چه تغییرانی در اولویتهای وزارت خارجه شکل گرفته است؟

آیا حضور ترامپ در امریکا باعث شده است وزارت خارجه اولویتهای خود را تغییر دهد؟
محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان با شرکت در یک برنامه تلویزیونی به موضوع تغییر ساختار وزارت خارجه پرداخت و از این تغییرات دفاع کرد. ظریف با اشاره به اینکه این تغییر ساختار یکی از دستاوردهای مهم وزارت خارجه در طول چند سال گذشته است، گفت: این تغییر ساختار در فاصله سه چهار ماه و بعد از مطالعه چندین ساله اجرایی شده است. ما توانستیم هم ساختار را عوض کنیم و در کنار آن تغییراتی در مدیران ایجاد کنیم.

وزیر خارجه کشورمان پس از چند ماه از گذشت دولت دوازهم که خبر از تغییر ساختاری وزارت خارجه داده بود، در احکامی، معاونان خود را معرفی کرد و عراقچی مردی که در چند سال گذشته در کنارش بود و پس از خود بیش از هر کسی در بطن مذاکرات هسته ای حضور داشت، را به معاونت سیاسی انتخاب کرد. عراقچی هر چند سالهای بسیاری در ساختار وزارت خارجه حضور داشته اما این چهار سال و اندی موضوع داغ مذاکرات او را بیش از گذشته مطرح کرد و او را به عنوان یکی از افراد ثابت رسانه های پیگیر مسائل هسته ای قرار داد. این نقش برجسته پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات هم به پایان نرسید و وارد فاز جدیدی شد. جایی که او به عنوان رئیس ستاد پیگیری برجام معرفی شد و در دو سال گذشته پس از شکل گیری برجام در جلسات پیگیری برجام با دیگر اعضای امضا کننده توافق هسته ای نقش ایفا کرد.

عراقچی این نقش را در حالی حفظ کرد که دیگر اعضای ارشد مذاکره کننده هسته ای هر کدام در جایی دیگر پست گرفتند و به نقشهای جدیدی پرداختند. بعیدی نژاد به سفارت ایران در لندن منتقل شد و مسئول این پست حساس پس از بازگشایی دوباره سفارتهای دو کشور پس از یک دوره تنش شد.

به گزارش نامه نیوز تخت روانچی نیز که به عنوان معاون اروپا و امریکا تا این اواخر در وزارت خارجه حضور داشت به دولت رفت تا نقش معاونت سیاسی رئیس جمهور را ایفا کند.

چرا عراقچی باید معاون سیاسی می شد؟

محمد جواد ظریف با شروع دولت دوازدهم یکی از وزرایی بود که همگان مطمئن بودند در دولت جدید هم دستگاه دیپلماسی به او سپرده خواهد شد. او به عنوان وزیر خارجه دولت دوازدهم در یک گفت و گو از دو ابر اولویت وزات خارجه نام برد. اقتصاد و همسایگان این دو ابر اولویت بودند. این نگاه از جایی نشات می گرفت که برجام موضوعی تثبیت شده قلمداد می شد و حالا باید برنامه و استراتژی استفاده از مزایای برجام شکل می گرفت. فضای پسا برجام این موضوع را می طلبید که با رفع شدن تحریمها، دستگاه دیپلماسی با تمام توان برای استفاده از فرصت برجام بسیج می شد. از این رو دو اولویت دیپلماسی اقتصادی و تعامل همه جانبه با همسایگان به عنوان موضوعات اصلی وزارت خارجه مطرح شدند. دو موضوعی که به هم پیوسته و در کنار هم هستند. برای هر کشوری پیگیری دیپلماسی اقتصادی از همسایگان شروع می شود. دستگاه دیپلماسی کشورمان نیز قصد داشته و دارد با سامان دادن به روابط خود با همسایگان، شروعی دوباره و همه جانبه برای بهبود معادلات منطقه ای خود داشته باشد. با همین تفکر تغییر ساختار وزارت خارجه کلید خورد و اکنون با انتخاب افراد به پستهای تعریف شده جدید این روند شروع می شود.

اما چرا در نهایت علیرغم مطرح شدن برخی نامها برای پست معاونت سیاسی، در نهایت عباس عراقچی برای این پست انتخاب شد. به نظر می رسد دلیل این انتخاب ریشه در این دارد که هنوز برجام ابر اولویت سیاست خارجی است.

در حال حاضر برجام وارد سال سوم خود شده است و تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است. سال اول آن هر چند به علت حضور تیم مذاکره کننده امریکا در قدرت ایالات متحده روند کم حاشیه ای را پیش برد و اوباما طبق قرار قبلی در سررسیدهای تعیین شده، تعلیق تحریمها را تمدید کرد اما با به پایان رسیدن دوره هشت ساله او، مشخص شد که کشتیبان را سیاستی دگر آمد.

از این رو سال دوم برجام سالی پر فراز و نشیب را طی کرده است و هر چند ترامپ توافق هسته ای را برای 120 روز دیگر تمدید کرده است اما نگرانی ها زیادی را برای اعضا امضا کننده برجام بوجود آورده است.

او درآخرین بیانیه خود در مورد برجام، چهار شرط برای آن گذاشت و عنوان کرد اگر این شروط محقق نشود دیگر تمدیدی در کار نخواهد بود. شخصیت پیش بینی ناپذیری و سرعت بالای تحولات، در هم تنیدگی معادلات منطقه ای و بین المللی و همچنین مسائل داخلی خود امریکا باعث پیچیده شدن این روند شده است و فضای بیم و امید گونه ای را پیش روی همگان قرار داده است.

این موضوعات باعث شده است جمهوری اسلامی ایران نیز روندهای جدید را رصد کند و سیاستهای خود را با آن هماهنگ کند. از این رو در این برهه به نظر می رسد همچنان که رسیدن به یک توافق هسته ای در جهت رفع تحریمهای فلج کننده اصلی ترین مسئله دولت یازهم بود
در حال حاضر نیز حفظ برجام یکی از اولویت های اصلی دولت دوازدهم خواهد بود.

با در کنار هم قرار مجموعه این واقعیت های داخلی و خارجی، طبیعی است تغییرات ساختاری وزارت خارجه نیز در این روند شکل بگیرد و کسی به عنوان معاونت سیاسی وزرات خارجه انتخاب شود که بیشترین ارتباط را با مذاکرات هسته ای داشته و تجربه حقوقی او به ادامه و حفظ این توافق کمک رساند.

همسایگان و اقتصاد فراموش می شوند؟

اما باید گفت این مسائل باعث نمی شود اولویتهای دیگر وزارت خارجه که قبلا گفته شده است فراموش شود. وزارت خارجه هیچ موضوعی را قربانی موضوع دیگر نمی کند و تلاش می کند در کنار حفظ برجام به تعامل حداکثری با همسایگان و دیپلماسی اقتصادی نیز بپردازد. هر چند تلاش برای حفظ برجام باعث می شود همچنان اروپا در صدر رفت و آمدها و ارتباطات دستگاه دیپلماسی قرار گیرد و نمی توان تاثیر آنها را در این مسئله نایده گرفت ولی وزارت خارجه نمی تواند از اهمیت پروژه های خود در نزدیکی خود صرفنظر کند.

همچنین از سوی دیگر، مسئله دیپلماسی اقتصادی و تلاش برای جذب حداکثری سرمایه های خارجی با پروژه حفظ برجام و تعامل با اروپایی ها در هم تنیده و در کنار هم است. دستگاه دیپلماسی این را نیک می داند که در جهت تبدیل معادلات امنیتی خود به معادلات اقتصادی، کشورهای اروپایی تاثیر بسزایی دارند و سهیم شدن آنها در معادلات منطقه ای می تواند به کاهش تنش با همسایگان نیز کمک کند.