چه کشورهایی ایران را دور زدند؟

مهم‌ترین این کشورها عبارتند از:

۱. ترکمنستان

قطع صادرات گاز به ایران: ترکمنستان در زمستان ۱۳۹۵ صادرات گاز خود به ایران را به بهانه بدهی‌های معوقه متوقف کرد، در حالی که ایران معتقد بود این اقدام یک رفتار غیرحرفه‌ای و غیردوستانه بوده است.

رقابت در بازار صادرات: ترکمنستان در سال‌های اخیر تلاش کرده تا گاز خود را به جای ایران، به کشورهای دیگر مانند ترکیه، اروپا و حتی آذربایجان بفروشد و از مسیرهایی مانند کریدور جنوب یا انتقال از طریق دریای خزر استفاده کند.

۲. جمهوری آذربایجان

جایگزینی به جای ایران: آذربایجان با توسعه میدان گازی شاه‌دنیز و صادرات گاز از طریق کریدور گازی جنوب (TANAP و TAP) به ترکیه و اروپا، عملاً بازارهایی را که ایران می‌توانست تأمین کند، در دست گرفته است.

توافق با ترکمنستان: آذربایجان اخیراً با ترکمنستان توافق کرده که گاز ترکمنستان را از طریق خاک خود به ترکیه و اروپا منتقل کند، که این کار می‌تواند جایگاه ایران را در انتقال گاز تضعیف کند.

۳. ترکیه

کاهش وابستگی به گاز ایران: ترکیه در سال‌های اخیر با افزایش واردات گاز از آذربایجان و روسیه، تلاش کرده وابستگی خود به گاز ایران را کاهش دهد.

نقض قراردادهای گازی: ترکیه در برخی موارد، مانند دعوای حقوقی در دیوان داوری بین‌المللی، ایران را به تحمیل قیمت‌های بالاتر متهم کرد و در نهایت توانست تخفیف‌هایی در قیمت گاز دریافتی بگیرد.

۴. روسیه

رقابت در بازارهای منطقه‌ای: روسیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز جهان، همواره سعی کرده با توسعه خطوط گازی مثل نورد استریم، ترک استریم و پاور آو سیبریا، نفوذ خود را در بازارهایی که ایران هم می‌توانست در آن‌ها فعال باشد، گسترش دهد.

کنترل بازار انرژی اروپا: روسیه با نفوذ خود در بازار انرژی اروپا و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS)، باعث شده ایران نتواند به‌راحتی سهمی در این بازارها داشته باشد.

۵. قطر

رقابت در فروش LNG: ایران و قطر دارای یک میدان گازی مشترک (میدان پارس جنوبی/گنبد شمالی) هستند، اما قطر با سرمایه‌گذاری عظیم و توسعه سریع، توانسته بخش عمده‌ای از این گاز را استخراج و به‌صورت گاز طبیعی مایع‌شده (LNG) به بازارهای جهانی صادر کند.

تلاش برای انحصار بازار اروپا و آسیا: قطر در سال‌های اخیر با امضای قراردادهای بلندمدت، سعی کرده مشتریان بالقوه ایران، مثل هند، چین و برخی کشورهای اروپایی را جذب کند.

ایران به دلایل مختلفی از جمله تحریم‌های آمریکا، ضعف در زیرساخت‌های LNG، عدم سرمایه‌گذاری کافی و مشکلات دیپلماتیک نتوانسته جایگاه مناسبی در صادرات گاز کسب کند. در این میان، ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه، روسیه و قطر هر یک به نحوی به ایران ضربه زده و فرصت‌های صادراتی آن را محدود کرده‌اند.