پوتین خود را برای جنگ جهانی سوم آماده می‌کند

روسیه توسط دشمنانش احاطه‌شده و البته آمادگی دارد تا در جنگی حماسی برای بقایش مبارزه کند. حداقل این چیزی است که ولادیمیر پوتین می‌خواهد هم‌وطنانش باور کنند.

به گزارش فرارو به نقل از نیوزویک، تقریباً هر روز در رسانه‌های ملی تصاویری از هواپیماهای روسی منتشر می‌شود که در حال انجام عملیات در سوریه هستند و تصاویر پراکنده‌ای از تانک‌ها و نیروهای ناتو که مرزهای روسیه را تهدید می‌کنند.

اخیراً در برنامه “60 دقیقه” که معتبرترین برنامه تحلیل سیاسی در روسیه است، “نیکیتا ایسایف” تحلیلگر سیاسی از “پیروزی بزرگ” روسیه در سوریه و بازگشت کشور به “حالت ابرقدرتی” خبر داد. و در اواخر ماه نوامبر پوتین درباره اوضاع اقتصادی کشورش هشدار داد و در دیدار با مقامات ارشد نظامی در سوچی گفت: “یکی از مهم‌ترین جنبه‌های امنیت نظامی توانایی اقتصادی ما برای افزایش تولیدات و خدمات نظامی درزمانی معین است. تمام تشکیلات اقتصادی بزرگ باید آماده باشند.”

همانند اکثر تبلیغات در روسیه، ادعای کرملین مبنی بر اینکه کشور در جنگ است مبنا و اساس محکمی ندارد. در سوریه، یک اسکادران با حدود 36 جنگنده روسی در پایگاه هوایی حمیمیم مستقر است که نزدیک به 4751 پرسنل دارد و از سپتامبر 2015 مشغول به فعالیت است. و در شرق اوکراین سربازان معمولی روسیه در یونیفرم‌های بی‌نشان در قیام‌های شورشیان دیده‌ شده‌اند. جدیدترین شورش در اواسط ماه نوامبر بود که صدها نظامی ناشناخته معروف به “مردان سبزپوش” در شهر لوهانسک ظاهر شدند تا از مبارزه خونین میان رهبران جدایی‌طلب جلوگیری کنند. آن‌ها در تابستان 2014 از کیف خارج شدند.

حال که دخالت‌های نظامی روسیه چندان بزرگ نیست، چرا پوتین سعی دارد این مردم را متقاعد کند که کشور در آستانه جنگی فاجعه‌بار است و به جمع‌آوری تمام منابع روسیه نیاز دارد؟ واضح‌ترین دلیل حقه قدیمی سیاستمداران است: متحد کردن کشور در برابر یک دشمن خارجی و غیرواقعی تا مردم از تمرکز بر مشکلات داخلی منحرف شوند. همان‌طور که اقتصاد روسیه زیر چرخ تحریم‌های غرب خرد می‌شود (که درنتیجه الحاق کریمه در سال 2014 به اجرا درآمدند)، ایجاد توهم جنگ به مبنای بقای رژیم تبدیل‌ شده است.

“پاول فلگن‌هاوئر” روزنامه‌نگار روزنامه مستقل مسکو “Novaya Gazeta” می‌گوید: “پوتین پول زیادی ندارد تا در اختیار مردم کشور قرار دهد و درآمد خانوار برای چهارمین سال پیاپی کاهش‌یافته است. او در سال 2018 با تکیه بر مسائل امنیت ملی در انتخابات شرکت خواهد کرد و روسیه را کشوری تحت محاصره و حمله بیگانه جلوه می‌دهد.”

اما دلیل نگران‌کننده دیگری نیز برای لفاظی های خصمانه کرملین وجود دارد: حقیقتاً به جنگ قریب‌الوقوع باور دارد. در سال 2013 و حتی قبل از درگیری‌های اوکراین، برنامه استراتژیک سالانه وزارت دفاع روسیه وقوع درگیری‌های جدی در منطقه قبل از سال 2023 را پیش‌بینی کرد که روسیه نیز در آن‌ها دخیل خواهد بود. “آندرو موناخان” از کالج آموزش دفاعی ناتو در رم گفت: “مقامات ارشد روسیه درباره احتمال جنگ حرف نمی‌زنند، بلکه از زمان وقوع جنگ سخن می‌گویند. آن‌ها مدت‌هاست که در حال برنامه‌ریزی برای آمادگی‌های نظامی هستند.”

درخواست پوتین برای آمادگی تمام صنایع برای آغاز تولیدات نظامی درواقع بازگشتی به نظریه قدیمی شوروی است که اعتقاد داشت که تمام کارخانه‌های کشور باید بلافاصله آمادگی تولید تانک، فشنگ و هواپیما را داشته باشند.

فلگن‌هاوئر دراین‌باره گفت: “اقتصاد شوروی و نظام اجتماعی‌اش به‌گونه‌ای بنا شد که برای جنگ آمادگی داشته باشد. این سیستم شوروی را تقریباً بی‌رقیب کرد…. اگر پوتین درباره اجرای این طرح جدی باشد، درست همانند شوروی سابق روسیه نیز ورشکست می‌شود. ایده تبدیل کارخانه تولید سیگار به کارخانه تولید گلوله، در جهان مدرن ایده‌ای پوچ و واهی است.”

ولادیمیر پوتین از همتای سوری خود “بشار اسد” در کرملین استقبال می‌کند (20 اکتبر 2015). اسد در اولین سفر خارجی خود پس از آغاز جنگ سوریه به پوتین گفت که مبارزات روسیه در کشورش به عقب راندن “تروریسم” کمک کرده است.

هنوز هم اقتصاد روسیه به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به هزینه‌های دفاعی دولت بستگی دارد. و حتی بااینکه به دلیل کاهش قیمت نفت و تحریم‌ها درآمد کرملین کاهش‌یافته، پوتین بودجه نظامی را تا حد زیادی افزایش داده است. در سال 2017 هزینه‌های نظامی روسیه از مرز 65 میلیارد دلار می‌گذرد. البته در مقایسه با 611 میلیارد دلاری که آمریکا صرف می‌کند ناچیز است، اما بازهم 3.3 درصد از تولید ناخالص داخلی روسیه است. این هزینه جدای از مبالغی است که صرف سازمان‌های نیمه نظامی مانند “گارد ملی” می‌شود. گارد ملی روسیه سازمانی تازه تاسیس است که 330 هزار نیروی آن تحت فرمان مستقیم پوتین هستند و از بودجه وزارت کشور تأمین می‌شود. آنچه سبب نگرانی بسیاری در آمریکا و اروپا شده، نقشه پوتین برای استفاده از جنگ‌افزارهای جدید روسیه، زیردریایی‌ها، هلیکوپترها و موشک‌های بولاوا است. یکی از سفیرهای سابق بریتانیا در روسیه که خواست نامش فاش نشود گفت: “روسیه مشغولِ نوعی مسابقه تسلیحاتی یک‌جانبه و عجیب است. تمام رقابت‌های تسلیحاتی طول تاریخ به جنگ ختم شده‌اند. به‌جز روسیه؛ زیرا هیچ‌کس مطمئن نیست آن‌ها خود را برای جنگ با کی و کجا آماده می‌کنند.”

خاورمیانه واضح‌ترین میدانی است که روسیه طی سه سال گذشته نفوذ خود را در آن افزایش داده است. اخیراً تلویزیون دولتی روسیه در تصاویری که از شهر “دیرالزور” در سوریه منتشر کرد، نیروهای دولتی وفادار به بشار اسد را نشان می‌داد که شهر را از تسلط داعش آزاد کردند و پرچم روسیه در کنار پرچم سوریه قرار داشت. اما بخش جالب تصاویر پرچم دو کشور دیگر بود که بر ساختمان دولتی شهر نصب‌شده بودند: پرچم ایران و حزب‌الله.

پوتین در حمایت از دولت اسد تصمیم گرفت با ایران هم سو شود. سرلشگر قاسم سلیمانی رهبر نیروهای قدس ایران از ژوئیه 2015 تاکنون حداقل سه بار به مسکو سفرکرده تا نیروهای هوایی روسیه و نیروهای ایران بر روی زمین را هماهنگ کنند. این اتحاد سبب می‌شود در صورت بروز هرگونه جنگی میان ایران و عربستان، روسیه در مقابل آمریکا قرار بگیرد. این در حالی است که ترامپ وعده روابط نزدیک‌تر با روسیه را داده است.

موناخان معتقد است بیشترین احتمال درگیری این است که منافع مسکو و واشنگتن در یک مناقشه منطقه‌ای در تضاد باشد.

اکنون‌ که روسیه به یک پیروزی استراتژیک آسان در سوریه دست‌یافته، تمایل زیادی به دخالت در یک درگیری دیگر دارد. یکی از مقامات امنیتی ارشد بریتانیا گفت: “روسیه مقدار بسیار کمتری از آنچه آمریکا و متحدانش در عراق سرمایه‌گذاری کردند را خرج مداخله در سوریه کرد و نتیجه دیپلماتیک خوبی کسب کرد. اکنون دخالت خود را مؤثر و موفقیت‌آمیز می‌خوانند و یکی از قدرت‌های مطرح در خاورمیانه محسوب می‌شوند. بنابراین مطمئناً می‌خواهند این ترفند را در جای دیگری تکرار کنند… همه یک جنگ کوتاه و پیروزمندانه را دوست دارند.”

داغ‌ترین جنگ سرد

علاقه روسیه به سوریه فراتر از حمایت از اسد فراتر می‌رود. در سال 2013، وزارت دفاع روسیه خواستار حضور گسترده در دریای مدیترانه شد. از سال 2015، مسکو آنچه از پایگاه دریایی‌اش در طرطوس سوریه از دوران جنگ سرد باقی‌مانده بود را تا حد چشمگیری گسترش داده است. بعلاوه حضور بیشتری در پایگاه هوایی حمیمیم دارد که اکثر مناطق جنوب شرقی مدیترانه را تحت پوشش قرار می‌دهد. مسکو سعی کرده با نشانه گرفتن اهداف در سوریه، دقت هدف‌گیری سخت‌افزارهایش را به رخ قدرت‌های منطقه بکشد. سال گذشته، نیروی دریایی روسیه با شلیک موشک‌های کروز از ناوهای کوچک در دریای خزر مواضع شورشیان را هدف قرار داد. این موشک با پرواز بر فراز ایران و عراق 900 مایل را پیمودند و به اهداف تعیین‌شده در شمال حلب برخورد کردند. و در ماه نوامبر روسیه از بمب‌افکن دوربرد Tu-22M3 استفاده کرد تا داعش را در دیرالزور هدف قرار دهد.

فلگن‌هاوئر می‌گوید دخالت در سوریه برای پوتین نقطه تقابل جهانی با آمریکا است. و بخشی از این مبارزه جذب متحدان غربی پیشین با وعده‌هایی چون پول، گاز و اسلحه است. در ماه نوامبر، روسیه با مصر قراردادی بست تا جت‌هایش بتوانند از پایگاه‌های هوایی مصر استفاده کنند. این اقدام دوستی دیرینه آمریکا با قاهره را خراب کرد که طی آن قاهره از سال 1973 تا 2013 هفتاد میلیارد دلار کمک‌ هزینه از آمریکا دریافت کرده بود. باراک اوباما پس از یک کودتای نظامی این برنامه را تعلیق کرد.

سال گذشته رئیس‌جمهور مصر “عبدالفتاح سیسی” به مسکو سفر کرد و به ارزش 3.5 میلیارد دلار جت، هلیکوپتر و موشک خریداری کرد. این دو کشور تمرین‌ها و آموزش‌های ضد تروریستی مشترک برگزار می‌کردند و مصر توافق کرد نیروگاه‌های هسته‌ای ساخت روسیه را بخرد. بعلاوه، هم پوتین و هم سیسی از شورش فرمانده نظامی لیبی “خلیفه حفتر” علیه دولت تحت حمایت غرب در طرابلس حمایت می‌کنند.

و می‌رسیم به ترکیه. در ماه سپتامبر، روسیه قرارداد فروش 2 میلیارد دلار موشک پیشرفته با ترکیه امضا کرد. اتحاد این عضو قدیمی ناتو با آمریکا در دوران ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان از هم پاشید. علیرغم روابط نزدیک میان ایران و روسیه، مسکو سعی کرد با فروش 3 میلیارد دلار موشک به عربستان سعودی در هر دو جبهه حضورداشته بشد. این موشک‌ها را به بهانه دفاع در برابر حملات شورشیان حوثی در یمن به عربستان فروخته شد.

تجهیزات نظامی روسیه در تمرین برای رژه “روز پیروزی” در مرکز مسکو، 3 مه 2017

اکنون روسیه بیشترین استقرار نظامی در مرزها و خارج از مرزهایش را در دوران پس از سقوط شوروی تجربه می‌کند و احتمال برخورد و مواجه اتفاقی با دیگر تشکیلات نظامی بسیار بالاست. در اواخر ماه نوامبر، هواپیماهای روسیه با هواپیمای ضد زیردریایی آمریکا در شش مایلی ساحل کریمه برخورد کردند. این منطقه تنها از جانب روسیه و هفت‌کشور دیگر به‌عنوان قلمرو روسیه شناخته می‌شود. فلگن‌هاوئر می‌گوید: “ارتش روسیه دستور دارد هواپیماهای آمریکایی که وارد حریم هوایی روسیه می‌شوند را هدف قرار دهد. فرمانده محلی روسیه گفت خلبان آمریکایی خیلی خوش‌شانس است که زنده ماند.” کشورهای حوزه بالتیک از افزایش تنش‌ها و سایر حوادث خطرناک در این منطقه خبر می‌دهند.

روابط آمریکا و روسیه در بدترین حالت خود از زمان جنگ سرد قرار دارد که ممکن است حادثه‌ای کوچک به یک درگیری بزرگ تبدیل شود. ترامپ که به دلیل دخالت‌های روسیه در انتخابات سال 2016 تحت اتهامات زیادی قرار دارد، انگیزه‌ای برای کنار آمدن با این کشور ندارد. پوتین نیز روایاتی را تبلیغ می‌کند که در آن‌ها روسیه قربانی تجاوزهای آمریکا معرفی می‌شود.

افراد زیادی از چیره شدن رویکرد نظامی بر سیاست خارجه روسیه و فعالیت دستگاه‌های تبلیغاتی این کشور نگران‌اند. در ماه نوامبر “سرگئی روگف” رئیس موسسه مطالعات آمریکا و کانادا هشدار داد که باید برای جلوگیری از وقوع جنگ تصادفی اقدامی صورت گیرد. روگف اروپا و آمریکا را برای بدتر کردن شرایط مقصر دانست و هشدار داد که “این وضعیت می‌تواند هر لحظه به جنگ تبدیل شود.” این تنها یک هشدار خالی و بی‌اساس نیست. هر چه پوتین بیشتر برای محبوبیت و رأی آوردن به جنگ تکیه کند، شرایط خطرناک‌تر می‌شود.