشد سریع ناخن نیازمند صبر و تداوم است. با چند روز مراقبت، نتیجه خیره‌کننده‌ای پدید نمی‌آید؛ ولی درطول زمان، شکنندگی کمتر و نمای بهتری ایجاد می شود.
سخن پایانی:
ناخن‌ها تنها یک بخش کوچک از بدن به‌نظر می‌رسند؛ اما وضعیت آنها بازتابی از شرایط کلی ماست. ناخنی که قوی و بی‌نقص است، حاصل مراقبت روزمره دقیق، تغذیه سالم و پرهیز از مواد مضر است. روغن‌رسانی مرتب، استفاده از مکمل‌های ویتامینه (در صورت لزوم)، کمتر قراردادن دست در معرض آب داغ، تفکیک مواد شوینده از پوست دست با دستکش و عادات سالمی نظیر خودداری از کاربرد ناخن به‌جای ابزار، همگی درخدمت بهبود سلامت ناخن قرار می‌گیرند.
همچنین تأمین پروتئین، ویتامین‌های C ،A ،B ،D و عناصری همچون روی و آهن، تحولی جدی در استحکام ناخن ایجاد می‌کند. پس داشتن یک الگوی غذایی متعادل، مصرف مایعات در حد کافی، رعایت نظافت ابزارهای شخصی و اهتمام به حفاظت از کوتیکول، بخش‌های حیاتی در مسیر پرورش ناخنی جذاب و سخت محسوب می‌شود.
