چرا چشمه‌علی شهرری خشک شد؟
در شرایطی که چهار روز قبل اعلام شد، آب چشمه علی شهرری خشک شده، حالا میراث فرهنگی می‌گوید «وضعیت چشمه‌علی با یکی دو سال گذشته فرقی ندارد و مانند گذشته همچنان کودکان در آب چشمه آب‌تنی می‌کنند.»
شنبه ۲۵ شهریور مدیر نمایندگی میراث‌فرهنگی شهرری اعلام کرد «در یکی دو روز گذشته ناگهان دبی آب در چشمه علی شهر ری پایین آمده و این چشمه خشک شده است.»، اما کمتر از ۲۴ ساعت یعنی فردای آن روز اعلام شد «وضعیت آب چشمه مانند همیشه است.» درست مانند اتفاقی که سال گذشته برای چشمه‌ی طاق بستان افتاد و هیچ کس پیگیر چرایی آن نشد.
حالا سپیده سیروس‌نیا، معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران در این زمینه به ایسنا توضیح می‌دهد و با ارائه نموداری از میزان دبی آب در سال‌های گذشته، احتمال این تغییر در چشمه هشت هزار ساله شهرری را کمبود آب عنوان می‌کند.
وی نخست با تاکید بر این‌که میراث فرهنگی هیچ کارشناسِ متخصصِ زمین‌شناسی برای بررسی این وضعیت ندارد، می‌گوید: در زمان اعلام خبرِ کم شدن آب چشمه‌علی شهرری، به شرکت مترو اعلام کردیم باید این قضیه را بررسی کند، چون در ابتدا بحث عبور مترو از نزدیکی این محوطه طبیعی تاریخی و چند بنای تاریخی دیگر مطرح شد، هرچند بعد از برگزاری جلسه‌ای مشترک قرار شد تونل مترو از این منطقه فاصله بگیرد، که این کار نیز انجام شد، بنابراین با توجه به فاصله‌ای که اکنون ایجاد شده، بعید می‌دانم عاملِ کم‌شدن آب در چشمه علی، حفاری‌ها برای تونل مترو باشد.
کارگاه مترو در مسیر تاریخی چشمه علی، برج طغرل و قبرستان ابن‌بابویه که مسیر آن تغییر کرد
او در ادامه به بررسی وضعیت دبی آب در این چشمه‌ی طبیعی – تاریخی در طول سال‌های گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: براساس آمار در سال‌های گذشته، نشان داده شده که دبی آب در چشمه به مرور در حالِ کم شدن است، چون سطح آب‌های زیرزمینی نیز در حال پایین آمدن است و قطعا چشمه علی نیز از آب‌های زیرزمینی نشات می‌گیرد، بنابراین می‌توان گفت آب آن محوطه عملا یک سیر نزولی را طی می‌کند.
سیروس‌نیا با بیان این‌که تنها شخص گزارش دهنده درباره‌ی این وضعیت فقط مسئول میراث فرهنگی شهرری بوده، بیان می‌کند: فردایِ روزِ اعلام خبر، کارشناس میراث فرهنگی استان تهران در بازدید از محوطه می‌بیند که وضعیت چشمه درست مانند گذشته است، بنابراین قرار شد میزانِ دبی آب به دست آورده شود و نمودارهایی از چند سال برای میراث‌فرهنگی فرستاده شود، که براساس این نمودارها، در چند سال اخیر مشخص شده، دبی آبِ چشمه سیرنزولی داشته و آب به مرور در حال کم شدن است.
معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران با اشاره به آخرین تصاویری که از وضعیت چشمه علی در روز گذشته سه‌شنبه ۲۸ شهریور در اختیار دارد، می‌گوید: براساس آن تصاویر بچه ها در چشمه آب‌تنی می‌کنند و شرایط مانند همیشه است.
او با تاکید بر این‌که برای به دست آوردن نظرات کارشناسی باید از کارشناسانی در حوزه‌ی زمین‌شناسی درخواست دهیم تا این روند را بررسی کنند و ادامه می‌دهد: فعلا هیچ مکاتبه ای با هدف بررسی با دستگاه‌های دیگر انجام نداده‌ایم، اما در این چند روز کارشناس استان تهران به طور مداوم از چشمه بازدید دارد.
وی با اشاره به حدسیات مطرح شده درباره‌ی نقش مترو در کم شدن آب چشمه‌علی بیان می‌کند: از سوی دیگر حدس زدیم شاید دستگاه حفار مترو باعث این اتفاقات باشد، اما با توجه به به نقشه‌ها و گزارش‌ها، مشخص شد مشکل مترو نیست. با این وجود با توجه به صحبت‌ها درباره‌ی مترو، از آنها خواستیم تا یکسری گزارش ارائه دهند که نتیجه‌ی آن گزارش‌ها نیز نشان می‌دهد عملا از سال ۹۲ سیر نزولیِ آبِ چشمه، بیشتر شده است.
سیروس‌نیا تاکید می‌کند: در هر صورت بعد از ارائه گزارش‌های روزانه از سوی کارشناس میراث‌فرهنگی و مترو، بررسی این وضعیت در دستور کار قرار می‌گیرد.
کارشناسان چه می‌گویند؟
این در حالی است که عبدالعظیم امیر شاه کرمی، دارنده دکترای ژئوتکنیک و سازه در این زمینه به یک رسانه اعلام کرده است؛ «برای پاسخگویی دقیق نیاز است نقشه در اختیار داشته باشیم اما به طور کلی مترو مانند یک سد است. هر جا مترو احداث شود، شمع می‌زنند و جلوی مسیر آب زیرزمینی را می‌گیرند و آب به سمت دیگری منحرف می‌شود. متروها بدترین ساختمان‌های زیرزمینی مؤثر در خشک شدن چشمه‌ها هستند.»
محمدرضا قدری دارنده دکترای زمین – باستان شناسی نیز در این زمینه به یک رسانه گفته است: «متروها معمولا تا ۴۰ الی ۵۰ متر و در کشورهای اروپایی حتی در سطح پایین‌تری احداث می‌شود بنابراین مترو مسیر خیلی از چشمه‌های زیرزمینی را دستکاری می‌کند. اما کارشناسان مترو پیش از عبور آن از یک منطقه این موضوعات را بررسی می‌کنند. حال باید دید ماحصل پژوهش‌های شرکت مترو در این زمینه چه بوده است. چشمه‌ها یا حاصل از منابع آب زیرزمینی هستند یا آب ناشی از بارش منشأ حضور آنها است. اگر مسیر چشمه به هردلیلی اعم از عبور مترو، گسل، فرونشست و زمین لرزه به هم بخورد، امکان وقوع هر نوع اتفاق برای چشمه‌ها غیر قابل تصور نیست.
به اعتقاد وی مترو می‌تواند حجم آب چشمه را کاهش دهد اما مسیر آبگیری چشمه فقط یک راه نیست و آب آن از مسیرهای مختلفی تأمین می‌شود بنابراین مترو ممکن است تأثیرگذار باشد اما بعید است باعث خشک شدن چشمه شود. از سویی بین اواخر شهریور تا اواسط مهر خشک‌ترین وقت است.»
آب‌تنی کودکان در چشمه‌علی – ۲۸ شهریور
