پژوهش در موسیقی اقوام ایران تکراری است

دو پژوهشگر آلمانی با حضور در بخش پژوهشی دهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران ضمن تاکید بر استفاده از روش های نوین در پژوهش موسیقی اقوام از تاثیر مطالعات موسیقی در فضای شهری سخن گفتند.

به گزارش خبرنگار مهر، «روش های نوین پژوهش در موسیقی نواحی» عنوان تازه ترین نشست بخش پژوهش دهمین جشنواره موسیقی نواحی بود که پنجشنبه هشتم تیرماه با حضور پژوهشگرانی از کشور آلمان در سالن سینماتک هتل پارس کرمان برگزار شد.

احمد صدری دبیر علمی دهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران در ابتدای این نشست که با اندکی تاخیر و با حضور برخی از گروه های شرکت کننده در جشنواره برگزار شد با تقدیر از پژوهشگران شهر کرمان با اشاره به لزوم توجه به موضوع پژوهش در موسیقی نواحی به معرفی برخی از پژوهشگران موسیقی اقوام ایران و آثار نوشتاری آنها پرداخت.

یک پژوهشگر و عکاس موسیقی نواحی نیز قبل از آغاز سخنرانی اصلی برنامه که به دلیل تاخیر در پرواز پژوهشگران آلمانی از تهران به کرمان با اندکی تاخیر برگزار شد، درباره برخی از فعالیت های گروهی که در آن فعالیت می کند توضیح داد: ما از منطقه ای به نام سیمره آمدیم که شاید بسیاری از شما عزیزان با آن آشنایی نداشته باشید. این منطقه نام رودی است که در بخشی از همدان وجود دارد که در مسیر خود از استان همدان و بعد از آن ایلام و سرانجام به خوزستان می رسد. البته این منطقه هم اکنون به عنوان دره شهر مطرح می شود اما موسیقی که در این فضا اجرا می شود نشات گرفته از عنوان «سیمره» است که اغلب مردمان این منطقه به اجرای آن می پردازند. این موسیقی در بخش هایی که به آن اشاره کردم تنوعاتی دارند که ما در این دوره از جشنواره به اجرای برخی از ملودی های مربوط به آن از جمله «کوچکله شیرازی » می پردازیم.

کیوان آقا محسنی مدیر بخش پژوهش دهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران هم در این برنامه گفت: وقتی برای بخش پژوهش جشنواره برنامه ریزی می کردیم به این نتیجه رسیدیم که بتوانیم رویکردهای متفاوتی در حوزه موسیقی اقوام را به مخاطبان معرفی کنیم که این رویکرد بتواند مجموعه ارزشمندی را برای علاقه مندان حوزه پژوهش ایجاد کند. از این رو با همکاری که با موسسسه موسیقی ملل آلمان داشتیم بنا بر این شد که از دو پژوهشگر آلمانی برای حضور در ایران دعوت کنیم. به هر حال به نظر می رسد پژوهش درموسیقی نواحی و رویکردهای رایج در این زمینه دچار یک تکرار شده که ضرورت بازگشایی رویکردهای جدید در این زمینه را دوچندان می کند.

وی افزود: موسیقی اقوام ایران به لحاظ اجتماعی دچار تغییراتی از جمله شهری شدن شده است. اما وقتی به پژوهش های این حوزه می رسیم متوجه می شویم این تغییرات که باید به موسیقی اقوام از این منظر جدید پرداخت بسیار کم بوده و کسی به این موضوع توجه نمی کند. به هر حال رابطه این موسیقی با موسیقی های مردم پسند دیگر موضوعی است که باید بسیار بیشتر از اینها مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. به همین جهت امروز در این نشست «مطالعات موسیقی در فضای شهری» مورد بررسی قرار می گیرد که امیدوارم با توجه به اهمیت موضوع بتوانیم به شرایط مطلوبی برسیم.

لیزا گاوپ مدرس و فرهنگ شناس مطرح موسسات موسیقایی کشور آلمان که عمده تمرکز خود را در حوزه برگزاری جشنواره های موسیقی دنیا معطوف کرده در بخش ابتدایی صحبت های خود بیان کرد: اتنوموزیکلوژی با فرهنگ های مختلف در دنیا روبه رو است. این رشته علمی حوزه موسیقی رشته ای است که مرتبط با مسائل فرهنگی است و اصلا نیازمند بُعد جغرافیایی نیست و پژوهشکر می تواند از این طریق به دریچه های ناپیدا فرهنگ ها دست پیدا کند. در ارتباط با موسیقی نواحی هم این موضوع مطرح می شود که چه کسانی این نوع موسیقی را تعریف می کرده و روابط اجتماعی موجود در این گونه موسیقایی را پیدا می کنند.

به نظر می رسد پژوهش درموسیقی نواحی و رویکردهای رایج در این زمینه دچار یک تکرار شده که ضرورت بازگشایی رویکردهای جدید در این زمینه را دوچندان می کند
وی ادامه داد: درحوزه موسیقی فولکلور پیدا کردن روابط یک عمل اجتماعی است که «زمینه»، «هویت در موسیقی فولکلور به عنوان یک عمل اجتماعی» و «عدم مواجهه با یک عمل ثابت» سه عنصر مهم در توجه پژوهشگر و اتنوموزیکلوژیک به این نوع موسیقی است. در این فضا هست که ما سه رده را معرفی می کنیم . اول موسیقی اقوام به عنوان یک موسیقی بومی ، دوم موسیقی اقوام با ویژگی های جهانی شدن و سوم موسیقی اقوام به مثابه یک هویت جهانی که می تواند هر کدام در بخشی مستقل مورد توجه قرار گیرد.

این مدرس دانشگاه با اشاره به حضور موسیقی فولکلور در مطالعات شهری و بیان جزئیات و ویژگی های آن در این زمینه گفت: موضوع تاثیرات جهانی شدن در موسیقی شهرها از جمله مواردی است که به شدت مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته ، اینکه چطور مکان ها و فضاها به واسطه موسیقی معرفی می شوند. در این پژوهش ها چنین دیدگاهی وجود دارد که معرفی شهرها تحت تاثیر عوامل سیاسی نیست. بلکه عوامل اجتماعی و فرهنکی از جمله موسیقی در شکل گیری و معرفی آن فضا موثر است.

گاوپ با ارائه نمونه های تصویری پیرامون تاثیر موسیقی فولکلور در جوامع شهری و گرایش هایی دراین زمینه با موسیقی پاپ توضیح داد: در رویدادهای مختلفی که با موضوع موسیقی فولکلور در کشورهای مختلف اروپایی برگزار می شود فضا به گونه ای است که ما نمی توانیم منکر تاثیر رسانه ها در این زمینه شویم و اتفاقا در این فضاست که به دلیل اهمیت رسانه ها موسیقی ها رفته رفته به سمت موسیقی پاپ نیز گرایش پیدا می کنند. موضوعی که باید روی آن تمرکز بیشتری کرد و به سؤالات زیادی در این فضا پاسخ داد. البته اگر چه در مواردی شاهد ترکیب موسیقی فولکلور با موسیقی پاپ هستیم اما در نهایت می بینیم که مخاطب ردپا و ریشه اصلی موسیقی بومی و هویتی آن منطقه را در همان موسیقی که به سمت پاپ شدن گرایش پیدا کرده ، می بیند.

وی در ادامه صحبت های خود گفت: تاکید بر هویت بومی و نقش ارتباطات جهانی در رشته اتنوموزیکلوژی یکی از موارد بسیار مهمی است که طی سال های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته ، به ویژه اینکه موضوع «جهان بومی یا جهان وطنی» از جمله سرفصل هایی است که در همین چارچوب مطرح و مباحث متعددی برای آن مطرح می شود. در این راه موضوع «اصالت در موسیقی فولکلور» هم مطرح می شود که با مستندات آموزشی و پژوهشی باید به این نکته برسیم که چگونه می توانیم آن را معنی کنیم؟

لوتزدوسردا دیگر پژوهشگر آلمانی این نشست نیز ضمن معرفی رزومه فعالیتی خود در حوزه های مختلف موسیقی کشورهای مختلف و نقش ساختارهای موسیقای و شکل گیری شبکه های اجرایی حوزه موسیقی که همسرش در بخش ابتدایی این نشست درباره آن توضیحاتی را ارائه داده بود، گفت: موسیقی در برخی از شهرها تاثیر فوق العاده ای روی معرفی هویت شهرها دارد و علاوه بر هویت بخشی که به ساختارهای اجتماعی و شهرنشینی دارد موجب رونق فعالیت های اقتصادی و گردشگری آن منطقه نیز می شود.

وی در ادامه ضمن معرفی تصویری و مکتوب برخی از فستیوال های معتبر کشورهای اروپایی نظیر اتریش در حوزه موسیقی فولکلور و تطبیق و مقایسه آن با برگزاری فستیوال های موسیقی در کشورهای دیگر نظیر آلمان توضیحاتی را ارائه داد

فرزاد طالبی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بهرام جمالی مدیرعامل انجمن موسیقی ایران، محمدرضا علیزاده مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان و تعدادی از گروه ها و هنرمندان شرکت کننده در جشنواره موسیقی نواحی در این نشست تخصصی حضور داشتند.