چراغ سبز بورس به خودروسازان؛ آیا عرضه خودرو در بازار سرمایه راه نجات است؟
بازتاب– سال‌هاست که بازار خودرو با بحران‌هایی نظیر کمبود عرضه، رشد بی‌ضابطه قیمت‌ها، زیان‌های انباشته شرکت‌ها و نارضایتی مشتریان دست و پنجه نرم می‌کند. در این میان، اصرار بر سیاست‌های قرعه‌کشی، قیمت‌گذاری دستوری و روش‌های سنتی فروش، فقط این معضل را عمیق‌تر کرده است. حالا عرضه مجدد خودرو در بورس کالا، به‌عنوان راهی متفاوت، دوباره در کانون بحث‌ها قرار گرفته است.
تجربه پیشین؛ درس‌های عرضه خودرو در بورس کالا
اولین بار در سال ۱۴۰۱ خودروهایی در بورس کالا عرضه شدند و نتیجه آن کاهش ۲۰ درصدی قیمت نسبت به بازار آزاد بود؛ اقدامی که با استقبال خریداران همراه شد اما به‌واسطه تصمیم شورای رقابت متوقف شد. این تجربه نشان داد که عرضه در بورس نه‌تنها منجر به کشف قیمت واقعی و حذف صف‌های طولانی شد، بلکه نقدینگی بیشتری را هم برای خودروسازان فراهم کرد. با این وجود، هنوز چالش‌های قانونی و نگرانی‌های نهادی مثل شورای رقابت باقی مانده است.
گام‌های تازه؛ جدیت ایران‌خودرو برای ورود به بورس
اخیراً مدیرعامل ایران‌خودرو و مدیران بورس کالا در نشستی مشترک، بر فراهم بودن زیرساخت‌های لازم و عزم جدی برای آغاز دوباره عرضه خودرو در بورس تأکید کردند. مدیرعامل بورس کالای ایران البته تأکید کرده که ارائه «برنامه عرضه» از سوی خودروسازان و هماهنگی با شورای رقابت، لازمه اجرای موفق این طرح است.
تحلیل کارشناسان؛ تنها مسیر خروج از بحران
امیرحسن کاکائی، کارشناس صنعت خودرو، معتقد است:
«ایران‌خودرو و سایپا امروز در شرایط بحرانی قرار دارند و زیان انباشته این دو شرکت به حدود ۲۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. ادامه قیمت‌گذاری دستوری و عدم به‌روزرسانی قیمت‌ها، این زیان را هر روز بیشتر می‌کند.»
او به ایرنا گفته است که با توجه به واگذاری مدیریت ایران‌خودرو به بخش خصوصی، حفظ حقوق سهامداران اهمیت زیادی دارد و شرکت‌ها حق ندارند منافع سهامداران را قربانی سیاست‌های غلط کنند. به گفته او، در شرایط کنونی، تولید با قیمت‌های دستوری فقط زیان انباشته را افزایش می‌دهد و توقف تولید نیز منجر به التهاب بازار می‌شود. بنابراین، عرضه خودرو در بورس کالا یا پیگیری حقوقی از دولت، تنها راهکارهای قانونی برای خروج از بحران است، هرچند دولت منابع کافی برای جبران زیان‌ها را ندارد.
کاکائی تاکید می‌کند:
«عرضه خودرو در بورس، راهکاری است که باعث کشف قیمت واقعی، افزایش نقدینگی و رونق تولید می‌شود. هرچند در گام اول ممکن است خریداران ناراضی باشند، اما با نزدیک شدن قیمت کارخانه و بازار، تعادل برقرار می‌شود و خودروسازان می‌توانند به اصلاح کیفیت، تنوع و رقابت بپردازند.»
او توسعه فناوری و رقابت‌پذیری را در گرو افزایش نقدینگی خودروسازان می‌داند و معتقد است که اکنون، با رکود بازار و ثبات نسبی دلار، بهترین زمان برای حذف قیمت‌گذاری دستوری و اجرای عرضه در بورس است.
دیدگاه قطعه‌سازان؛ تغییر قاعده بازی به نفع تولید و مردم
آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازان خودرو نیز معتقد است که عرضه خودرو در بورس، فاصله قیمت کارخانه و بازار آزاد را کاهش می‌دهد و این به نفع تولیدکننده و خریدار است.
او می‌گوید:
«هم‌اکنون تولیدکنندگان زیان می‌دهند و مردم هم خودرو را گران می‌خرند؛ این قاعده باید تغییر کند و راه آن، آزادسازی قیمت‌ها و عرضه در بورس است.»
محبی‌نژاد با اشاره به بدهی ۴۸۰ هزار میلیارد تومانی دو خودروساز بزرگ به زنجیره تأمین قطعات، افزایش نقدینگی از مسیر عرضه در بورس را راه‌حل نجات صنعت خودرو می‌داند.
گامی به سوی شفافیت
در مجموع، عرضه خودرو در بورس کالا راهکاری است که ضمن شفاف‌سازی روند فروش و قیمت‌گذاری، می‌تواند منجر به افزایش نقدینگی، توسعه فناوری و ارتقاء کیفیت تولید شود. اگرچه موانع قانونی و نهادی مانند نقش شورای رقابت هنوز پابرجاست، اما حرکت به سمت بازار سرمایه، پاسخی منطقی به بن‌بست کنونی صنعت خودرو به شمار می‌رود؛ مسیری که می‌تواند به تدریج اعتماد مردم، فعالان بازار و تولیدکنندگان را بازیابد و صنعت خودرو را از بحران خارج کند.
