پشت صحنه بازی‌های بورس/ دست‌های پنهان در انجام معاملات
از ابتدای سال تاکنون چهار میلیون کد بورسی جدید ثبت شده و شاخص‌ها هر روز رکوردی جدید ثبت می‌کند. این حجم نقدینگی واردشده به بورس از دارایی مردمی است که به امید کسب سود بالاتر به این بازار روانه شده‌اند؛ اما این بازار چندان صادق نیست و بازی‌هایی دارد که مردم نه از آن مطلع هستند و نه دست‌های پنهان را می‌شناسند.
ترفندها این روزها ثانیه‌های طلایی را از سهامداران می‌دزدند. بازار بورس یک بازار ریسکی است و سود و زیان آن لحظه‌ای و ثانیه‌ای است. یک متقاضی اگر ثانیه‌ای را برای ثبت معامله‌اش از دست بدهد، ضرر می‌کند و آن مشتری که ثانیه را به‌دست آورده، سود می‌کند. ترفند مورد اشاره هم ایجاد دسترسی به همین ثانیه‌های طلایی برای سهامداران کلان است.
گرانی و سقوط قدرت خرید مردم قصه امروز و دیروز نیست اما پناه‌بردن به بورس برای فرار از گرانی و ترس از آینده قصه خیلی از مردمی است که امروز در ایران دخلشان با خرجشان نمی‌خواند، پس‌اندازهایشان بی‌ارزش شده و تنها روزنه‌ای که سیاست‌گذاران جلوی چشمشان باز کرده‌اند، بازار بورس است؛ بازاری که در رکود تورمی حاکم بر اقتصاد صفا و رونقی پیدا کرده که هرگز تجربه نکرده بود. این روزها بازار بورس تنها پناهگاه توده مردم برای حفظ ارزش پولشان شده و با سیاست‌های تشویقی دولت خیلی‌ها حتی دارایی اندکشان را فروخته و تبدیل به سهام می‌کنند یا از بانک وام می‌گیرند و فکر می‌کنند سپردن این پول به بورس بازهم می‌صرفد به پرداخت اقساط بانکی بابهره. یا کشاورزی که از تراکتورش پولی درنمی‌آورد و فکر کرده اگر آن را بفروشد و پولش را به بورس ببرد، زندگی‌اش شاید اندکی راحت‌تر بگذرد. هزاران مثال دیگر را این روزها می‌توانی از لابه‌لای حرفای آدم‌های دوروبر و در جامعه بشنوی که تنها راه بهای اقتصادی‌شان و حفظ ارزش پولشان به بورس ختم می‌شود.
اما آیا در این غلغله بورس این سهامداران تازه‌وارد و خرد، سهم و دسترسی برابری با سهامداران کلان در انجام معامله بورسی دارند؟ اگر کد بورسی دارید و سهامی در بورس دارید، احتمالا در هنگام انجام فعالیت در سایت کارگزاری‌تان به پیام‌هایی برخورده‌اید که امکان دسترسی‌تان را محدود کرده، پیام‌هایی مانند خطا یا مشکل فنی هسته مرکزی یا خطای ناشناخته که امکان ثبت معامله به شما نمی‌دهد. اما آیا اینها فقط یک خطای فنی است؟ در این گزارش در گفت‌وگو با یک برنامه‌نویس و فعال بازار بورس درباره دست‌های پشت‌پرده‌ای حرف می‌زنیم که پشت این خطاهای فنی سنگر گرفته و سودهای کلان کسب می‌کنند.
لابی‌بازی‌های کارگزاری‌ها
درباره اختلالات فعالیت در نرم‌افزار کارگزاری‌های بورس آیدین شربیانی، کارشناس آی‌تی، به شرق می‌گوید: برای انجام معاملات در بازار بورس، کارگزاری‌ها به‌عنوان یک واسطه بین مشتری‌ها (سهامداران) و هسته مرکزی سازمان بورس عمل می‌کنند. این هسته مرکزی در واقع تشکیل شده از یک یا چند سرور است که تعداد این سرور(ها) معمولا براساس میزان ترافیک مشخص می‌شود.
او ادامه می‌دهد: مشتری‌ها (سهامداران) از طریق رابط کاربری هر کارگزاری که همان وب‌سایت آنلاین یا اپلیکیشن موبایلی انجام معاملات است، درخواست‌های خرید یا فروش خود را به سازمان بورس ارسال می‌کنند. گاهی وقت‌ها مشتریان برای خرید یا فروش سهام با پیغام‌های خطایی نظیر «کندی در دریافت پاسخ سفارشات بورسی» مواجه می‌شوند که این کندی باعث واردشدن خسارت مالی به مشتریان می‌شود. در همین راستا سرور یکی از همین کارگزاری‌ها به‌تازگی حدود یک هفته تا 10 روز دچار اختلال شده بود.
به گفته این کارشناس، شایع شده بود که اطلاعات آن هک شده و البته این کارگزاری این اخبار را تکذیب کرد؛ اما عموما به تکذیب‌ها خیلی هم نمی‌توان اطمینان صددرصد داشت. این کندی‌ها در روزهای اخیر زیادتر شده که با پیگیری‌های صورت‌گرفته از کارگزاری‌ها، این‌گونه عنوان شد که مشکل از کندی هسته مرکزی سازمان بورس است اما در نهایت با پیگیری از شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، آنها این موضوع را رد کردند.
او اضافه می‌کند: حال سؤال اینجاست که در همین زمان‌هایی که پیغام کندی هسته مرکزی برای مشتریان در حال ارسال است، چگونه تعدادی معامله به‌سرعت در حال انجام است؟ اگر این کندی از سوی هسته مرکزی سازمان بورس باشد، می‌توان راهکارهایی از منظر نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و ارتباطی ایجاد کرد که جلوی این نوع کندی و دیر پاسخ‌دادن هسته مرکزی یا سایت کارگزار را رفع کرد، اما این اتفاق نمی‌افتد. چه کسانی از این کندی سرعت نفع می‌برند؟ آیا دست‌هایی پشت پرده این کارگزاری‌ها وجود دارد؟ شربیانی عنوان می‌کند: رفتار کارگزاری‌ها یادآور مافیای کنکور است که هربار گامی برای حذف کنکور برداشته می‌شود، این مافیا با آن مقابله می‌کند. کارگزاری‌ها هم تلاش می‌کنند انحصارشان توسط هیچ قانون، آیین‌نامه یا فعالیت اشخاص تحت تأثیر قرار نگیرد.
بورس عامدانه یا غیرعامدانه نظارت نمی‌کند
این کارشناس آی‌تی ادامه داد: درست در لحظاتی که بورس صعودی یا نزولی است و سهام‌دار قصد معامله دارد، سایت خبر از نقص فنی در سامانه‌های کارگزاری داده و پیغامی درباره کندی در دریافت سفارشات بورسی برای معامله‌کننده ارسال می‌کند.
او اضافه می‌کند: یعنی دقیقا لحظاتی که بازار هیجانی است و حتما باید سهام را بخرید یا بفروشید، سامانه به‌قدری کند می‌شود که امکان این معامله برای افراد وجود نخواهد داشت. متأسفانه پس از رفع سکته موقتی سامانه، دیگر دیر شده و فرد امکان معامله را از دست داده و ناگزیر است سهام خود را در قیمت‌های نامتعارفی معامله کند.
شربیانی عنوان می‌کند: در شرایط این‌چنینی این شائبه به وجود می‌آید که افراد خاص دسترسی‌های ویژه دارند. به‌این‌ترتیب در اینجا توان و قدرت معامله‌گری سهامداران به‌هیچ‌عنوان برابر نیست و سهامداران کلان هستند که از امتیاز خریدوفروش به‌موقع برخوردارند و در بزنگاه حداکثر سود را می‌برند و کارگزاری‌ها هم به آنها بیشترین دسترسی را می‌دهند. شربیانی تأکید می‌کند: حالا اینجا وظیفه دستگاه‌های ناظر است که بر روند حاکم بر معاملات نظارت کنند و با اعلام سلامت معاملات، به این شائبه‌ها پایان دهند.
