چرا در اقتصاد ایران نقدینگی به جای تولید و بازار سهام، به سمت طلا، زمین و ارز می‌رود؟
غول نقدینگی مدتی است با تغییر چهره از شبه پول به پول بیدار شده است و این موضوع باعث شده است تا با سرازیر شدن این پول به بازار‌های مختلف، اوضاع این بازار‌ها بر هم بریزد و این موضوع به رشد نرخ تورم دامن بزند. یکی از بازار‌های مناسب برای ورود نقدینگی به آن، بازار سهام و بورس است. اما آیا واقعا راهکاری برای هدایت این نقدینگی به سمت بازار سهام و بورس وجود دارد؟ حسین عبده تبریزی عضو شورای عالی بورس به این پرسش پاسخ داده است.
آمار‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که با تصمیم شورای پول و اعتبار مبنی بر کاهش نرخ سود بانکی و متعاقب آن ابلاغ این تصمیم توسط بانک مرکزی به کلیه بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری در شهریور ماه سال گذشته، عملاً پول‌های بسیاری از بند سپرده‌های بانکی رها شدند و به بازار‌های مختلف هجوم آوردند. تغییر شکل نقدینگی از شبه پول به پول و افزایش سهم پول از نقدینگی باعث شد تا غول نقدینگی به گونه‌ای بیدار شود و موضوعی که در چند سال گذشته کارشناسان اقتصادی همواره هشدار آن را می‌دادند، اتفاق بیفتد.
هجوم پول‌های رها شده از بند بانک‌ها به بازار‌های مختلف، اوضاع این بازار‌ها را بر هم ریخت و این موضوع به رشد نرخ تورم دامن زد. با رشد نرخ تورم، بسیاری از مسئولین و کارشناسان از لزوم هدایت این نقدینگی به بازار‌های مولدی، چون بازار سهام و بورس سخن گفتند. پرسشی که در این بین مطرح می‌شود این است که درست است که ورود نقدینگی به بازار سهام و بورس می‌تواند اثرات مثبتی برای اقتصاد کشور داشته باشد، اما آیا برای هدایت این نقدینگی به سمت بازار سهام و بورس راهکاری وجود دارد؟
حسین عبده تبریزی عضو شورای عالی بورس در پاسخ به این پرسش به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: نقدینگی هنگامی که خلق می‌شود به سمت یک دارایی می‌رود و به یک دارایی تبدیل می‌شود. وقتی که این نقدینگی به یک دارایی تبدیل شد بعد تغییر جهت دادن این نقدینگی کار آسانی نیست. یعنی کسی که نقدینگی خود را در طلا یا ارز سرمایه گذاری نموده است، دیگر سخت است که به او بگوییم این دارایی خود را دوباره تبدیل به نقدینگی کند و وارد بازار سهام کند. این موضوع هم به این خاطر است که شخصی که نقدینگی خود را مثلا به ارز یا طلا تبدیل کرده است، برای این کار خود دلیل داشته است.
پرسش بهتر این است که بپرسیم چرا این شخص نقدینگی خود را به ارز، طلا، زمین یا … وارد کرده است و این نقدینگی را به سمت تولید یا بازار سهام نیاورده است؟ پاسخ این پرسش این است که یک سری مناسباتی در اقتصاد کشور ما وجود دارد که آن مناسبات باعث شده است که این وضع پیش بیاید و فرد بجای سرمایه گذاری در حوزه‌های مولد، نقدینگی خود را به حوزه‌های غیرمولد وارد کند. ما باید آن مناسبات را اصلاح کنیم تا سرمایه گذاری‌ها به سمت دارایی‌های مولد حرکت کند.
به عنوان مثال در همه جای دنیا، مردم عادی نقدینگی خود را یا در بازار پول وارد می‌کنند یا در بازار سرمایه. فرض هم بر این است که فردی که پول خود را در بانک سپرده گذاری می‌کند شخص دیگری می‌آید و آن پول را وام می‌گیرد و با آن وام یک ارزش‌هایی خلق می‌کند. حالا اگر یک نظام بانکی وجود داشته باشد که نتواند این کار را انجام ندهد و این چرخه را ایجاد کند، یعنی نتوانست پول جذب شده را به وام‌های مولد اختصاص دهد، فرد هرگز پول خود را به سمت بانک نخواهد برد.
یا مثال دیگر اینکه اگر در نظام بانکی موسسات مالی و اعتباری وجود داشت که پول را گرفتند و به مردم پس ندادند، این خود باعث می‌شود که مردم خود به خود دیگر به نظام بانکی اعتماد نکنند و پول خود را به سایر بازار‌ها وارد کنند. در مجموع می‌توان گفت که برای اینکه نقدینگی به سمت بازار‌های مولد حرکت کند باید مناسبات غلط نظام اقتصادی کشورمان را اصلاح کنیم.
با توجه به اینکه در ماه‌های اخیر در بورس شاهد رشد شاخص کل بودیم و به نوعی بورس رونق گرفته بود، به نظر شما این رونق بورس در ماه‌های اخیر چقدر واقعی بود؟ این پرسش به این دلیل است که به یک باره شاخص کل بورس شروع به افت کرد و از ۱۰ مهر ماه سال جاری و بعد از یک صعود فوق العاده و رسیدن به کانال ۱۹۵ هزار تقریبا روند نزولی را در پیش گرفت و در این بین بسیاری از کسانی که پول خود را وارد این بازار کرده بودند، ضرر کردند.
اول باید گفت که افزایش قیمت را نمی‌توان رونق دانست. ببینید اگر در چند ماه اخیر هر روز قیمت سهام افزایش می‌یافت این بدان معنا نبود که ما هر روز در کارخانه هایمان نوآوری‌هایی داشتیم یا تولید در کارخانه هایمان رو به افزایش بود. بیشتر به این دلیل بود که قیمت دلار در حال افزایش بود و عمدتاً قیمت سهام شرکت‌هایی که به دلار وابسته بودند افزایش می‌یافت. به عنوان مثال عمدتاً قیمت سهام شرکت‌های پتروشیمی، خودرویی، نفتی که به دلار وابسته بودند در حال افزایش بود و این نیز طبیعی بود چرا که با افزایش دلار دارایی‌های این شرکت‌ها در حال رشد بود. با کاهش دلار این روند برعکس شد و شاخص کل بورس نزولی شد.
