پشت پرده درگیری مرگبار مرزی تایلند و کامبوج چه بود؟

خانه‌ای تخلیه‌شده که پس از اصابت توپخانه کامبوج در استان مرزی سورین تایلند، دچار آتش‌سوزی شد. منبع: خبرگزاری فرانسه

بازتاب– هر دو کشور، دیگری را عامل آغاز درگیری در منطقه مورد مناقشه پرسات تا موئن تام دانستند. این درگیری‌ها به‌سرعت به نقاط راهبردی مختلفی در امتداد مرز گسترش یافت و گزارش‌هایی از تیراندازی و شلیک توپخانه منتشر شد. تایلند همچنین جنگنده‌های F-16 و گریپن را برای حمله به پایگاه‌های ارتش کامبوج اعزام کرد. این تنش‌ها در ۲ مرداد به خشونت مرگبار انجامید و پنج روز نبرد نظامی در چندین نقطه در امتداد مرز ۸۰۰ کیلومتری را رقم زد؛ شدیدترین درگیری بین دو کشور در سال‌های اخیر که حدود ۴۰ نفر کشته و بیش از ۳۰۰ هزار نفر بی‌خانمان بر جای گذاشت.

به نوشته بلومبرگ؛ آتش‌بس پس از تلاش رئیس‌جمهور آمریکا، که تهدید به توقف توافق‌های تجاری با تایلند و کامبوج کرده بود، در مالزی به نتیجه رسید. با این حال، حتی پس از اعلام آتش‌بس نیز درگیری‌هایی پراکنده رخ داد که نشان‌دهنده دشواری اجرای صلح در فضایی مملو از بی‌اعتمادی بود. دو کشور پس از آن اعلام کردند که اوضاع عمدتاً آرام شده است.

این درگیری بخشی از مناقشه‌ای بزرگ‌تر است که ریشه آن به بیش از یک قرن پیش بازمی‌گردد و شامل بخش‌هایی از منطقه معروف به «مثلث زمرد» در نقطه تلاقی مرزهای تایلند، کامبوج و لائوس می‌شود.

نقاط حساس درگیری تایلند-کامبوج – منبع: ارتش سلطنتی تایلند

چرا این درگیری آغاز شد؟

تنش‌ها از ۷ خرداد آغاز شد؛ زمانی که یک سرباز کامبوجی در تیراندازی در منطقه مورد مناقشه «چونگ بوک» کشته شد. این حادثه بحران سیاسی در تایلند به‌راه انداخت. پس از آن، دو کشور نیروهای خود را در طول مرز مشترک مستقر کردند و گذرگاه‌های زمینی را محدود ساختند.

جرقه اصلی درگیری زمانی زده شد که در ۱ مرداد، یک سرباز تایلندی در حین گشت‌زنی در نزدیکی «چونگ آن ما» بر روی مین ضدنفر رفت و پای خود را از دست داد؛ چهار سرباز دیگر نیز زخمی شدند. تایلند، کامبوج را متهم به کارگذاری مین‌ها دانست؛ اما کامبوج این ادعا را رد کرد و گفت سربازان تایلندی از مسیر خود منحرف شده و وارد خاک این کشور شده‌اند.

چگونه درگیری شدت گرفت؟

پس از دومین حادثه مین، تایلند روابط دیپلماتیک خود را با کامبوج کاهش داد، سفیر خود را فراخواند و سفیر کامبوج را اخراج کرد. کامبوج نیز بیشتر دیپلمات‌هایش را فراخواند. تایلند با ارائه شکایت به سازمان ملل متحد در چارچوب پیمان منع مین‌های زمینی، کارزار دیپلماتیکی علیه کامبوج آغاز کرد.

در ساعات اولیه روز ۲ مرداد، تبادل آتش‌ سنگین با استفاده از توپخانه، راکت و جنگنده‌های هوایی، به درگیری مرزی فراگیر انجامید. هر طرف مدعی شد که در دفاع از خود دست به حمله زده است. تایلند هشدار داد که این وضعیت ممکن است به جنگ تمام‌عیار منجر شود.

شورای امنیت سازمان ملل با حضور نمایندگان دو کشور، خواستار خویشتن‌داری، کاهش تنش و حل‌وفصل صلح‌آمیز شد و از نقش میانجی‌گرانه آسه‌آن حمایت کرد.

وابستگان نظامی و دیپلمات‌ها در حال مشاهده آتش‌بس کامبوج و تایلند در کنار یک ساختمان ویران شده در استان پره ویهر کامبوج

چگونه آتش‌بس شکل گرفت؟

نقطه عطف زمانی رقم خورد که ترامپ تهدید به توقف توافق‌های تجاری با دو کشور کرد. تماس تلفنی مستقیم او با نخست‌وزیر کامبوج و رهبر موقت تایلند، منجر به پذیرش گفت‌وگو شد. نخست‌وزیر مالزی، انور ابراهیم، میزبان مذاکرات در پوتراجایا بود که در آن نمایندگانی از آمریکا و چین نیز شرکت داشتند.

آتش‌بس بلافاصله از نیمه‌شب ۷ مرداد اجرایی شد. ترامپ پس از مذاکرات با دو طرف تماس گرفت و خود را «رئیس‌جمهور صلح» خواند. با این حال، ساعاتی پس از آتش‌بس نیز درگیری‌های پراکنده‌ای گزارش شد. به‌منظور کاهش تنش، دو کشور تیم‌های هماهنگی مرزی تشکیل دادند.

چند روز پس از آتش‌بس، تعرفه‌های صادراتی آمریکا برای دو کشور از ۳۶ به ۱۹ درصد کاهش یافت.

انور ابراهیم (وسط)، هون مانت (چپ)، و پامتام وچایاچای در پوتراجایا در ۲۸ جولای

مقایسه قدرت نظامی دو کشور

براساس گزارش مؤسسه مطالعات استراتژیک بین‌المللی، تایلند با ۳۶۰ هزار نیروی نظامی فعال، برتری محسوسی نسبت به کامبوج با ۱۲۴ هزار نیرو دارد. تایلند چهار تا پنج برابر کامبوج بودجه نظامی دارد و تجهیزات پیشرفته‌تری از آمریکا و اروپا تهیه می‌کند؛ درحالی‌که کامبوج بیشتر تسلیحات خود را از چین می‌خرد.

در نیروی هوایی، تایلند با جنگنده‌های مدرن F-16 و گریپن، برتری کامل دارد؛ در حالی که کامبوج هیچ جنگنده‌ای در اختیار ندارد و تنها به سامانه دفاع هوایی KS-1C ساخت چین اتکا دارد که از نظر فناوری و برد در سطح پایین‌تری است.

در نبرد زمینی نیز تایلند با تعداد دو برابری تانک‌ها و پنج برابری توپخانه‌ها، دست بالا را دارد.

ریشه اختلاف مرزی

اختلافات به دوره استعمار و توافق‌نامه‌های فرانسه-سیام در اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد. نقشه‌ای که در سال ۱۹۰۷ توسط فرانسه تهیه شده بود، پایه ادعای کامبوج برای مالکیت معبد تاریخی «پریه ویهیر» است، در حالی که تایلند آن را متعلق به خود می‌داند.

معبد پریه ویهیر . عکاس: تانگ چین سوتی/AFP/Getty Images

دادگاه بین‌المللی لاهه در سال ۱۹۶۲ رای به مالکیت کامبوج داد. اما از ۲۰۰۸، پس از درخواست ثبت جهانی معبد توسط کامبوج، درگیری‌هایی در اطراف آن آغاز شد. در سال ۲۰۱۳، دادگاه تفسیر کرد که نه‌تنها معبد، بلکه کل محدوده آن نیز متعلق به کامبوج است، اما تایلند دیگر صلاحیت دادگاه را به رسمیت نمی‌شناسد.

درگیری‌های اخیر در چندین منطقه از مرز تعیین‌نشده رخ داده است. کامبوج پس از درگیری ماه مه، شکایتی را برای تعیین مالکیت چهار منطقه از جمله پرسات تا موئن تام و چونگ بوک به دادگاه لاهه ارجاع داد، اما تایلند تأکید دارد حل اختلاف باید از طریق مکانیزم دوجانبه کمیسیون مرزی انجام شود.

نقش در بحران سیاسی تایلند

نخست‌وزیر تایلند، پائتونگتارن شیناواترا، در ژوئیه از سوی دادگاه قانون اساسی به دلیل اتهام سوءمدیریت در موضوع مرزی تعلیق شد. در تماس صوتی فاش‌شده‌ای با هون‌سن، رهبر سابق کامبوج، او ارتش تایلند را عامل تشدید تنش معرفی کرده بود. این سخنان موجی از اعتراض‌ها و درخواست‌های استعفا را در پی داشت.

در پی این رسوایی، حزب دوم ائتلاف حاکم از دولت کناره‌گیری کرد و اکثریت پارلمانی دولت در آستانه فروپاشی قرار گرفت.