پهنه‌بندی تهران؛ راهکاری دقیق برای پایش آلودگی مناطق
طی ماه‌های گذشته همزمان با تجربه روزهای پی در پی آلوده و ناسالم در تهران موضوعی با عنوان «متوسط‌گیری یا ماکزیمم‌گیری شاخص کیفیت هوای تهران» مطرح شد که با طرح دیدگاه‌های مختلف همراه بود. یک کارشناس حوزه آلودگی هوا ماکزیمم‌گیری معتقد است ماکزیمم گیری تحت شرایط خاصی باید اعمال شود و در صورت پیاده‌سازی این طرح تعداد بیشتری از شهروندان از خطرات ناشی از آلودگی هوا مصون خواهند ماند.
یوسف رشیدی -استاد دانشگاه شهید بهشتی- در مورد ماکزیمم‌گیری شاخص کیفیت هوای تهران به جای متوسط‌گیری اظهار کرد: برای اعلام شاخص ماکزیمم کیفیت هوا باید ایستگاه‌هایی محور قرار گیرند که بتوانند نماینده هوای کل شهر باشند و در نتیجه ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا باید در نقاطی مستقر باشند که بتوانند وضعیت عمومی شهر را نشان دهند.
وی با اشاره به اینکه این طور نیست که در همه کشورها ماکزیمم شاخص کیفیت هوا، مبنای عمل قرار گیرد، گفت: شهرهای مختلف دنیا با توجه به موقعیت متفاوتی که دارند از دستورالعمل مشخصی تبعیت می‌کنند.
این استاد دانشگاه با تاکید بر ضرورت توجه به محل استقرار ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا تصریح کرد: اگر ایستگاه پایش آلودگی هوا در کنار یک پایانه مسافربری مستقر باشد، طبیعی است که غلظت ذرات معلق ثبت شده بسیار بالا خواهد بود بنابراین نمی توان داده‌های این ایستگاه را برای کل شهر محور قرار داد؟ یا وقتی ایستگاهی در یک منطقه دور از ترافیک و آلودگی مستقر است، باز هم نمی توان داده‌های این ایستگاه را به سایر نقاط شهر تسری داد.
شرط لازم برای ماکزیمم‌گیری شاخص آلودگی هوا
به گفته رشیدی، اگر ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا در نقاط مناسب استقرار یابند و بتوانند در اعلام شاخص کیفیت هوای شهر نماینده خوبی باشند در این صورت می‌توان با محور قرار دادن ماکزیمم شاخص کیفیت هوا، تمهیداتی را اتخاذ کرد که از جان و سلامت تعداد زیادی از شهروندان حفاظت کنیم، بنابراین اگر ایستگاه‌ها در مناطق درستی از شهر قرار گیرند، ماکزیمم‌گیری شاخص کیفیت هوا فاقد اشکال است.
راهکاری برای پایش دقیق وضعیت آلودگی مناطق مختلف تهران
این کارشناس حوزه آلودگی هوا در ادامه در سایر کشورها نیز این طور نیست که ماکزیمم یا مینیمم محور تصمیم‌گیری برای شهر قرار گیرد بلکه مجموعه‌ای از روش‌های مدل‌سازی وجود دارد که از طریق آن طیفی از غلظت گرد و غبار مورد توجه قرار می‌گیرد. چون عدد ثبت شده در یک ایستگاه صد متر آن طرف‌تر تغییر می‌کند، در نتیجه لازم است پهنه‌بندی آلودگی سطح شهر به شکل نقشه‌های رنگی صورت گیرد.
وی تاکید کرد: راه درست این است که مناطق مختلف شهر را با استفاده از ایستگاه‌های اندازه‌گیری و مدل‌سازی‌ها، به طور دقیق پهنه‌بندی کنیم و بر اساس این پهنه‌بندی بگوییم که کدام مناطق آلوده‌تر هستند و برای این مناطق جداگانه تصمیم‌گیری شود.
رشیدیگفت: این نقشه نشان می‌دهد که در کدام مناطق آلودگی هوا بالا و در کدام مناطق، آلودگی پایین است. اتخاذ تمهیدات به منظور کاهش آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا تنها از طریق نصب ایستگاه میسر نیست و در این حوزه نیازمند ابزارهای پیشرفته هستیم.
به گزارش ایسنا، شینا انصاری – مدیر کل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست – پیش از این در گفت وگویی با ایسنا در این باره اظهار کرد: «در همه کلانشهرهای ایران حداکثر شاخص کیفیت هوا مبنای تصمیم‌گیری‌ها قرار می‌گیرد و بر اساس آن تمهیدات برای کاهش آسیب‌های ناشی از تلفات اتخاذ می‌شود اما تهران از این موضوع مستثنی است چون وسعت بالای این شهر مانع می‌شود که بر مبنای بیشینه شاخص کیفیت هوا برای آن تصمیم گیری شود و به همین دلیل در تهران میانگین شاخص کیفیت هوا مبنا قرار می‌گیرد.»
همچنین محمدعلی احترام -عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی- نسبت به محوریت عدد میانگین کیفیت هوای تهران نیز انتقاد کرد و به ایسنا گفت: «در همه جای دنیا بر اساس ماکزیمم (بیشینه) شاخص کیفیت هوا برای شهر تصمیم گیری می‌شود اما برای تهران با این توجیه که وسعت شهر زیاد است؛ میانگین شاخص کیفیت هوا در مناطق مختلف مبنای عمل قرار می گیرد.»
وی افزود: تهران نمی‌تواند از کل جهان مسثنی باشد بلکه برای این شهر هم باید بر مبنای بالاترین عدد کیفیت هوا تصمیم گیری و تمهیدات لازم برای کاهش خسارت‌های جانی و مالی ناشی از آلودگی هوا در نظر گرفته شود.
روز گذشته نیز وحید حسینی-مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران- در اعلام شاخص میانگین کیفیت هوای تهران اظهار کرد: این تصمیمی است که در سازمان حفاظت محیط زیست در دولت‌های قبل گرفته و به شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نیز ابلاغ شده است و در صورتی که روش محاسبات از متوسط گیری به حداکثرگیری تغییر کند و توسط سازمان حفاظت محیط زیست به ما ابلاغ شود، به راحتی نحوه محاسبات خود را تغییر می‌دهیم و شاخص حداکثر را اعلام می‌کنیم.
وی با اشاره به اینکه برای تهران لازم است ماکزیمم شاخص کیفیت هوا محور تصمیم‌گیری قرار گیرد، به ایسنا گفت: این موضوع را بارها به سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت بهداشت اعلام کرده‌ایم، البته نظر وزارت بهداشت به ماکزیمم‌گیری است و نظر سازمان حفاظت محیط زیست به متوسط‌گیری اما اگر قرار بر تغییر محاسبات شد حتما از این تصمیم تبعیت می‌کنیم.
