چرا برجام برای اروپا اهمیت دارد؟

علیرضا ثمودی مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل اروپا به بررسی دلایل اهمیت برجام برای اروپا پرداخته است.
به گزارش نامه نیوز: ترامپ بالاخره بعد از یک سال و اندی حضور خود در قدرت و تهدیدهای مداومی که علیه ایران و برجام داشت از آن خارج شد. سخنرانی او شامل تهدیدهای سنگین و برگشت تحریمهای گذشته بود. اما اروپایی ها با ابراز تاسف از این شرایط بیان کردند که از برجام خارج نخواهند شد. دلیل اهمیت برجام برای اروپایی ها چیست؟ با اعلام تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از برجام، موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سایر مقامهای اروپایی از تصمیم خود برای تداوم اجرای برجام بدون حضور امریکا سخن به میان اوردند. دلایل تمایل بروکسل برای ادامه توافق هسته ای باایران چیست؟

علیرضا ثمودی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل در مورد اهمیت برجام برای امریکا به خبرنگار نامه نیوز گفت: اعلام حمايت يكپارچه و قاطع اعضاي احاديه اروپا از برجام در نشست هاي مختلف اروپايي و افزايش رايزني هاي مقام هاي اروپايي با همتايان آمريكايي خود، سفر امانوئل ماكرون رئيس جمهور فرانسه و آنگلا مركل صدراعظم آلمان و همچنين سفر بوريس جانسون وزيرخارجه انگليس به آمريكا در آستانه اعلام نظر ترامپ در خصوص ماندن يا خروج از برجام همگي نشان دهنده اهميت برجام براي رهبران اروپايي است.

این کارشناس مسائل اروپا در مورد روابط اقتصادی ایران و اروپا گفت:اتحاديه اروپا همواره يكي از مهم ترين شركاي تجاري جمهوري اسلامي و تا پيش از اعمال تحريم هاي سال ۲۰۱۰، مهم ترين شريك تجاري ايران بود و يك چهارم تجارت خارجي ايران در بخش كالا با اتحاديه اروپا انجام مي شد. آمارها نشان مي دهد كه روابط اقتصادي تهران-بروكسل پس از امضاي برجام افزايش قابل ملاحظه اي داشته است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۷ ميزان صادرات اتحاديه به ايران در بخش كالا، ۱۰.۸ ميليارد يورو بوده است در حاليكه اين عدد در سال ۲۰۱۵ ، ۶.۵ ميليارد يورو بود. ميزان واردات اتحاديه اروپا در سال ۲۰۱۷ رقم ۱۰.۱ مليارد يورو بوده است، در حاليكه اين عدد در سال ۲۰۱۵ و پيش از امضا و اجرايي شدن برجام ۱.۳ ميليارد يورو بود. در سال ۲۰۱۶، در مقايسه با سال پيش از آن، حجم واردات اتحاديه اروپا از ايران ۳۴۴.۸ درصد رشد داشته است. اين ارقام نشان مي دهد كه سطح روابط اقتصادي ميان دو طرف به مرور رو به افزايش گذاشته است، هر چند به دليل ترس شركت هاي اروپايي از تدابير تنبيهي احتمالي از سوي آمريكا، روابط به سطح پيش از اعمال تحريم ها بازنگشته است. اگر چه موضوع اقتصاد براي كشورهاي اروپايي حائز اهميت است، اما نمي توان گفت مولفه اقتصاد تنها مولفه موثر بر رويكرد اروپا در حفظ برجام است.

ثمودی در رابطه با راهبرد جهاني جديد اروپا بیان داشت:اتحاديه اروپا در شرايط كنوني با بحرانهاي مختلفي رو به رو است. بحران مهاجرت و در پي آن تشديد بحران تروريسم، بحران اقتصادي و يا خروج بريتانيا از مهمترين بحرانهاي پيش روي اتحاديه اروپا است. به همين خاطر و با هدف كاهش پيامدهاي اين بحرانها، اتحاديه اروپا در ژوئن ۲۰۱۶ راهبرد جهاني خود را منتشر ساخت. در اين راهبرد پنج اولويت در حوزه سياست خارجي اتحاديه اروپا ترسيم شده است كه نظمهاي منطقه اي دست جمعي و رويكرد منسجم به بحرانها و منازعه ها از مهمترين اولويتها است. در اين راهبرد به اين موضوع اشاره شده است كه توافق هسته اي با ايران ميتواند الگويي مناسب براي ايجاد نظم منطقه اي و جهاني بر اساس همكاريهاي چندجانبه باشد و اتحاديه اين توافق را مبنايي براي افزايش همكاري هاي در حوزه هاي ديگر قرار داده است.

وی با تاکید بر اینکه برجام تنها نمره قبولي اروپا در حوزه سياست خارجي و امنيتي مشترك است، گفت:بررسي اسناد اروپايي در حوزه مسائل امنيتي و دفاعي به ويژه سند راهبرد امنيتي اروپا (۲۰۰۳) نشان مي دهد كه سلاح هاي كشتار جمعي يكي از مهم ترين دغدغه هاي امنيتي كشورهاي اروپايي است و از سه پرونده به عنوان دغدغه هاي اصلي كشورهاي اروپايي نام برده شده است: برنامه اتمي كره شمالي، مناقشه اتمي ميان هند و پاكستان و برنامه هسته اي ايران. در اين ميان، برنامه هسته اي كشورمان تنها پرونده اي است كه كشورهاي اروپايي از زمان مطرح شدن برنامه هسته اي ايران توانسته اند -به رغم برخي اختلافات- نوعي موضع واحد در پيش بگيرند. كشورهاي اروپايي اگر چه با تصويب پيمان ماستريخت در سال ۱۹۹۲ و تدوين سياست خارجي و امنيتي مشترك به دنبال اتخاذ رويكردي منسجم در حوزه مسائل بين المللي بودند، اما بحران هاي همچون كوزوو (۱۹۹۹)، جنگ عراق (۲۰۰۳) و يا بحران سوريه و ليبي نشان داد كه منافع متضاد برخي دولت هاي اروپايي مانع شكل گيري انسجام در حوزه سياست خارجي است. در واقع، برنامه هسته اي ايران تنها موردي است كه اعضاي اتحاديه اروپا چه در مورد شروع گفتگوها با ايران در سال ۲۰۰۲ و يا بحث اعمال تحريم هاي سنگين پس از صدور قطعنامه ۱۹۲۹ شوراي امنيت در سال ۲۰۱۰ و چه در امضاي برجام و حمايت از آن همواره يكدست عمل كرده اند و عملكرد نسبتا قابل قبولي داشته اند. با توجه به بحران هاي امنيتي در منطقه غرب آسيا، اتحاديه اروپا به دنبال استفاده از جايگاه و نفوذ منطقه اي ايران است زيرا هر گونه سرريز بحران امنيتي مي تواند امنيت اروپا را با خطر مواجه سازد. با توجه به اينكه اتحاديه اروپا خود را بازيگري هنجاري مي داند و به دنبال رفع بحران ها از طريق گفتگو است به دنبال آن است تا ايران را از يك بازيگر چالشگر به بازيگري همراه با سياست هاي خود در منطقه تبديل كند و تهران را وارد ترتيبات امنيتي مورد دلخواه خود در منطقه كند. با خروج ترامپ از برجام، باید گفت اتحاديه اروپا به دليل آنكه توافق هسته ای تنها نمونه موفق سياست خارجي مشترك اروپايي است، همچنان به دنبال ادامه گفتگوها و حفظ برجام خواهد بود.