پیچیده کردن روند احیای برجام؛ دستور کار آژانس انرژی اتمی/ آیا آژانس همسو با غرب به تشدید فشارها علیه ایران کمک خواهد کرد؟
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در مصاحبه با رویترز، احیای برجام را نیازمند توافق جدیدی دانسته است که مسیرهای احیای آن را مشخص کند؛ اگرچه او در گفتگو باکاظم غریب‌آبادی، نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی توافق جدید را امری فنی در حوزه کاری آژانس دانسته است، با اینحال به نظر میرسد موضوع برجام در حال پیچیده شدن باشد.
بازتاب؛ آرش صفار– مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، «رافائل گروسی» در مصاحبه اختصاصی با رویترز، احیای برجام را منوط به ترتیباتی جدید دانست و گفت محدودیت‌های برجامی بیش از آن نقض شده است که بتوان به سادگی آن‌ها را از سر گرفت.
گروسی با بیان اینکه بازگشتن به جایی که دیگر وجود ندارد، قابل تصور نیست، گفت امروز در ایران «مواد هسته‌ای بیش‌تر، فعالیت بیش‌تر و سانتریفیوژهای بیش‌تری وجود دارد… چه اتفاقی برای همه این‌ها خواهد افتاد؟ این سوالی است که در سطح سیاسی باید به آن پاسخ دهند».
به گزارش رویترز، هنگامی که خبرنگار این خبرگزاری از گروسی پرسیده است که آیا این نکات به این معنی است که نیازمند توافق جدیدی در مورد برجام هستیم؟ پاسخ گرفته است «بله بدون شک» به گفته گروسی «واضح است که باید پروتکل، توافق‌نامه، تفاهم‌ها یا سندهای جانبی جدیدی وجود داشته باشد که به طور روشن بیان کند که ما چه کاری را انجام خواهیم داد».
به گفته مدیر کل آژانس، ایران مجموع ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را به 4/2 تن رسانده است که 12 برابر میزان تعیین شده در برجام است؛ او تأکید کرده است که قبل از اجرایی شدن برجام، میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران به 8 تن می‌رسید.
همچنین به گفته گروسی، در حالی که برجام سطح غنی‌سازی اورانیوم را 67/3 درصد تعیین کرده است، ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم تا 5/4 درصد است؛ پیش از توافق هسته‌ای 2015، ایران اورانیوم را تا 20 درصد غنی می‌کرد.
گروسی به این مسئله نیز اشاره کرده است که در حال حاضر، ایران مشغول غنی‌سازی اورانیوم در مراکزی همچون فردو است؛ این در حالی است که بر اساس برجام، غنی‌سازی در تأسیسات فردو، ممنوع اعلام شده است. به علاوه، ایران در سایت نطنز هم غنی‌سازی اورانیوم با سانتریفیوژهای پیشرفته را آغاز کرده است؛ در حالی که برجام تنها به کارگیری سانتریفیوژهای IR-1 را در این سایت مجاز دانسته است.
اگرچه گروسی تأکید کرده است که در صورتی که ایران بخواهد به تعهدات خود باز گردد، می‌تواند خیلی سریع این کار را انجام دهد؛ اما گفت «آنچه من می‌بینم این است که ما کاملا به به سمت دسامبر 2015 دور زده‌ایم». دسامبر 2015 یک ماه قبل از اعمال محدودیت‌های برجامی بر فعالیت‌های هسته‌ای بود.
واکنش ایران به اظهارات رافائل گروسی درباره احیای برجام
اظهارات مدیر کل آژانس، با واکنش «کاظم غریب‌آبادی»، نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی همراه شد. غریب‌آبادی گفت نه تنها مذاکره مجددی در مورد برجام انجام نخواهد شد، احیای آن نیز نیازمند توافق جدیدی نیست.
به علاوه او با تأکید بر اینکه آژانس وظیفه نظارت و راستی‌آزمایی اقدامات مرتبط با انرژی هسته‌ای را بر عهده دارد، گفت «ارائه هرگونه ارزیابی در مورد اینکه این تعهدات چگونه اجرا می‌شوند، قطعا فراتر از مأموریت محوله به آژانس بوده و باید از آن اجتناب شود».
همچنین غریب‌آبادی با اشاره به گفتگوی خود با رافائل گروسی در خصوص مصاحبه وی با رویترز، بر این موضوع تأکید کرده است که از نظر مدیر کل، تمهیدات لازم برای از سر گیری محدودیت‌های برجامی ایران، نیازمند یک پروتکل، تفاهم، توافق یا سند «در حوزه آژانس» است. به گفته غریب‌آبادی گروسی بر نکته تأکید کرده است که وی به هیچ عنوان به ضرورت یک توافق جدید اشاره نکرده است.
فارغ از اینکه به نظر میرسد موضع گروسی در مصاحبه با رویترز با توضیحات او به غریب‌آبادی تفاوت دارد؛ به نظر میرسد شاهد تلاش برای پیچیده کردن مسئله احیای برجام (بازگشت آمریکا به توافق و لغو تحریم‌های هسته‌ای در ازای از سرگیری تعهدات از سوی ایران) هستیم؛ تلاشی که علاوه بر دغدغه‌های اروپا و آمریکا، بی‌شک تحت تأثیر نگرانی‌های متحدان منطقه‌ای آمریکا نیز هست.
با توجه به گفتگوی گروسی با رویترز، به نظر میرسد آژانس بالقوه می‌تواند به محملی برای پروژه سیاسی پیچیده کردن موضوع احیای برجام تبدیل شود؛ به عبارت دیگر ممکن است از موضوعات فنی برای پیچیده کردن سیاسی پرونده استفاده کرد.
نکته دیگر اینکه اگرچه گروسی بر «پروتکل، توافق‌نامه، تفاهم‌ها یا سندهای جانبی جدید» در بطن برجام تأکید داشته است، مشخص نیست که این محتوای این اسناد چیست. اگر توضیحات او در گفتگو با کاظم غریب‌آبادی را ملاک قرار دهیم، توافق جدید صرفا باید در برگیرنده سازوکارهای راستی‌آزمایی آژانس و ناظر بر موضوعات فنی باشد؛ اما گفته‌های او در مصاحبه با رویترز، می‌تواند ناظر بر موضوعات کلان‌تر تفسیر شود.
به هر حال، به نظر میرسد در روزهای آتی شاهد افزایش تلاش‌ها برای فشار بر ایران باشیم؛ قرار گرفتن آژانس در این مسیر، امری دور از ذهن نیست.
