چرا ترامپ از برجام متنفر است؟
دونالد ترامپ توافق هسته‌ای ایران را از بین نمی‌برد. اما می‌گوید که این توافق در راستای منافع آمریکا نیست. این باور دستاورد دوره دوم ریاست جمهوری باراک اوباما را دستخوش آینده‌ای نامعلوم می‌کند که حتی ممکن است به فروپاشی آن ختم شود.
ترامپ این توافق را “معامله‌ای بسیار بد” و “خجالت‌آور” برای کشورش خواند. ترامپ در موضع جدید خود 60 روز به کنگره مهلت داده تا درباره برقراری مجدد تحریم‌ها تصمیم بگیرند.
بااینکه انتظار می‌رود کنگره تصمیم ناگهانی و شدیدی اتخاذ نکند (زیرا سبب دلسردی و فاصله گرفتن ایران از معامله می‌شود)، اما طرفداران توافق هسته‌ای می‌ترسند که تصمیم ترامپ به مشروعیت توافق لطمه بزند.
“ارنست مونیز” از وزرای پیشین دولت اوباما که در مذاکره هسته‌ای نقش داشت می‌گوید: “اگر رئیس‌جمهور توافق را تأیید نکند، گامی منفی و رو به عقب خواهد بود که یکی از عواقب آن جدا شدن آمریکا از متحدانش است.”
وی افزود: “اگر با وجود پایبندی ایران به توافق تحریم‌ها را مجددا برقرار کنیم، در شیب لغزنده‌ای به‌سوی نتیجه‌ای بد قرار می‌گیریم. نتیجه‌ای که به نفع امنیت ملی ما نخواهد بود.”
انگیزه ترامپ چیست؟
منتقدان می‌گویند ترامپ دارد بی‌پروا توافق هسته‌ای و درنتیجه امنیت ملی آمریکا را به خطر می‌اندازد. تنها دلیلش ارضای حس خصمانه نسبت به توافق و به رخ کشیدن پیروزیِ نادر سیاسی به طرفدارانش است.
ترامپ درگذشته دو بار مجبور شد برخلاف میلش پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تأیید کند و به‌وضوح اعلام کرد که قصد ندارد دوباره این کار را انجام دهد، حتی اگر ایران به تعهداتش پایبند باشد.
ترامپ تنها مخالف برجام نیست. برخی جمهوری خواهان در کنگره آمریکا مانند “تان کوتون” و اعضای نهاد محافظه‌کار در سیاست خارجه باور دارند که حرف‌های روز جمعه متحدان اروپایی آمریکا، چین، روسیه و درنهایت ایران را به میز مذاکره بازمی‌گرداند تا توافق را تغییر دهند.
ترامپ شکایت دارد که توافق سال 2015 اجازه دسترسی بازرسان سازمان ملل به سایت‌های نظامی ایران را نمی‌دهد. یکی از دیپلمات‌های خارجی از درک دقیق ترامپ از برجام ابزار تردید کرد: “مطمئن نیستم که او تمام جزئیات توافق را درک کرده باشد.”
انداختن توپ در زمین کنگره
عدم تأیید برجام تنها یک جنبه از سیاست‌های جدید آمریکا در قبال ایران بود. انتظار می‌رود ترامپ رویکرد سخت‌گیرانه‌ای در برابر برنامه موشکی ایران، مانورهای سیاسی در سراسر منطقه اتخاذ کند.
با واگذار کردن سرنوشت نهایی برجام به کنگره، ترامپ می‌تواند شخصا از عواقب ناشی از نابودی آن پرهیز کند. اگر کنگره تحریم‌ها را مجددا برقرار کند، تردیدی نیست که ایران از توافق خارج خواهد شد. پس‌ازآن مجددا سانتریفیوژها را راه‌اندازی می‌کند.
دیپلمات‌هایی که با سی‌ان‌ان مصاحبه کردند معتقدند که حتی جمهوری خواهان تندرو نیز خواهان ایجاد بی‌ثباتی نیستند و نمی‌خواهند سیاست‌هایشان به قیمت جنگ با آمریکا تمام شود.
در این صورت، شاید قانون‌گذاران آمریکا تصمیم بگیرند که توافق را دست‌نخورده نگاه‌دارند که ایران نیز از آن خارج نشود. اما بازهم معلوم نیست که این گزینه برجام را برای مدت طولانی حفظ خواهد کرد یا خیر. مثلا ممکن است سرمایه‌گذاران از سایه بالقوه تحریم‌ها در ایران بترسند و از تصمیم خود صرف‌نظر کنند. این امر مخالفان سرسخت برجام در ایران را تقویت می‌کند که سبب شرمندگی و تحقیر دولت روحانی می‌شود.
چرا ترامپ از توافق هسته‌ای ایران متنفر است؟
1. ایران با برجام به پول رسید.
ترامپ در مبارزات انتخاباتی مدام این جمله را تکرار می‌کرد: “150 میلیارد دلار دادیم و هیچی نگرفتیم.” شکایت اصلی ترامپ این بود که آمریکا مبلغ عظیمی پول را در یک “معامله یک‌طرفه” خرج کرد. اما این درست نیست.
پول به ایران تعلق داشت و قسمت زیادی از آن مربوط به فروش قانونی نفت بود. این پول به دلیل تحریم‌ها در بانک‌های سراسر دنیا مسدود شده بود. آزادی پول بخشی از معامله مذکور بود. در حقیقت ایران بسیار کمتر از دارایی‌های اصلی‌اش دریافت کرد. میزان کل دارایی‌های مسدود شده ایران 100 میلیارد دلار بود. وزارت خزانه‌داری برآورد می‌کند که ایران کمتر از نصف این مبلغ را دریافت کرد. دیگر دارایی‌های ایران که در توافق هسته‌ای گنجانده نشده‌اند، هنوز هم مسدود می‌باشند.
2. برجام مانع آزمایش‌های موشکی ایران نمی‌شود.
ترامپ در ماه سپتامبر از آزمایش موشک بالستیک ایران به خشم آمد و گفت: “ایران موشکی را آزمایش کرد که توانایی رسیدن به خاک اسرائیل را دارد.” و همچنین نوشت: “آن‌ها با کره شمالی همکاری می‌کنند.”
3. قدرت نظارتی بازرسان بین‌المللی محدود است.
ترامپ شکایت دارد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان ملل که مسئول نظارت بر تأسیسات ایران هستند، قدرت نظارتی کافی در مورد تأسیسات هسته‌ای ندارند. او و دیگر منتقدان می‌گویند که بازرسان اجازه دسترسی به سایت‌های نظامی بسته‌شده را ندارند که ممکن است هر فعالیتی در آن‌ها به‌طور محرمانه در حال انجام باشد.
در حقیقت توافق هسته‌ای مقرراتی برای بازرسی سایت‌های نظامی فراهم کرده است. اما آژانس باید دلیل نگرانی و قصد خود برای بازدید از این سایت‌ها را اعلام کند.
4. برخی از بخش‌های توافق دائمی نیستند.
این بخش از توافق بیشترین زمان را در مذاکرات به خود اختصاص داد. برای بخشی از تعهدات ایران “تاریخ انقضا” گذاشته‌شده است. منتقدان توافق می‌گویند که با سر آمدن این تاریخ‌ها، ایران می‌تواند آزادانه سلاح هسته‌ای بسازد.
برخی از محدودیت‌ها مانند کارکرد سانتریفیوژها و ساخت دستگاه‌های پیشرفته‌تر در سال 2025 به پایان می‌رسند. اما برخی محدودیت‌هایی که برای ساخت سلاح هسته‌ای می‌باشند، به‌طور نامحدود ادامه‌دارند. ایران توافق کرده که هرگز سلاح هسته‌ای نسازد.
5. ایران به روح توافق پایبند نبوده است.
ترامپ هفته گذشته در دیدار با رهبران نظامی گفت که ایران به “روح توافق پایبند نبوده است.” ترامپ ادعا می‌کند که ایران با حمایت از بشار اسد، شبه‌نظامیان دیگر کشورها و ساخت موشک‌های بالستیک از توافق تخطی می‌کند.
شش قدرتی که با ایران مذاکره کردند، تنها به دنبال برنامه هسته‌ای ایران بودند. هدف اصلی این بود که نگذارند تنش‌های منطقه‌ای به ساخت سلاح‌های هسته‌ای بیانجامد.
منابع: CNN, Washington Post
ترجمه: فرادید
