پیش به سوی قرارداد ۲۰ ساله خارجی دیگر؛ اینبار روسیه!

‌‎پس از تصویب پیش نویس سند همکاری 25 ساله ایران و چین، به نظر می رسد جمهوری اسلامی ایران گام بعدی برای گسترش روابط با شرق را برداشته و در همین راستا، تمدید قرارداد 20 ساله تهران و مسکو را در دستور کار قرار داده است. مسئله ای که می تواند نگاه مبتنی بر «اضطرار» به شرق را تبدیل به راهبرد «اتحاد» کند و تحولی اساسی در جهت گیری های سیاست خارجی کشور به وجود آورد.

به گزارش بازتاب؛ محمد جواد ظریف در جریان سفر اخیر خود به مسکو درباره تمدید قرارداد ۲۰ ساله تهران و مسکو سخن گفت. ظریف در ادامه در خصوص انعقاد قرارداد بلند مدت جامع راهبردی بین دو کشور خبر داد و گفت که طرفین برای رسیدن به چنین سندی توافق کرده اند.

قرارداد 20 ساله با محوریت نفت و سلاح

معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در مسکو در تاریخ بیست و دوم اسفند ماه سال ۱۳۷۹ هجری شمسی برابر با دوازدهم مارس ۲۰۰۱ میلادی در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی و در جریان سفر وی به روسیه امضا شد و سند تنظیم بلند مدت روابط دو کشور در حوزه‌های در زمینه‌های سیاسی، تجاری، اقتصادی، علمی، فنی، فرهنگی و… است.

این معاهده دارای ۲۱ ماده است و برای ۱۰ سال عقد شده بود و یک بار برای ۱۰ سال دیگر تمدید شد ضمن اینکه در آن تاکید شده است در صورتی که طرفین حداقل یک سال قبل از پایان اعتبار آن به صورت کتبی طرف دیگر رااز قصد خود پیرامون قطع اعتبار معاهده مطلع نسازد، خود به خود برای دوره‌های پنج ساله بعدی تمدید می‌شود.

این توافقنامه همکاری که نفت و سلاح دو محور عمده آنرا تشکیل می‌دهند امکان فروش سلاح از سوی مسکو به تهران پس از توقفی شش ساله را فراهم کرد.

در این معاهده علاوه بر قرارداد عدم تجاوز و انجام اقدامات خرابکارانه بین دو کشور توافق شد که شرایط مناسب حقوقی، اقتصادی، مالی و تجاری برای فعالیتهای دوجانبه و چند جانبه و نیز سرمایه‌گذاری‌های‌مشترک در کشورهای یکدیگر و کشورهای ثالث نیز فراهم شود.

بر این مبنا کمیسیون مشترک دائمی ایران و روسیه،در خصوص همکاریهای اقتصادی، تجاری و همچنین همکاری بین بانکهای دو کشور شکل گرفت.

این قرارداد یا با عنوان دقیق‌تر سند راهبردی بین ایران و روسیه در حوزه تکمیل نیروگاه‌های هسته‌ای نیز هست و در ماده ۶ آن تاکید شده طرفین به گسترش مناسبات درازمدت و متقابلاً مفید خود به منظور تحقق طرحهای مشترک در زمینه‌های حمل و نقل، انرژی من‌جمله:‌ استفاده صلح جویانه از انرژی هسته‌ای، احداث نیروگاههای اتمی، صنایع، علوم، فنون، کشاورزی و بهداشت عمومی متعهد خواهند بود.

ساخت، تجهیز و راه‌اندازی و البته تامین سوخت نیروگاه اتمی بوشهر نیز بخشی از همین توافقنامه همکاری بود که با کش و قوس‌های فراوان و با وجود فشار کشورهای غربی هرچند با تاخیر زیاد انجام شد.

با این حال ایران در سال ۹۳ برنامه تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای را به تصویب رساند که اجرای آن در دستور کار سازمان انرژی اتمی قرار گرفته است.

بر این مبنا ساخت و راه‌اندازی دو واحد نیروگاهی به ظرفیت دو هزار مگاوات با کشور روسیه در دستور کار دولت قرار گرفت و قرارداد آن میان سازمان انرژی اتمی و شرکت روس‌اتم در آبان ماه همان سال امضا شد. این قرارداد جدید همچنین شامل گسترش نیروگاه بوشهر و نیز ساخت چهار راکتور جدید دیگر نقاط دیگر است.

از سوی دیگر در این سند بر همکاری میان تهران و مسکو در حوزه های امنیتی در منطقه و سطح بین‌المللی، از جمله در زمینه مبارزه با تروریسم، گروگانگیری، قاچاق سلاح و مواد مخدر تاکید شده است.

حرکت به سوی شرق برای رهایی از فشار غرب

پس از توافق بیست و پنج ساله ایران و چین که در پی رسانه‌ای شدن با حواشی زیادی همراه شده و با توجه به تمایل اعلام شده ایران برای تمدید توافقنامه جامع همکاری با روسیه که مارس آینده وارد بیستمین سال خود خواهد شد؛ به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران راهبردی جدید را برای توسعه روابط و همکاری‌های خود پس از چالش‌های موجود با اروپا در پیش گرفته است.

ایران به تازگی با ارسال نامه‌ای برای جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ضمن ابراز نگرانی نسبت به نحوه عملکرد تروئیکای اروپایی در اجرای تعهدات قید شده در توافقنامه هسته‌ای وین خواهان فعال‌ سازی ساز وکار حل اختلافات شده است.

تهران پیش‌تر نیز در اعتراض به انفعال اروپا و تن دادن کشورهای باقی‌مانده در برجام به فشار‌های آمریکا با برداشتن گام‌هایی در کاهش تعهدات برجامی، تهدید کرده بود که در صورت تداوم شرایط کنونی دیگر هیچ محدودیتی برای پایبند بودن به مفاد این توافقنامه برای خود قائل نخواهد بود.

برخی تحلیلگران غربی تفاهم برای تمدید این توافقنامه راهبردی را پیامی مستقیم و معنی دار از سوی ایرانی‌ها و روس‌ها به رئیس جمهوری آمریکا توصیف کرده اند و یادآور شدند که تهران و مسکو بر سر کاهش نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه از راه‌های دیپلماتیک و حتی نظامی با یکدیگر هم جهت هستند.

در همین رابطه، روزنامه واشنگتن پست در واکنش به این موضوع در گزارشی به خروج آمریکا از برجام و سیاست فشار حداکثری ترامپ اشاره کرده و نوشت، راهبرد دونالد ترامپ برای فشار حداکثری بر ایران شکست خورد، مگر در سوق دادن ایران به سوی شرق(اشاره به چین و روسیه).

این روزنامه با اشاره به قرارداد همکاری همه جانبه ایران و چین و خرید دائمی نفت ایران از سوی پکن و سرمایه‌گذاری سنگین چین در اقتصاد ایران به همکاری امنیتی بین دو کشور اشاره کرد و نوشت: قراردادهای تسلیحاتی نیز بخشی از این قرارداد است.

در حقیقت شمای پازل راهبرد جدید ایران برای پاتک به حمله اقتصادی و سیاسی سنگین ترامپ و دو دوزه بازی اروپایی ها با این دو قرارداد نمایان می‌شود.