چرا لغو برجام ممکن نیست؟

بر اساس قانون بازنگری توافق هسته ای 2015، دولت ترامپ لازم است هر 90 روز یک بار پایبندی ایران را به برجام گزارش دهد. از شواهد برمی آید که دولت آمریکا قصد لغو برجام را ندارد.

به گزارش جماران، مجله آمریکایی نشنال اینترست در گزارشی نوشت: در 14 ژوئیه سال 2015، ایران برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را به همراه کشورهای چین، فرانسه، آلمان روسیه، انگلیس و آمریکا امضا کرد. پس از لابی های بی سابقه، کنگره هم پس از نزاع تند میان جمهوری خواهان و دموکرات های طرفدار دولت اوباما تصویب کرد. «دونالد ترامپ» رئیس جمهور جدید آمریکا منتقد سرسخت برجام است اما تاکنون هیچ تغییری در وضعیت موجود ایجاد نکرده است.

در تاریخ 18 آوریل سال 2017، وزارت خارجه آمریکا پایبندی ایران را به توافق هسته ای اعلام کرد. اما «رکس تیلرسون» وزیر خارجه آمریکا ادعا کرد که «ایران همچنان یک کشور حامی تروریسم باقی مانده است و به یک بررسی جامع از سیاست ایران نیاز است. این بررسی ارزیابی می کند که آیا این تعلیق تحریم های مربوط به ایران بر اساس برجام برای تامین منافع ملی-امنیتی آمریکا حیاتی است یا خیر». «نیکی هالی» نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد به تازگی شکایت کرده است که ایران با آزمایش یک موشک قادر به حمل کلاهک هسته ای که بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت ممنوع است، روح برجام را نقض کرده است.

با این حال بدون شک بازبینی هسته اصلی برجام، بر غنی سازی هسته ای و تسلیحاتی تمرکز می کند. دستیابی به سلاح هسته ای یک فرایند بسیار پیچیده است؛ موقعیتی که اغلب به اختلاف نظر در میان ناظران منجر شده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی رسما نظارت بر پایبندی ایران را تحت نظر دارد. بر اساس شرایط این توافقنامه، دبیر کل آژانس باید هر سه ماه یک بار گزارشی را از عملکرد ایران ارائه کند. یک میزبان دیگر بازیگران نیز به طور غیررسمی، داده هایی را در فرآیند نظارت و ارزیابی ارائه می کند. سازمان های اطلاعاتی آمریکا و برخی از نهادهای خصوصی، مانند موسسه علوم و امنیت بین المللی، در میان این بازیگران هستند. در واقع، «دیوید آلبرایت» مدیر موسسه علوم و امنیت بین المللی به عنوان یک کارشناس رده بالا در برنامه هسته ای ایران پدید آمده است. او برای شهادت های مکرر در کنگره و شرکت در بحث ها در مورد برجام شناخته شده است. اگر چه موسسه علوم و امنیت بین المللی خودش را یک «سازمان غیر انتفاعی، غیر حزبی» می داند، منتقدان اشاره می کنند که آلبرایت وابسته به بنیاد دفاع از دموکراسی (FDD) – یک بنیاد نومحافظه کارانه – است که توسط لابی اسرائیلی مقابله با برجام مدیریت می شود.

در تاریخ 30 مه آلبرایت گزارشی جهت گیرانه در خصوص برنامه هسته ای ایران ارائه کرد.

در تاریخ 2 ژوئن سال 2017 «یوکیا آمانو» دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش داد که فعالیت های ایران به درستی و بر اساس پارامترهای برجام انجام می گیرد. به عبارت دیگر آژانس هیچ شواهدی در مورد تولید قطعات سانتریفوژهای پیشرفته آنگونه که آلبرایت مدعی شده بود، نیافت.

در پاسخ، آلبرایت مدعی شد که آژانس به سایت های نظامی دسترسی نداشته و فقدان چنین دسترسی، این گزارش را زیر سوال می برد.

آلبرایت مدعی است که آمریکا و متحدانش باید آژانس را تحت فشار قرار دهند تا در مورد پایبندی ایران به توافق هسته ای و به ویژه بر اساس چالش های مربوط به دسترسی به سایت های نظامی کامل تر گزارش دهد.

دیگر کارشناسان با آلبرایت اختلاف نظر داشتند. به عنوان مثال، «مارک فیتزپاتریک» مدیر اجرایی موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک آمریکا با دفاع از گزارش آژانس اعلام کرده است که آژانس مستقل است و به هیچ نهادی وابسته نیست در حالی که موسسه علوم و امنیت بین المللی به لابی اسرائیلی وابسته است و از آن دستور می گیرد.

جامعه اطلاعاتی آمریکا هنوز به گزارش آژانس واکنش نشان نداده، اما اظهارات قبلی آن در مورد پایبندی ایران به برجام تا حدودی متناقض است. در 13 آوریل «مایک پامپئو» رئیس سازمان سیا مدعی شد که این سازمان چه سایت های اعلام شده و چه اعلام نشده هسته ای ایران را زیر نظر دارد. در 11 مه 2017 «دانیل آر. کوتس» مدیر سازمان اطلاعات ملی آمریکا در گزارشی به کنگره اظهار داشت که برجام شفافیت فعالیت های هسته ای ایران را عمدتا از طریق بهبود دسترسی آژانس بین المللی انرژی اتمی تقویت کرده است. بر خلاف پامپئو، وی در خصوص نظارت سایت های اعلام نشده سخنی بر زبان نیاورده است. در عوض او زمان زیادی را صرف بحث در خصوص پروژه موشک های بالستیک ایران کرد.

بر اساس قانون بازنگری توافق هسته ای 2015، دولت ترامپ لازم است هر 90 روز یک بار پایبندی ایران را به برجام گزارش دهد. نتیجه بررسی مشخص نیست، اما از شواهد برمی آید که دولت آمریکا قصد لغو برجام و یا تقویت نظارت ها را ندارد. در عوض دولت ترامپ ممکن است بر برنامه موشکی ایران و اتهام (ادعای)حمایت از ترورریسم تمرکز کند و از برجام به عنوان ابزار چانه زنی استفاده کند.