چه افرادی، خود را بیشتر در فضای مجازی افشا می‌کنند؟
اینترنت، در کنار همه مزایایی که دارد ممکن است به دلیل استفاده نادرست، منشأ مشکلاتی نیز شود که خودافشایی بی‌حدوحصر، جزو آن موارد است. محققان کشورمان در مطالعه‌ای پژوهشی، نقش شناخت عوامل روانی را در پیش‌بینی افرادی که در معرض چنین خطری هستند، بررسی کرده‌اند.
به گزارش ایسنا، اینترنت در بسیاری از کشورها، به وسیله مهمی برای ارتباطات نزدیک بین دوستان تبدیل شده است و اکثر جوانان از آن برای حفظ روابط دوستی و سهیم کردن افکار و احساسات یکدیگر بهره می‌گیرند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که فضای مجازی نقش بسزایی بر جوانان و دانشجویان دارد و تأثیر این فضا می‌تواند مثبت یا منفی باشد.
یکی از موضوعات مهم در حیطه فضای مجازی، خودافشاییِ برخط یا همان آنلاین است. خودافشایی، به کمیت و کیفیت اطلاعاتی اطلاق می‌شود که یک فرد در اختیار دیگری یا دیگران قرار می‌دهد و درواقع، رفتاری است که فرد در ارتباطات، اطلاعات شخصی خود را برای دیگری آشکار می‌کند. خودافشاییِ برخط با مهارت آغاز دوست‌یابی، حمایت اجتماعی، رضایتمندی از نیازهای روان‌شناختی اساسی و کیفیت دوستی مرتبط است. اما این پدیده یعنی خودافشایی در فضای مجازی که می‌تواند مرزها را در هم شکند، باعث مشکلات گسترده‌ای برای بسیاری از جوانان شده است. برای مثال گاهی پخش شدن تصاویر در فضای مجازی، باعث مسائل ریز و درشتی برای فرد و خانواده‌ها،می‌شود.
با توجه به این موضوع، برخورداری از روشی که بتواند میزان بروز خودافشایی در افراد مختلف را پیش‌بینی کند و ازاین‌رو در کمک به آن‌ها و پیشگیری از لطمات احتمالی مؤثر واقع شود، اهمیت زیادی خواهد داشت. در این خصوص، محققانی از دانشگاه محقق اردبیلی و دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن نقش دو عامل مهم روان‌شناختی، یعنی «خود دلسوزی» و «ابرازگری هیجانی» در پیش‌بینی خودافشاییِ برخط مورد بررسی علمی قرار گرفته است.
ابرازگری را به‌عنوان نمایش بیرونی هیجان، بدون توجه به ارزش (مثبت یا منفی) یا شیوه تجلی آن (چهره‌ای، کلامی و حالت‌های بدنی یا رفتاری) تعریف می‌کنند و سه بعد مختلف آن، شامل ابراز هیجان مثبت، ابراز صمیمیت و ابراز هیجان منفی هستند.
دلسوزی به خود، یکی دیگر از متغیرهای مهم و تأثیرگذار در روابط بین فردی است. این خصیصه با رفتار حمایتی در روابط بین فردی نزدیک همراه است و مؤلفه‌های آن شامل مهربانی به خود، قضاوت از خود، مروت یا وجه مشترک انسانی، ذهن آگاهی، انزوا و همانندسازی بیش‌ازحد هستند.
این پژوهش توصیفی با مشارکت 324 نفر از دانشجویان استفاده‌کننده از فضای مجازی در دانشگاه محقق اردبیلی انجام‌شده که با استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد طراحی‌شده، به سؤالاتی در خصوص خود دلسوزی، ابرازگری هیجانی و خود افشاییِ برخط پاسخ دادند.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که از بین مؤلفه‌های خود دلسوزی، خود داوری، همانندسازی بیش‌ازحد و انزوا، رابطه مثبتی با خود افشاییِ برخط دارند. همچنین بر اساس این نتایج، خودمهربانی و ذهن آگاهی رابطه‌ای منفی با خودافشاییِ برخط نشان می‌دهند.
نیلوفر میکائیلی، دانشیار گروه روان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی و همکارانش در این پژوهش، در تببین این یافته‌ها می‌گویند: «می‌توان چنین مطرح کرد که دلسوزی به خود، مستلزم این است که فرد در زمان‌هایی که آسیب می‌بیند، شکست می‌خورد، یا احساس بی‌کفایتی می‌کند، به‌جای آن‌که رنجی را که متحمل شده نادیده بگیرد یا خود را به باد انتقاد بگیرد، نسبت به خودش مهربان باشد و خود را درک کند. این خودمهربانی در مقابل رویکرد خود داوری قرار می‌گیرد که در آن، فرد خود را به خاطر مشکلات کلی زندگی قضاوت و سرزنش کند، به‌جای آن‌که به‌طور فعال، تسکین‌دهنده و آرامش‌بخش خود در زمان آشفتگی‌ها باشد».
این محققان می‌افزایند: «درواقع انسان‌هایی که نسبت به خود، دلسوزی دارند، درک می‌کنند که کامل نبودن و شکست خوردن و تجره سختی‌های زندگی، غیرقابل‌اجتناب است. بنابراین، زمانی که با تجارب سخت زندگی مواجه می‌شوند، به‌جای آن‌که از نرسیدن به ایده آل‌های خود عصبانی شوند، تمایل دارند با خود با مهربانی رفتار کنند».
به گفته محققان فوق، متغیر مهم دیگر، انزوا است که نقش مهمی در خودافشاییِ برخط دارد. اغلب افراد هنگام توجه به معایب شخصی خود، احساس تنهایی و دور بودن از دیگران می‌کنند. به همین دلیل، این افراد ممکن است برای احساس نزدیکی کردن، به سمت فضای مجازی بروند. در این پژوهش نیز نشان داده شد که انزوا با خودافشایی رابطه مثبت دارد.
یافته‌های این پژوهش حاکی از آن هستند که افراد خود دلسوز، چون می‌دانند فضای مجازی محیط امنی برای در میان گذاشتن خواسته‌های آنان نیست، کمتر رمز و راز زندگی خود را در فضای مجازی بازگو می‌کنند و به همین خاطر، با خودآگاهی نسبت به ارائه اطلاعات شخصی و خصوصی خود اقدام می‌کنند.
همچنین، افرادی که ذهن آگاهی بالایی دارند، به دلیل باخبر بودن مداوم از هیجانات و احساسات خود، اطلاعات خود را به‌صورت بیمارگونه در فضای مجازی منتشر نمی‌کنند. این افراد نیز می‌دانند وقتی دچار مشکلاتی مانند تنهایی و مشکلات هیجانی هستند، فضای مجازی جای مناسبی برای تبادل احساسات و مسائل شخصی و خصوصی نیست. بنابراین، کمبود خود دلسوزی، زمینه قربانی شدن در فضای مجازی را فراهم می‌کند.
یافته‌های دیگری از این تحقیق، نشان داد که ابراز هیجان مثبت و صمیمت، رابطه منفی و ابراز هیجان منفی، رابطه مثبت با خودافشاییِ برخط در فضای مجازی دارد.
میکائیلی و همکارانش در این پژوهش، اعتقاد دارند: «افرادی که هیجانات خود را بروز می‌دهند، خیلی کمتر دچار اختلالات روان‌شناختی می‌شوند. وقتی محیط برای فرد ناشناخته است و فرد توانایی ابراز هیجان مثبت را دارد، کمتر به خودافشایی در فضای مجازی روی می‌آورد. ولی افرادی که بی‌محابا به ابراز هیجان روی می‌آورند یا ابراز هیجان منفی دارند، احتمال این‌که در فضای مجازی نیز این رفتار خود را ادامه دهند، افزایش می‌یابد».
این محققان ادامه می‌دهند: «اگر افراد یاد بگیرند به‌صورت مثبت و صحیح هیجانات خود را بروز دهند، کمتر درگیر خودافشایی در فضای مجازی می‌شوند و سوءاستفاده از این افراد نیز کاهش می‌یابد. بروز منفی هیجانات، باعث کاهش سلامت روان افراد شده و درنهایت سبب می‌شود به‌طور بیمارگونه مسائل شخصی خود را در این فضا ابراز کنند».
با توجه به یافته‌های این پژوهش که در مجله «فرهنگ در دانشگاه اسلامی» متعلق به پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها منتشر شده، باید به نقش ابرازگری هیجانی و خود دلسوزی، به‌عنوان پیش‌بینی کننده خودافشاییِ برخط توجه ویژه‌ای داشت.
این یافته‌ها نشان از آن دارند که مسئولین امر، لازم است با برگزاری کارگاه‌ها و اطلاع‌رسانی به دانشجویان و افراد دیگر، کمک کنند تا از میزان خودافشایی در فضای مجازی کاسته شود.
