پشت پرده شکست آمریکا در مقابل ایران در نشست شورای امنیت /نقشه برجامی ترامپ چگونه نقش برآب شد؟

سید علی بیگدلی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین المللی به ارزیابی جلسه شورای امنیت در مورد ایران پرداخت.
شورای امنیت سازمان ملل با تلاش نیکی هیلی نماینده امریکا در این سازمان جلسه ای را در رابطه با ناآرامی های اخیر ایران ترتیب داد. این اقدام در حالی صورت گرفت که ترامپ در روزهای اخیر، در چندین توئیت مداخله جویانه از اغتشاشات حمایت کرده بود. با همه این تلاش ها اما سرانجام نشست شورای امنیت درباره ایران بدون هیچ نتیجه ای پایان یافت و موضوع تظاهرات ایران بی ارتباط با امنیت منطقه ای یا بین المللی شناخته شد، جالب اینکه برخی از کشورها رسما اعلام کردند تلاش ترامپ در واقع معطوف به برهم زدن توافق هسته ای با ایران بوده است.

نامه نیوز در این باره با سید علی بیگدلی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین المللی گفت و گویی کرده است که از نظر می گذرانید.

آقای بیگدلی! ارزیابی شما از روند برگزاری جلسه شورای امنیت چیست؟ اهداف امریکا از دست زدن به چنین اقدامی چه بود؟

ترامپ بیش از هر چیزی در این موضوع برجام را نشانه رفته بود. اساسی‌ترین هدف ترامپ این بود که با طرح نقض حقوق بشر توسط ایران در شورای امنیت، بتواند این مسئله را در بین کشورها و قدرت های بزرگ جا بیندازد و به تصویب برساند و به استناد همین موضوع، زمینه ای را برای اعمال تحریم‌های جدیدتر مهیا کند، از آن مهم‌تر بتواند فضا را برای نقض برجام مهیا کند. از طرفی دیگر اگر چهار کشور دیگر عضو دائم شورای امنیت با این روند موافقت می‌کردند و ایران را محکوم می‌کردند، این نشانه‌ای از این بود که امریکا توانسته است آنها را به نوعی راضی کرده و با خود همراه کند که ایران و رفتارهای آن را به عنوان برهم زننده صلح منطقه ای و بین المللی بشناسند. از این رو نظرات روسیه، چین، فرانسه و انگلستان در این باره مهم تلقی می شد. نماینده چین به روسیه گفته بود که بحث ترامپ، محکوم‌کردن نقض حقوق بشر در ایران نیست، بلکه او به دنبال اهداف دیگری است. البته نماینده امریکا صحبت دیگری را مطرح نکرده بود، ولی معلوم می‌شود که مراد او همین بوده که می‌خواسته این سرپوش را روی این موضوع بگذارد و از این موضوع استفاده کند تا یک نوع اتحاد و اجماعی علیه ایران در راستای نقض برجام بوجود آورد.

اما همچنان که مطرح شد این چهار کشور متوجه این موضوع بودند، بنابراین جلوی این کار گرفته شد و بعد از آن دو شکست، این سومین شکستی است که بر خانم نیکی هیلی وارد می‌شود.

رویکرد دیگر کشورها را چطور دیدید؟

در حالی که دیدگاه امریکا و ترامپ سیاسی بود، اما چهار کشور دیگر هدفشان بیشتر اقتصادی بود، یعنی نمی‌خواستند که ایران را از خودشان آزرده‌خاطر کنند، برای این‌که به بازار ایران احتیاج دارند؛ مخصوصا چین و روسیه و در رتبه های بعدی فرانسه و انگلستان که بتوانند این بازار را برای خودشان حفظ کنند؛ یعنی همانقدر که آمریکایی‌ها دارند ایران را از خود دور می‌کنند و تلاش دارند در فضای بین‌المللی ما را منزوی کنند، اما این کشورها تلاش می‌کنند که ایران را از زیر بار این بدنامی‌ها رها کنند که اگر مسئله طرح حقوق بشر تبدیل به قطعنامه می‌شد، آن‌وقت یک مقدار مشکل بود که انگلستان و فرانسه در ایران سرمایه‌گذاری کنند، یعنی افکار عمومی فرانسه و حتی پارلمان انگلستان و فرانسه ممکن بود از سیستم حاکمیتی این دو کشور انتقاد کنند که با توجه به این‌که ایران به عدم رعایت حقوق بشر محکوم شده، حالا چرا شما رفتید و سرمایه‌گذاری کردید؟ بنابراین آنها فضایی را دنبال کردند و به وجود آوردند که این موضوع‌ اصلا مطرح نشود و همین‌طور هم شد. معلوم می‌شود این چهار کشور با هم یک لابی‌ای کرده بودند که با دقت فراوانی وارد این فضا شدند و به همین دلیل هم نماینده روسیه قبلا اعلام کرده بود که پیش از این‌که وارد مذاکره شویم، یک جلسه خصوصی بگذاریم که راجع به این موضوعات صحبت کنیم که آن هم انجام نشد و با نظراتی که هر کدام داشتند جلسه بدون نتیجه و عدم محکومیت ایران تمام شد.

به نظرتان مواضع ایران بر این روند موثر بود؟ ایران این فضا را پیش بینی میکرد؟

به نظر می رسد نماینده ایران آقای خوشرو می توانست در سخنرانی خود فرانسه را کنار آمریکا نگذارد و نوک پیکان سخنان خود را تنها متوجه امریکا کند. ایران شاید به نوعی به خاطر اظهارنظرهایی که جدیدا از سوی فرانسه مطرح شده، مخصوصا تظاهراتی که سازمان مجاهدین مقابل سفارت ایران در فرانسه و هم در مقابل دفتر سازمان ملل در پاریس کرده بود، اعتراضش را به این نحو نشان داد. شاید این زمان، فضای ایرادگرفتن از فرانسه نبود، در حالی که می‌توانست به سمت آمریکا برود.

به نظرتان اینکه به محض شکل گرفتن نا آرامی ها در ایران، ترامپ پشت سر هم توییت می‌کند و نیکی هیلی می‌آید این برنامه را اجرا می‌کند که در شورای امنیت اجماعی علیه ایران شکل دهد، نشان از آن دارد که دست آمریکا در مقابل ایران خالی است و در نهایت نمی‌تواند ضربه‌ای به برجام برساند. این را می‌توانیم نتیجه بگیریم؟

ترامپ تا سیزدهم ژانویه باید تکلیف برجام را مشخص ‌کند و این تصمیم‌گیری، تصمیم‌گیری بسیار سختی است که اگر یک‌جانبه دست به چنین اقدامی بزند، روابطش با متحدین اروپایی به هم خواهد ریخت و یک گسلی بین آمریکا از یک طرف و در چین و روسیه از طرف دیگر به‌وجود خواهد آمد. تصمیم‌گیری بسیار سختی است، به همین دلیل هم کنگره هم نتوانست به آن پاسخ دهد و فضای کنگره خیلی به خاطر برجام به نفع ترامپ نبود، با توجه به این‌که همه روزنامه‌ها و سایت‌های آمریکایی نوشتند بزرگ‌ترین حادثه سیاسی در سال 2016مسئله برجام بوده است. این یک مقداری سخت است برای ترامپ که بخواهد یکطرفه برجام را بدون هیچ دلیلی لغو کند؛ یک مقداری مشکل است و شاید فکر کرده بود که در چنین فضایی که هم انگلیس و فرانسه و هم روسیه و چین به محکومیت ایران رأی دهند، این فضا کاملا آماده می‌شود هم برای اجرای تحریم‌های دیگر و هم برای اجرای تحریم حقوق بشر علیه ا یران که این اتفاق نیفتاد.