چرا کویت، قطر و عمان به دنبال وساطت میان ایران و آمریکا هستند؟

المانیتور نوشت: بعد از آنکه ایران ماه گذشته پهپاد جاسوسی آمریکا را در نزدیکی تنگه هرمز سرنگون کرد، منطقه تا آستانه شروع جنگ پیش رفت. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در ابتدا دستور حمله به سه موضع در داخل ایران را صادر کرده بود. اما در نهایت از تصمیم خود منصرف شد. واشنگتن تهدید کرده است که تحریم های بیشتری را علیه تهران وضع خواهد کرد. مقامات ایرانی نیز در واکنش اعلام کرده اند که برخی تعهدات خود در چارچوب توافق هسته ای را به حالت تعلیق درخواهند آورد. در حال حاضر در بین کشورهای عربی خلیج فارس اجماعی در مورد حل کردن این بحران وجود ندارد.

به گزارش بازتاب؛ در ادامه این مطلب آمده است:‌آقای ترامپ اعلام کرده است که عجله ای برای حل کردن مناقشه بین تهران و واشنگتن وجود ندارد. اما کشورهای اروپایی در هفته های اخیر تلاش های خود برای راه اندازی سازوکار مالی اینستکس را افزایش داده اند.کشورهای عربی خلیج فارس می دانند که عواقب جنگ در منطقه ابتدا دامن آن ها را خواهد گرفت. اما آن ها در مورد نحوه برخورد با رویکرد ترامپ در قبال ایران اختلاف نظر دارند. عربستان و امارات از کمپین فشار حداکثری واشنگتن حمایت می کنند اما قطر و کویت رویکرد دیگری را اتخاذ کرده اند.

عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان در تاریخ 19 مه از قطر به خاطر بی طرف ماندن در تنش های اخیر انتقاد کرد. علاوه براین، سکوت عمان در مقابل حمله اخیر حوثی های یمن به فرودگاه ابها نیز باعث ناراحتی رهبران سعودی شد. از سوی دیگر، قطر و عمان در حال تلاش برای کاهش تنش در منطقه هستند. آقای یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان در تاریخ 20 مه برای دیدار با جواد ظریف، همتای ایرانی خود به تهران سفر کرد. آقای محمد بن عبدالرحمان، وزیر امور خارجه قطر نیز پیش از این در اواسط ماه مه به تهران سفر کرده بود. ظاهرا هدف از هر دو سفر، میانجیگری بین تهران و واشنگتن بوده است. علاوه بر این، وزیر خارجه قطر در دو مصاحبه جداگانه از نقش عربستان و امارات در تشدید تنش ها در منطقه ابراز نگرانی کرد.

اقدامات و بیانیه های متناقض دولت ترامپ در ماه های اخیر باعث سردرگمی همه کشورهای منطقه شده است. آن ها از یک سو تهران را تهدید به اقدام نظامی می کنند و از سوی دیگر اعلام کرده اند که بدون هیچ پیش شرطی حاضر به مذاکره هستند. اما عربستان، امارات و بحران همواره از افزایش فشار بر ایران حمایت کرده اند. آن ها اخیرا برای متحد کردن کشورهای عربی و مسلمان علیه ایران اجلاسی را در شهر مکه برگزار کردند. از سوی دیگر، کشورهایی همچون عمان، کویت و قطر در ماه های اخیر نسبت به بی ثبات شدن منطقه ابراز نگرانی کرده اند و به طور فعال در حال تلاش برای میانجیگری بین تهران و واشنگتن هستند. البته اختلافات بین کشورهای عربی ارتباطی به تحولات اخیر ندارد.

برای درک بهتر اختلافات اخیر در بین کشورهای عربی خلیج فارس باید نگاهی به روابط بین آنها و ایران در سال های اخیر داشته باشیم. این دو دستگی بیشتر ناشی از اختلاف نظر آنها در مورد ایران برای منطقه است. در دهه های اخیر تهران و ریاض همیشه برای تسلط بر منطقه با یکدیگر رقابت داشته اند. اما عمان، کویت و قطر تصور می کنند که توازن قوا بین ایران و عربستان به حفظ ثبات و امنیت آن ها در منطقه خلیج فارس کمک کرده است.

خانم لولوه الخاطر، سخنگوی وزارت خارجه قطر در مصاحبه ای گفت: «قطر، عمان و کویت بر اساس یک تحلیل هزینه-فایده در مورد مسائل منطقه ای قضاوت می کنند. ما نگرانی زیادی در مورد احتمال وقوع جنگ در خلیج فارس داریم. جنگ می تواند ضربه مهلکی به رشد اقتصادی و پروژه های جاه طلبانه ما وارد کند».

با مروری بر تاریخ منطقه متوجه می شویم که تهران به تدریج روابط خود را با کشورهای عمان، کویت و قطر تقویت کرده است. در اوایل دهه 1960 سعودی ها در حال پشتیبانی از شورش ظفار علیه سلطان عمان بودند، اما ایرانی ها با ارائه کمک های نظامی نقش مهمی در بقای حکومت عمان ایفا کردند. بعد از انقلاب اسلامی فضای خوبی برای گسترش روابط بین ایران و عمان شکل گرفت، به طوری که عمان در طول مذاکرات هسته ای به عنوان یک کانال ارتباطی بین تهران و واشنگتن عمل کرد.

خانم حنینه المغیری، سفیر عمان در آمریکا طی مصاحبه با بر اهمیت مذاکره برای حل مناقشات منطقه ای تاکید کرد. او اشاره کرد که کشورش به دنبال توسعه روابط خوب با همه کشورهای منطقه است.

عبدالله الشایجی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه کویت در مورد سیاست منطقه ای کشورش گفت: «امیر کویت معتقد است که نباید در مناقشه های منطقه ای طرف کسی را بگیرد. علاوه بر این، کویتی ها علاقه دارند که نقش میانجی را بین تهران و کشورهای خلیج (فارس) ایفا کنند. به همین خاطر باید موضعی بی طرفانه را اتخاذ کنند».

حکومت قطر نیز در سال های اخیر به خاطر سیاست هایش به طور مکرر در تعاملات خود با عربستان به مشکل برخورده است. به عنوان مثال، می توان به حمایت سعودی ها از کودتا علیه پادشاه قطر در سال 1960 و محاصره اقتصادی قطر در سال 2017 اشاره کرد. از سوی دیگر، تهران و دوحه روابط نسبتا خوب و پایداری را در سال های اخیر تجربه کرده اند. ایران در مدت محاصره اقتصادی قطر توسط امارات و عربستان به این کشور اجازه داد که از مسیرهای هوایی و بنادر خود استفاده کند.

اگرچه کشورهای قطر، کویت و عمان اختلاف نظرهایی در مورد دخالت های تهران در کشورهای منطقه دارند، اما آن ها در طول سه دهه گذشته با تهدیدی از جانب تهران مواجه نشده اند. مناقشات اخیر بین این کشورها و عربستان نیز باعث نزدیک تر شدن آن ها به تهران شد. این سه کشور از زمان شروع مذاکرات هسته ای بر روی این موضوع اجماع داشتند که تهران باید از طریق روش های مسالمت آمیز کنترل شود.

همان طور که اشاره کردیم، ترامپ ظاهرا عجله ای برای گفت و گو با ایران ندارد. به همین خاطر شاید در هفته های آینده شاهد حرکت دو کشور به سمت یک راه حل مسالمت آمیز باشیم. در این صورت میانجیگری کویت، عمان و قطر نقش مهمی در دست یابی به یک توافق جدید بین واشنگتن و تهران خواهد داشت.