چرا وزن ایران در نگاه راهبردی دستگاه سیاست خارجی روسیه افزایش یافته است؟

اصلی ترین دلیل افزایش اهمیت ایران در نگاه راهبردی دستگاه سیاست خارجی روسیه، وقوع انسدادهای قابل توجه ژئوپلتیک در جوار مرزهای شمالی، غربی و شرقی این کشور است که ایران را به مثابه یک راه تنفس برای روس ها، عملا به شریکی قابل اتکا و حیاتی برای این کشور تبدیل کرده است.

بازتاب– از زمان آغاز جنگ اوکراین در اوایل سال 2022 میلادی، تغییر و تحولات قابل توجهی در عرصه معادلات بین المللی روی داده است. در طی این دوران، شاهد تشدید تنش ها میان قدرت های غربی و روسیه و طرح گمانه‌زنی های مختلف در مورد احتمال فراوان بازگشت حال و هوای حاکم بر دوران جنگ سرد به جهان و در عین حال اوج گیری بحران هایی نظیر کمبود و افزایش قابل توجه بهای مواد غذایی (به بالاترین حد در طول تاریخ)، افزایش قیمت انرژی (نفت و گاز) و ایجاد برخی بلوک بندی های جدید در عرصه بین الملل بوده ایم.

در این راستا به عنوان مثال اخیرا مقام های سوئدی خواستار تشکیل یک نیروی نظامی متحد با حضور کشورهای حوزه اسکاندیناوی نظیر فنلاند و نروژ جهت مقابله با روسیه شده اند. در این میان، شاید یکی از مهم ترین مسائلی که رخ داده، افزایش جایگاه و وزن کشورمان در چهارچوب محاسبات راهبردی روسیه بوده است. دلیل این مساله نیز کاملا روشن است زیرا روس ها در جبهه شمالی (کشورهای اسکاندیناوی) با چالش های عدیده ای رو به رو شده اند و به طور خاص اصرارهای مکرر مقام های سوئد و فنلاند جهت عضویت کشورهایشان در سازمان ناتو، حاکی از اراده این دو کشور جهت تقویت قدرتشان در برابر روسیه است.

در جبهه غربی نیز با کارزاری متحد از کشورهای اروپایی رو به رو هستند که البته ایالات متحده آمریکا نیز همه نوع پشتیبانی را از آن ها به عمل می آورد. در جبهه شرقی نیز علی رغم اینکه تصور می شود که کنشگری نظیر چین و یا کشورهای منطقه آسیای مرکزی تمام قد از روسیه حمایت می کننند، شاهد آن بوده ایم که چینی ها نوعی عملکرد محتاطانه را در تعامل با روسیه در پیش گرفته اند و کشور مهمی نظیر قزاقستان نیز که روسیه آن را حیات خلوت خود می داند در مورد جنگ اوکراین موضعی بی طرف گرفته است (مساله ای که حاکی از نگرانی‌های این کشور در مورد نیات احتمالی آتی روسیه در مورد آن نیز است).

در این شرایط، حوزه مرزهای جنوبی روسیه و به ویژه ایران، امکانات قابل توجهی را در اختیار روس ها قرار می دهد. باید توجه داشت که ایران از جمله کشورهایی است که موقعیت ارتباطی قابل ملاحظه ای دارد. دسترسی این کشور از طریق مرزهای جنوبی خود به خلیج فارس و دریای عمان و سپس آب های مهم بین المللی، تا حد زیادی به روسیه کمک می کند تا این کشور بتواند همچنان برگ های برنده ای را در عرصه تجارت بین المللی برای خود حفظ کند. در این راستا، روسیه از طریق ایران و به طور خاص از طریق کریدور شمال به جنوب می تواند به هند و آسیای جنوبی دسترسی داشته باشد.

در این میان نباید فراموش کرد که ایران از جایگاه قابل ملاحظه ای در چهارچوب ابتکار مشهور چینی ها موسوم به “یک کمربند-یک جاده” نیز برخوردار است. مساله ای که در نوع خود امکانات ارتباطی دیگری را در اختیار روس ها قرار می دهد و در نهایت باید گفت ایران به عنوان کشوری قدرتمند و ضدامپریالیست، یک متحد قابل اعتماد برای روسیه به حساب می آید و این کشور می تواند با اتکا به حمایت های ایران، تا حد زیادی توطئه های بلوک غرب در جوار مرزهای جنوبی خود را خنثی کرده و در کنترل گیرد.

البته که نباید فراموش کرد که ایران در نوع خود، کلید دسترسی گسترده قدرت های غربی و متحدان آن ها به حوزه آسیای مرکزی و قفقاز و به طور خاص مناطق پیرامونی چین و روسیه نیز است. مساله ای که جایگاه و اهمیت ایران در شرایط کنونی به ویژه برای روسیه را دو چندان می کند.

از این منظر می توان گفت، اصلی ترین دلایل افزایش اهمیت ایران در نگاه راهبردی دستگاه سیاست خارجی روسیه، وقوع انسدادهای قابل توجه ژئوپلیتیک در جوار مرزهای شمالی، غربی و شرقی این کشور است که ایران را به مثابه یک راه تنفس برای روس‌ها، عملا به شریکی قابل اتکا و حیاتی برای این کشور تبدیل کرده است.