چرا آمریکا سامانه موشکی پاتریوت را از عربستان خارج کرد؟

آمریکا در اقدامی غیرمنتظره، تجهیزات نظامی را که برای مقابله با تهدیدات ادعایی ایران در منطقه مستقر کرده بود، از عربستان سعودی و سایر کشور‌های خاورمیانه خارج می‌کند. مقامات آمریکایی کاهش تهدیدات ادعایی ایران را دلیل این اقدام دانسته اند. اما محافل رسانه‌ای ارزیابی این مقامات را زیرسوال بردند.

وزارت دفاع آمریکا در حال خارج کردن برخی تجهیزات پدافند موشکی از عربستان سعودی است. روز پنج شنبه، روزنامه وال ستریت ژورنال به نقل از مقامات ناشناس آمریکایی ادعا کرد که آمریکا دو سامانه پدافند موشکی «پاتریوت» را که برای محافظت از تاسیسات نفتی عربستان در این کشور مستقر کرده بود، خارج خواهد کرد. علاوه بر این، دو سامانه دیگر و ده‌ها نیرو‌های نظامی از منطقه خارج خواهند شد. وال ستریت ژورنال، همچنین با بیان اینکه آمریکا فعلا استقرار تجهیزات بزرگ برای مقابله با ایران را متوقف کرده، اعلام کرد که آمریکا کاهش سایر تجهیزات نظامی را بررسی می‌کند.

به گزارش فرارو،پنتاگون، خارج کردن پاتریوت و برخی نیرو‌ها از عربستان را تایید کرد. شان رابرتسون، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا به روزنامه نشنال امارات گفته آمریکا در حال خارج کردن تجیهزات از عربستان است، اما قابلیت تقویت سریع نیرو‌ها در این کشور را حفظ می‌کند.

از تنبیه سعودی‌ها تا اخاذی از آن‌ها

تصمیم آمریکا برای خارج کردن بخشی از نیرو‌ها و تجهیزات نظامی‌اش از عربستان، موجی از تحلیل و گمانه‌زنی را به راه انداخت. ناظران دلایل احتمالی متعددی را برای این اقدام آمریکا برشمردند که عموما حول محور سرد شدن روابط عربستان و آمریکا متمرکز هستند.

برخی معتقدند که آمریکا قصد دارد عربستان را به خاطر جنگ بهای نفت با روسیه که به فروپاشی تاریخی قیمت‌های نفت منجر شد، تنبیه و مجازات کند. طرفداران این تحلیل، به گزارش ۹ روز پیش خبرگزاری رویترز درباره اولتیماتوم نفتی دونالد ترامپ به سعودی‌ها اشاره می‌کنند.

اواخر ماه آوریل رویترز در گزارشی اختصاصی مدعی شده که دونالد ترامپ در دوم آوریل طی تماسی تلفنی به محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، هشدار داده بود که اگر سازمان اوپک تولید نفت را کاهش ندهد، آمریکا نیرو‌های نظامی خود را از عربستان خارج خواهد کرد. آن زمان، ترامپ تحت فشار گروهی از سناتور‌ها قرار گرفته بود که عربستان را مقصر فروپاشی قیمت‌های نفت می‌دانستند. این گروه خواستار جلوگیری از واردات نفت از عربستان یا اعمال تعرفه بر این واردت شده بودند.

دونالد ترامپ ابتدا از جنگ بهای نفت میان عربستان و روسیه که باعث سقوط قیمت‌ها شده بود، استقبال کرد. اما وقتی این جنگ دامن صنعت نفت شل آمریکا را گرفت، موضع خود را تغییر داد. ولی دیگر دیر شده بود. چون بحران کرونا که باعث محدودیت‌های گسترده اقتصادی شده است، تقاضای جهانی برای نفت را چنان پایین آورده بود که اگر کل کشور‌های سازمان اوپک تولیدشان را قطع می‌کردند، باز هم قیمت‌های نفت تغییر چندانی نمی‌کرد.

اما گروهی دیگر از تحلیلگران، ضمن مرتبط ساختن مسئله خارج کردن پاتریوت با مناقشات نفتی، این امر را در چارچوب تلاش آمریکا برای «دوشیدن» عربستان ارزیابی می‌کنند. به اعتقاد این گروه، آمریکا با خارج کردن پاتریوت، محافظت از عربستان را به متعادل کردن قیمت‌های نفت مشروط کرده است. ترامپ بار‌ها اعلام کرده است که آمریکا از کشور‌های ثروتمندی محافظت می‌کند که هزینه این محافظت را پرداخت نمی‌کنند. اما آیا این کشور‌ها شامل عربستان هم می‌شوند؟ ترامپ می‌گوید خیر. او در پاسخ به سوالی در خصوص گزارش وال ستریت ژورنال اعلام کرد که نیرو‌های آمریکا در خاورمیانه و جهان حرکت می‌کنند و آمریکا از کشور‌های ثروتمند بدون هیچ مابه ازایی محافظت می‌کند. ترامپ سپس افزود: «این امر شامل عربستان نمی‌شود… آن‌ها با پرداخت برخی هزینه‌ها موافقت کرده اند.»

در حالی که آمریکا با ابراز نگرانی از تهدیدات ادعایی ایران در عراق پاتریوت مستقر می‌کند، این سامانه را از عربستان خارج کرد.

یک تیر و دو نشانه

تحلیل‌ها و گمانه‌های فوق ممکن است درست باشند، اما ظاهرا تمام ماجرا را توضیح نمی‌دهند. اگر ترامپ دنبال اعمال فشار به سعودی‌ها برای وادار کردن آن‌ها به کاهش تولید نفت بود، می‌توانست اقدامات دیگری مانند اعمال تعرفه بر نفت سعودی یا متوقف کردن واردات آن انجام دهد. یا اینکه سایر نیرو‌های نظامی آمریکا را از عربستان خارج کند. (آمریکا هزاران سرباز در عربستان دارد) همچنین، ترامپ اذعان کرده است که عربستان بخشی از هزینه‌های محافظت از خودش را پرداخت می‌کند. بنابراین، تصمیم آمریکا برای خارج کردن پاتریوت از تاسیسات نفتی عربستان ممکن است دلایل دیگری داشته باشد.

آمریکایی‌ها ادعا می‌کنند که سامانه‌های پاتریوت به دلیل کاهش تهدیدات ادعایی ایران از عربستان خارج شدند. اما برخی محافل رسانه‌ای این روایت را هم زیر سوال می‌برند. به عنوان نمونه، روزنامه الاخبار لبنان (نزدیک به حزب الله) با اشاره به تحولات میدانی نظیر استقرار پاتریوت در عراق و تنش میان قایق‌های ایران و نیرو‌های دریایی آمریکا در خلیج فارس، اعلام کرد که این تحولات، نشان می‌دهند که استناد به کاهش تهدیدات ایران در خارج کردن پاتریوت، چندان با واقعیت همخوانی ندارد. خصوصا که کارزار فشار حداکثری واشنگتن علیه ایران هنوز در جریان است.

برای تبیین پشت پرده اقدام آمریکا در خارج کردن پاتریوت از عربستان می‌توان دلیل احتمالی دیگری را در نظر گرفت که می‌تواند تحلیل‌های فوق را تکمیل کند. بعد از حمله موشکی ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ به تاسیسات نفتی عربستان، آمریکا هزاران سرباز و تجهیزات پدافند موشکی از جمله سامانه پاتریوت به این کشور اعزام کرد.

در این حمله، بزرگترین تاسیسات نفتی جهان در مناطق بقیق و خریص، واقع در شرق عربستان، آسیب دیدند. ناگهان حدود پنج درصد عرضه جهانی نفت مختل شد. حوثی‌های یمن مسئولیت این حمله را به عهده گرفتند، اما آمریکا و کشور‌های اروپایی ایران را متهم کردند. اتهامی که البته از سوی ایران قویا رد شد.

زمانی که تاسیسات نفتی شرق عربستان مورد حمله قرار گرفت، کاخ سفید نگران افزایش نجومی قیمت‌های نفت بود. به همین دلیل، بعد از این حمله، در تاسیسات نفتی عربستان پاتریوت مستقر کرد تا جلوی حملات احتمالی را بگیرد. حمله ۱۴ سپتامبر، چنان برق‌آسا بود که پدافند موشکی عربستان غافلگیر شد و نتوانست جلوی آن را بگیرد. آمریکا و سایر کشور‌های اروپایی به کمک عربستان شتافتند و به آن تجهیزات راداری و موشکی دادند.

حالا، بعد از سقوط شدید قیمت‌های نفت، محافظت از این تاسیسات، دیگر سودی برای آمریکا ندارد. به عکس، اگر حمله ۱۴ سپتامبر دوباره تکرار شود، قیمت‌های نفت بالا خواهد رفت و بدین ترتیب صنعت نفت شل آمریکا هم نجات خواهد یافت.

در واقع ترامپ سعی کرد با خارج کردن پاتریوت از عربستان با یک تیر دو نشانه بزند؛ با خروج پاتریوت، تاسیسات عربستان در مقابل حملات احتمالی آسیب‌پذیر خواهند بود و این آسیب‌پذیری می‌تواند به افزایش قیمت‌های نفت کمک کند. اما حتی اگر تاسیسات نفتی عربستان مورد حمله قرار نگیرند، باز هم ترامپ می‌تواند در ازای بازگرداندن پاتریوت به عربستان از این کشور درخواست کند که اوپک را برای کاهش بیشتر تولید نفت تحت فشار قرار دهد.