چرا کاری را که می‌دانیم برایمان بد است انجام می‌دهیم؟

همه‌ی ما می‌دانیم عادت‌های بد چه هستند؛ سیگار کشیدن، خوردن غذا‌های ناسالم، مصرف الکل و ورزش نکردن، تنها برخی از رفتار‌ها و عاداتی هستند که همیشه به ما گفته می‌شود باید از آن‌ها اجتناب کنیم تا سالم و تندرست بمانیم.

مطالعه‌ای که دانشمندان در مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها انجام داده‌اند نشان داده در سال 2000، رفتارهای قابل اجتناب مانند تغذیه‌ی نادرست، ورزش نکردن، سیگار نکشیدن و الکل مصرف نکردن، علت تقریبا نیمی از مرگ و میرها در ایالات متحده آمریکا بوده‌اند.

اگر ما می‌دانیم که عادتهای بد تا این اندازه تعیین کننده و تاثیرگزارند پس چرا همچنان اصرار به انجام‌شان داریم؟

چرا نمی‌توانیم جلوی عادتهای بدمان را بگیریم؟

همه‌ی ما بارها و بارها کارهایی را که می‌دانیم برایمان بد است تکرار می‌کنیم که البته دلایل زیادی برای این کار وجود دارد.

عادتهای بد، راحتی مورد نیازمان را به ما می‌دهند

پیش از هر چیزی نیاز ما به احساس راحتی مطرح است. ما هر کاری که لازم باشد می‌کنیم تا به این وضعیت دست پیدا کنیم. هر حرکتی که انجام می‌دهیم هدفی پشت آن هست، حتی اگر از آن آگاه نباشیم بازهم بیشترین دلیل پنهان پشت کارها و حرکات ما، راحتی است. مغز ما بر این اساس تنظیم شده که پاداش بگیرد و «پاداش» ما، احساس راحتی است که موجب ترشح دوپامین یا همان هورمون «حال خوب» می‌شود. همین باعث می‌شود بیشتر آنها را بخواهیم و این احساس خوب را با عادت بد مرتبط می‌دانیم.

به همین دلیل همچنان به عادتهای بد ادامه می‌دهیم و نمی‌توانیم دست از آنها برداریم؛ احساس راحتی به ما می‌دهند و در منطقه‌ی امن و آرام خود می‌مانیم. به عبارتی دیگر، با وجود اینکه می‌دانیم برایمان بد است، جذب پاداشی می‌شویم که به ما می‌دهد.

سیگاری که بعد از ناهار در محل کارتان می‌کشید باعث می‌شود مغزتان آن را به احساس آزادی بعد از کار ربط بدهد. فکر ورزش و کمی تلاش کردن در مغز، مغلوب فکر ِ لم دادن روی کاناپه و تماشای برنامه‌ی مورد علاقه می‌شود. بنابراین به راحتی می‌توانید ببینید که چطور همین عادت، به پاداش گیری مربوط می‌شود.

همه‌ی آدمها عادتهای بد را انجام می‌دهند

اگر جامعه به عنوان یک کُل، عادت بدی را بپذیرد ما نیز تمایل داریم آن را منطقی بدانیم. اگر تعداد زیادی از افراد همان کار را انجام دهند، پس برای ما هم انجامش ایرادی نباید داشته باشد. پیدا کردن عادتهای بدی که جامعه آنها را قبول دارد کار سختی نیست: فست فود خوردن، طفره رفتن از ورزش و حتی سیگار کشیدن کارهایی هستند که خیلیها انجام می‌دهند.

وقتی صحبت از عادتهای ناسالمی چون «حالا با یک بار که طوری نمی‌شود!» یا «از شنبه شروع می‌کنم!» به میان می‌آید، معمولا پای یک «دلیل تراشی درونی» نیز درمیان است. این بهانه تراشی‌های موقتی از آنجا ناشی می‌شوند که می‌دانیم کار درستی نمی‌کنیم و در بلند مدت به نفع‌مان نیست و از این بابت احساس گناه می‌کنیم.

همچنین ما برای اعتبار دادن و توجیه تصمیمات اشتباهمان به دنبال نمونه‌های بیرونی می‌گردیم مثلا: «پدر بزرگ من هر روز سیگار می‌کشید و 90 سال هم عمر کرد!». ذهن ما دوست دارید شواهد و مدارکی پیدا کند که پشتیبان انتخابها و تصمیمات‌مان باشد، چه بد و چه خوب!

پیامدهای ادامه دادن به عادتهای بد

بیشتر افراد عواقب عادتهای بد را می‌دانند. روی پاکت سیگار در مورد ابتلا به سرطان هشدار داده شده، دولتها درمورد تغذیه سالم آموزش و آگاهی می‌دهند و نیاز به تحرک داشتن و ورزش کردن همه جا توصیه می‌شود. اما واقعا عواقب ادامه دادن به عادتهای بد چیست؟

. سرطانها، بیماریها و آسیب‌های سلولی

. افسردگی و از دست دادن احساس شادی

. ضعف و ناخوشی جسمانی که منجر به بیحالی و درد و ناراحتی می‌شود

. افزایش مشکلات جسمی در سالهای بعدی زندگی

بیشتر این اتفاقها، تدریجا و نامحسوس روی می‌دهند یعنی ما متوجه علائم‌شان نمی‌شویم اما اگر تصمیم امروزمان را آگاهانه بگیریم می‌توانیم تندرستی‌مان را حفظ کرده و روی آینده‌مان نیز سرمایه گزاری کنیم.

چگونه عادتهای بد را ترک کنیم

سخت است عادتهایی را که با زندگیمان عجین شده‌اند ترک کنیم. با توجه به اینکه استرس در بیشتر موارد، عامل اصلی عادتهای بد ماست، راه حل ترک این عادتها در تغییر طرز فکر و نگاهمان نهفته است.

. بررسی کنید عادتهای بد شما کدامها هستند و چقدر آنها را تکرار می‌کنید. دقیقا چه چیزی باعث می‌شود انجامشان دهید؟ آیا به طور ارادی انجامشان می‌دهید؟ ببینید چگونه و چرا این عادتها در شما ایجاد شده؟

. به خودتان تعهد بدهید که می‌خواهید این عادتها را ترک کنید. حالا می‌دانید که چیزی عامل این عادتهاست، می‌توانید جایگزین مثبتی برایشان پیدا کنید؟ مثلا بعد از یک روز سخت کاری سراغ شکلات می‌روید. آیا می‌توانید اسنک سالم‌تری را به عنوان پاداش به خودتان پیدا کنید؟ یا از زمانهایی که اجازه دارید شکلات بخورید کم کنید؟ اگر استرس عامل تمایل شما به شکلات است سعی کنید برای دویدن بیرون بروید و به مغزتان دلیل دیگری برای ترشح دوپامین بدهید.

. پیگیر باشید. رمز ایجاد عادتهای جدید، پیگیر بودن و پشتکار داشتن است. بله، در مرحله اولیه سخت است اما مغز شما خیلی زود به راههای جدید برای انجام کارها عادت می‌کند تا به طور طبیعی احساس خوبی داشته باشید. سیستم پاداش دهی خود را جوری تنظیم کنید که از پیگیری عادتهای مثبت و جدیدتان، راضی شود و به پاداشی که می‌خواهد برسد.

زندگی شادتر و مثبت‌تر با عادتهایی شروع می‌شود که انتخاب‌شان می‌کنیم. نسبت به جهت‌هایی که عادتها شما را به آن سو می‌برند هوشیار باشید و طرز فکرتان را سلامت محور کنید. نگاه درست و سالم نه تنها برای آینده بلکه برای زمان حال‌تان نیز خوب است.