چرا روسیه به نفع ایران از حق وتوی خود استفاده کرد؟
روسیه برای نخستین بار برگ تعیین‌کننده خود را به نفع جمهوری اسلامی روی میز شورای امنیت سازمان ملل متحد فرود آورد. تصمیمی که امیدواری‌ها نسبت به آینده روابط تهران – مسکو را حداقل در کوتاه‌مدت نزد مقامات ایرانی زنده کرد.
دوشنبه‌شب گذشته در میانه سومین سال کشتار مردم در یمن، صحن علنی شورای امنیت سازمان ملل متحد صحنه زورآزمایی آمریکا و روسیه بر سر ایران و یمن بود که درنهایت با استفاده مسکو از حق وتوی خود این رقابت با شکست واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش به پایان رسید.
با اقدام روسیه در وتوی پیش‌نویس قطعنامه انگلیس در مورد یمن که با کمک فرانسه و آمریکا تهیه‌شده بود، پرونده سه‌ماهه تلاش برای محکوم کردن جمهوری اسلامی به تسلیح حوثی‌ها در یمن مختومه شد.
به گزارش رویداد ۲۴:آمریکا، بریتانیا و فرانسه قصد داشتند ضمن تمدید تحریم تسلیحاتی یمن برای یک سال دیگر، ایران را به خاطر ناکامی در ممانعت از ارسال موشک به حوثی‌ها محکوم کنند. موضوعی که به‌شدت با مخالفت نماینده روسیه روبرو شد و بریتانیا بعداً با اصلاح این پیش‌نویس فقط به نگرانی از رفتار ایران اشاره کرد. پیش‌نویس بریتانیا ۱۱ رأی آورد، اما با وتوی روسیه تصویب نشد. روسیه و بولیوی به آن رأی منفی و قزاقستان و چین رأی ممتنع دادند.
این تصمیم تاریخی روسیه با استقبال مقامات جمهوری اسلامی ایران مواجه شد. حسن روحانی دیروز در جمع مردم بندرعباس گفت: دو شب پیش باز آمریکا به شورای امنیت رفت و خواست راجع به یمن، ایران را محکوم کند اما بازهم تنها ماند و تیر آمریکا به سنگ اصابت کرد. ما از مواضع داهیانه و به‌حق همسایه‌مان، روسیه که مواضع به حقی را در شورای امنیت اتخاذ کرد، تقدیر می‌کنیم. ما آمریکا و انگلیس را که دنبال توطئه علیه ملت ایران بودند، تقبیح می‌کنیم.
علی‌اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل نیز در واکنش به تصمیم روسیه به نفع ایران گفت: وتوی قطعنامه ضد ایرانی توسط روسیه نشانه رشد روابط استراتژیک دو کشور است.
وتوی این قطعنامه ضد ایرانی ازآن‌جهت یک تحول تاریخی محسوب می‌شود که برای نخستین بار بود روسیه از حق وتوی خود به نفع ایران استفاده کرد. باوجود طرح ادعای وجود روابط راهبردی بین ایران و روسیه، مسکو از ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۱ به شش قطع‌نامه‌ای شورای امنیت که تحریم‌هایی را در چارچوب برنامه هسته‌ای ایران علیه جمهوری اسلامی اعمال می‌کرد، رأی مثبت داده بود.
اما تصمیم اخیر روسیه با پشتیبانی از جمهوری اسلامی در شورای امنیت سازمان ملل حکایت از تحولی جدی در روابط دو کشور داشت.
ایران و روسیه پس از حضور جدی‌تر مسکو در خاورمیانه به‌ویژه در سوریه، همکاری‌هایشان سمت‌وسوی دیگری گرفته است. همچنین به دنبال حصول توافق هسته‌ای، مسکو یکی از پایتخت‌هایی بود که همواره از این توافق دفاع کرده و می‌کند.
هرچند پیش از وتوی روز دوشنبه مسکو، این نظریه مطرح بود که به روابط با روسیه همواره باید با دیده شک و تردید نگریست و با توجه به برخی سوابق تاریخی تاریک این کشور در قبال ایران به‌خصوص همراهی‌اش با دیگر اعضای سازمان ملل در تحریم‌ها علیه تهران داشت، نباید خیلی به همراهی بی‌چون‌وچرای این کشور در بلندمدت در موضوعاتی همچون سوریه و برجام امید داشت.
البته نگاه خوش‌بینانه‌تری نیز وجود دارد که قائل به این است ایران و روسیه به‌عنوان قدرت‌های مهم و تأثیرگذار که بیشترین نقش را در شکست تروریسم منطقه‌ای موردحمایت آمریکا، رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی و سایر طرف‌های غربی-عربی داشته‌اند، می‌توانند با اتکا به مؤلفه‌های همکاری‌جویانه سیاسی و اقتصادی به بسیاری از مناقشه‌ها و بحران‌های منطقه‌ای فائق آیند و سطح تعاملات دو کشور را به سطحی مناسب ارتقا دهند.
بر این اساس تصمیم اخیر روسیه در استفاده از حق وتوی خود به نفع جمهوری اسلامی ایران کاملاً در چارچوب مؤلفه‌های همکاری‌جویانه منطقه‌ای دو کشور قابل‌تحلیل و تفسیر است. به‌طورکلی می‌توان گفت در روابط بین ایران و روسیه «یک شیفت استراتژیک» از سال ۲۰۱۴ به بعد اتفاق افتاده که بسیاری از ناظران بین‌المللی نیز به این موضوع اذعان دارند.
بنابراین درحال حاضر ایران و روسیه روابطی را تجربه می‌کنند که شاید نتوان الزاماً آن‌ها را هم‌پیمانان استراتژیک نامید اما روابط دو کشور از یک همگرایی امنیتی برخوردار است که کاملاً ماهیت استراتژیک دارد. دلایل شکل گرفتن این همگرایی امنیتی نیز ناشی از برآورد تهدید نسبتاً مشترکی است که ایران و روسیه از نظم بین‌الملل دارند.
*عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی
