پیشرفت «سلامت» با انقلاب اسلامی

به گزارش ایسنا، بر همگان روشن است که ارتقای سطح سلامت و فراهم آوردن شرایطی برای دسترسی عادلانه آحاد جامعه به خدمات بهداشتی درمانی مناسب، یکی از مهم‌ترین اهداف انقلاب اسلامی ایران است. در این راستا از همان روزهای ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی حفظ، تامین و ارتقای سلامت مردم جامعه سرلوحه فعالیت مسئولان کشور قرار گرفت.

به اذعان کارشناسان و مسئولان بالادستی کشور، در طول سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پیشرفت‌های بزرگی در کشور حاصل شده است. این درحالیست که بهداشت و درمان کشور در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی شرایط خوبی نداشت و گرفتاری‌هایی مانند کمبود نیرو و تخت بیمارستانی، نبود امکانات بهداشتی در روستاها و حاشیه شهرها، جولان پزشکان هندی و پاکستانی در کشور و … گریبانگیر سلامت مردم بود و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران بارها در سخنان‌شان درباره این کاستی‌ها صحبت کرده و مسوولان را به تلاش برای بهبود اوضاع و مردم را به صبر برای بهبود شرایط زندگی‌شان دعوت کرده بودند. در همین راستا در قسمتی از صحیفه امام خمینی (ره) خطاب به مردم و مسوولان آمده است: «می‏‌دانم حمام و بیمارستان و اینها از اول نداشتید، حالا هم ندارید؛ ما هم می‏‌دانیم ندارید؛ خیال نکنید که نمی‌خواهند این‌ها را درست کنند. می‏‌خواهند و ان‏شاءاللّه‏ می‏‌شود اینها. اما قدری، یک قدری صبر، به اصطلاح اینها صبر انقلابی لازم است. یک قدری تحمل و صبر می‏‌خواهد تا اینکه ان‏شاءاللّه‏ به تدریج این کارها درست بشود.»

اکنون با گذشت 39 سال از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد پیشرفت‌هایی هستیم که در حوزه بهداشت و درمان مردم رخ داده و شاهدش هم تکمیل شبکه‌های بهداشتی، ارتقاء سطح بهداشتی در روستاها و حاشیه شهرها، افزایش عدالت در دسترسی به خدمات سلامت، کاهش پرداخت از جیب مردم، افزایش دانشکده‌های پزشکی و پرستاری و … است که بویژه بعد از اجرای طرح تحول نظام سلامت، طی چهار سال گذشته و رنگی از آرامش را بر چهره بهداشت و درمان کشور نشاند.

پیشگیری مهم‌تر از درمان

امام خمینی (ره)‌همچنین در صحبت‌های خود بر اهمیت بحث پیشگیری از بروز بیماری‌های تاکید بسیار زیادی کرده‌اند و آن را مقدم بر درمان دانسته‌اند. در این راستا در قسمتی از سخنان خود در جمع وزیر بهداری و کارکنان این وزارتخانه می‌گویند: ‌«از امور لازم قضیه جلوگیری از بیماری است، آن اهمیتش بیشتر از خود معالجه است.  شماها بتوانید کاری کنید که مرض کم بشود،  طوری بشود در کشور که آب‌ها از آلودگی بیرون بیاید، غذاها آلوده نباشد، کاری بشود که مرض نیاید. نه ما منتظر باشیم که مرض بیاید بعد رفعش بکنیم و این یکی از امور مهمی است که باید به آن توجه کامل بشود.»

ایجاد مراکز بهداشتی و درمانی روستایی، واکسیناسیون تمام کودکان از طریق خانه‌های بهداشت، توجه به بهداشت محیط و آب و فاضلاب و مبارزه با بیماری‌های واگیر و اپیدمی‌ از جمله اقدامات بهداشتی در سال‌های اولیه انقلاب بود و در طول این سال‌ها در راستای تکمیل شبکه بهداشت کشور و همچنین مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر تلاش شد.

بر این اساس از آنجایی که “بهداشت” یا “پیشگیری” زیربنای اصلی سلامت جوامع محسوب می‌شود و توجه به آن بار مالی حوزه درمان را کاهش می‌دهد، در سال‌های اولیه انقلاب در راستای تشکیل شبکه بهداشتی کشور بویژه با تمرکز در روستاها اقدام شد. “تحول نظام بهداشتی کشور” نیز تقریبا از نیمه دوم سال 93 و با اجرای طرح تحول نظام سلامت آغاز و اجرا شد. همچنین دلایل مختلفی همچون معکوس شدن درصد جمعیت شهری و روستایی نسبت به سه دهه قبل، تراکم جمعیت در شهرها و حاشیه آن یا سکونتگاه‌های غیررسمی، تغییر سیمای بیماری‌ها و مرگ‌های زودرس از واگیردار به غیرواگیر، حضور همزمان اپیدمی بیماری‌های واگیردار نوپدید و بازپدید و …منجر به توجه بیشتر مسوولان بهداشتی و درمانی کشور به موضوع پیشگیری شد. بر این اساس تعریف سیستم جدیدی مبتنی بر فعالیت پایگاه‌ها و مراکز جامع سلامت و همچنین مراقبان سلامت در شبکه بهداشت کشور جزو اولین اقدامات معاونت بهداشت از سال 93 به بعد بود که تلاش کرد با این اقدامات دو هدف را به نتیجه برساند؛ اولا ایجاد زیرساخت امضای سند ملی کنترل بیماری‌های غیرواگیر که در سال 94 به امضای 10 وزیر و در مجموع 14 نفر از اعضای کابینه دولت یازدهم به عنوان اعضای شورای عالی سلامت و امنیت غذایی رسید و هدفش کنترل بیماری‌های غیر واگیر است. دوم هم به سرانجام رساندن برنامه چالش برانگیر پزشک خانواده که از برنامه سوم توسعه بر لزوم ایجاد آن تاکید می‌شود.

وظیفه سنگینی که بر دوش پزشکان است

بنیانگذار کبیر انقلاب در 24 فروردین سال 58 در میان جمعی از پزشکان، پرستاران و کادر درمانی بیمارستان‌های تهران بر وظیفه بزرگ آنها اشاره می‌کنند و می‌گویند:‌ «پزشکان، پرستاران، کارمندهای بیمارستان وظیفه بزرگی دارند و آن، وظیفه بیمارداری، وظیفه پرستاری، وظیفه معالجه؛ که باید مثل پدری که فرزندش را معالجه می‏‌کند و مادری که اولادش را پرستاری می‏‌کند، شما مریض‌ها را مثل اولاد خودتان، مثل فرزندان خودتان بدانید و آنها را با مهر و محبت پذیرایی کنید و آنها را پرستاری کنید؛ همان طور که مادر پرستاری می‏‌کند از اولادش. اینهایی که مریض شدند به منزله اولاد شما هستند، به منزله برادرها و خواهرهای شما هستند. آنها باید پرستاری به طور صحیح بشوند؛ و در بیمارستان به طوری که اسلام بپسندد از آنها پرستاری بشود و به آنها رسیدگی بشود و من امیدوارم که با برقراری جمهوری اسلامی مشکلات ما ان‏‌شاءاللّه‏ حل بشود. مشکلات در هر جا ـ در هر قشر ـ حل بشود.»

ایشان در جای دیگری نیز می‌فرمایند: «پزشک‏‌ها باید خیلی توجه بکنند به اینکه کارشان بسیار اهمیت دارد، سروکارتان با جان مردم است و اهمیت بسیار دارد و باید همه دقت‏‌هایی ‏که دارید بکنید. مع‌الأسف بسیاری از پزشک‏‌های ما خارج کشور هستند، یا از ایران رفته‏‌اند، یا بوده‏‌اند در آنجا و مراجعت نکردند به وطن خودشان، و این یکی از مسائلی است که باید این پزشک‏‌هایی که در خارج هستند یک قدری توجه بکنند که کشور خودشان احتیاج به وجود آنها دارد.»

اکنون که بیش از 30 سال از این سخنان امام (ره) می‌گذرد، می‌بینیم که بر خواسته ایشان تا حد زیادی جامه عمل پوشیده شده و در حال حاضر به اذعان مسوولان، پزشکی کشور به خودکفایی کامل رسیده است. به طوریکه دیگر هیچ فرد بیماری برای انجام درمان‌های مختلف و پیچیده نیازی به سفر به آن سوی مرزها ندارد و پزشکان این کشور توانسته‌اند هم‌گام با پیشرفت‌های جهانی در حوزه پزشکی پیش روند و زخم‌ها و دردهای هموطنان‌شان را التیام بخشند.

راهی که باید ادامه یابد

در عین حال باید توجه کرد که هر چند توسعه شاخص‌های سلامتی مانند تعداد تخت، نیروی انسانی و … مرهون فعالیت شبانه‌روزی و بی‌وقفه تلاشگران حوزه سلامت بوده و در نوع خود بی‌نظیر است، اما با توجه به بحث رقابت در شاخص‌های سلامت در میان حدود 24 کشور منطقه، بر همگان مبرهن است که حفظ روند رو به رشد این شاخص‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است و عزم جدی‌تری را می‌طلبد. بر همین اساس و بنا بر سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری، مردم ایران در افق 1404 باید سالم‌ترین مردم منطقه باشند و رتبه اول منطقه از نظر شاخص‌های بهداشتی ازآن ایرانیان باشد.

در همین راستا مسئولان و سیاستگذاران کشور برنامه‌ریزی کرده و هدف‌گذاری‌های لازم برای تحقق اهداف ایران 1404 صورت گرفته و به این ترتیب است که به اذعان کارشناسان، امروز ایران در عرصه پژوهشی و آموزشی بسیار زودتر از برنامه چشم انداز به جایگاه خود نزدیک شده ‌است و اسنادی همچون نقشه جامع علمی حوزه سلامت و نقشه تحول نظام سلامت تدوین و قوانین توسعه‌ای با توجه ویژه به حوزه سلامت و در راستای تحقق اهداف کلان این حوزه تصویب می‌شوند. به این ترتیب است که روند رو به رشد شاخص‌های سلامتی در ایران همچنان ادامه دارد و باید ادامه یابد.