پیام های انتصاب “محمد بن سلمان” به عنوان نخست وزیر عربستان چیست؟

انتصاب “محمد بن سلمان” به کرسی نخست وزیری عربستان سعودی که سنتا در کنترل پادشاهان سعودی بوده، نوعی سیگنال روشن از نزدیک شدنِ بیش از پیش وی به تخت پادشاهی سعودی است. البته که در این میان، همراهی ضمنی دولت بایدن با محمد بن سلمان نیز عملا قدرت و مشروعیت کافی را به ولیعهد سعودی جهت پیشبرد دستور کارهای مخرب داخلی اش اعطا کرده است.

بازتاب– پادشاه عربستان “ملک سلمان” به تازگی در اقدامی تامل برانگیز، ولیعهد این کشور(و پسرش) “محمد بن سلمان” را به ریاست شورای وزیران یا همان مقام نخست وزیری این کشور منصوب کرده است. اقدامی که در نوع خود حامل پیام های قابل توجهی است.

در واقع، ناظران و تحلیلگران بر این باورند که تحرکات سیاسی اخیر در عربستان سعودی را بایستی تا حد زیادی در چهارچوب یک پازل و طرح کلان تر، تحلیل و ارزیابی کرد که در قالب آن، معانی خاصی را می توان استنباط کرد.

در ادامه به طور خاص به دو پیامِ محوری انتصاب بن سلمان به عنوان نخست وزیر عربستان سعودی، یعنی همان سِمت دولتی که سنتا و همواره در اختیار پادشاهان سعودی بوده است، اشاره می شود.

1- محمد بن سلمان و نزدیک شدنِ بیش از پیش به تخت پادشاهی سعودی

یکی از نخستین پیام های انتصاب اخیر محمد بن سلمان به کرسی نخست وزیری عربستان، نزدیک شدنِ بیش از پیش او به مقام پادشاهی در این کشور است. البته که مدت هاست بسیاری براین باورند که حاکم و پادشاه واقعی عربستان، محمد بن سلمان است و وی در فقدان کنشگری موثر از سوی پدرش که مدت هاست از بیماری رنج می برد، این کشور را در کنترل خود دارد. با این حال، انتصاب وی به مقام نخست وزیری عربستان، عملا به این دستورکار ماهیتی عیان تر و واضح تر بخشیده است.

پیش از این نیز بن سلمان به واسطه برخی اقدامات نظیر نمایندگی پادشاهی سعودی در سفرهای خارجی (در سطح سران) و یا ریاست نشست های بین المللی که عربستان سعودی میزبان آن ها است (به عنوان رئیس کشور عربستان)، جلوه هایی از پادشاهی غیررسمی خود در عربستان را به رخ کشیده بود با این همه انتصاب اخیر وی به مقام نخست وزیری عربستان که عملا یکی از مناصب مهم پادشاهان عربستان است، در نوع خود سیگنالِ نزدیک شدنِ بیش از پیش بن سلمان به تخت پادشاهی در عربستان را مخابره می کند.

2- بن سلمان و پاسِ گلی که بایدن به او داد

نقش جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا را نیز در تحولات سیاسی اخیر عربستان سعودی نباید نادیده گرفت. بایدن چه در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا و چه پس از ورود به کاخ سفید، وعده داده بود تا عربستان سعودی و به طور خاص محمد بن سلمان را به دلیل نقش آفرینی در مسائلی نظیر قتل “جمال خاشقچی”، روزنامه نگار سرشناس عربستانی و همچنین حمله خونین و مرگبار به یمن، به دولت و رهبری منزوی در عرصه بین المللی تبدیل کند.

با این حال، اوج گیری بحران انرژی جهانی که در پی حمله روسیه به اوکراین و وضعِ تحریم های غرب علیه بخش انرژی روسیه اتفاق افتاد، تا حد زیادی کشورهای غربی و مخصوصا آمریکا را نسبت به تامین نیازهای انرژی خود نگران ساخت و همین موضوع موجب شد تا رئیس جمهور آمریکا ضمن سفر به عربستان سعودی، به امید دریافت تضمین های معتبر از سعودی ها جهت افزایش تولید انرژی‌شان، تمامی وعده های خود در رابطه با منزوی سازی بن سلمان و رژیم سعودی را نیز به فراموشی بسپارد.

در این فضا، وی با محمد بن سلمان نیز دیدار کرد که به زعم بسیاری از ناظران و تحلیلگران نوعی پاسِ گل از سوی بایدن به وی جهت تحکیم موقعیت سیاسی اش در عربستان بود. درست پس از همین دیدار نیز بود که شاهد سرکوب شدید منتقدان دولت عربستان در داخل و صدور احکام سنگین علیه آن ها نظیر صدور احکام حبس 34 و 45 ساله، حبس برای دو زن عربستانی که صرفا با توئیت زنی اقدام به انتقاد از دولت عربستان کرده بودند، بودیم.

در این چهارچوب، بن سلمان به واسطه دیدار با بایدن، عملا نوعی مشروعیت ضمنی جهت پیشبرد دستورکارهای خود و نزدیک شدن به تخت پادشاهی عربستان را کسب کرد و تحولات سیاسی اخیر از جمله انتصاب او به عنوان نخست وزیر عربستان نیز جلوه ای عینی از همین مساله است. این در حالی است که جناح مورد حمایت آمریکایی ها در عرصه قدرت سیاسی عربستان (از جمله شاهزاده محمد بن نایف ولیعهد عزل شده عربستان)، مدت هاست که به واسطه اقدامات و سیاست های خاص محمد بن سلمان، منزوی شده و در حبس به سر می برند.

از این رو، دولت بایدن جهت تامین نیازهای انرژی خود در بحبوحه بحران انرژی جهانی، نه تنها به بن سلمان یک پاس گل داد، بلکه با پشت کردن به متحدان سنتی واشینگتن در ساختار قدرت عربستان نیز نشان داد که تا چه اندازه اعتماد کردنِ آن ها به دولت آمریکا اشتباه بوده است.