پشت‌پرده طرح ضدایرانی آمریکا در سوریه
جان بولتون دولت سوریه را به یک حمله نظامی “قوی‌تر” تهدید کرده است. از سوی دیگر، روسیه کاخ سفید را به همکاری با شورشیان نزدیک به القاعده برای تدارک یک بهانه جدید جهت مداخله نظامی غربی در سوریه متهم کرد. تحقق این سناریو غیرممکن نیست. با توجه به اینکه در روز‌های اخیر، دونالد ترامپ در داخل آمریکا با رسوایی‌های متعددی روبرو است، بعید نیست که برای انحراف توجه از این رسوایی‌ها و فرار از استیضاح احتمالی مجددا به سوریه حمله کند.
در حالی که تا چندی پیش رئیس‌جمهور آمریکا چندبار بر ضرورت بازگشت سربازان آمریکایی از سوریه تاکید کرده بود، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در چرخشی آشکار، نیرو‌های آمریکایی در سوریه را ابقا کرد.
به گزارش فرارو، در هفته‌های اخیر، همزمان با تشدید فشارهای اقتصادی بر ایران و اجرای دور نخست تحریم‌ها، دولت دونالد ترامپ به طور بی‌سروصدا تیمی از کارشناسان سختگیر را در وزارت خارجه برای حل‌وفصل مسائل مرتبط با خاورمیانه، خصوصا ایران و سوریه، استخدام کرده است.
یادآوری این نکته حائز اهمیت است که هنگامی که مقامات آمریکا درباره سوریه و بحران آن راه‌حل‌هایی ارائه می‌کنند، یکی از اهداف اصلی و علنی آنها محدود کردن نفوذ ایران در این کشور است. با این اوصاف برای فهم بهتر سیاست خارجی آمریکا در برابر ایران، ابتدا لازم است به متولیان امور خاورمیانه در دولت آمریکا نگاهی انداخته شود.
در نهم آوریل ۲۰۱۸، دیوید کنث شنکر، مقام سابق پنتاگون در دولت بوش پسر و پژوهشگر اندیشکده متنفذ انستیتوی واشنگتن، به ریاست اداره امور خاور نزدیک در وزارت خارجه آمریکا منصوب شد. این اداره، سیاست خارجی آمریکا در قبال کشور‌های عربی و ایران را پایه‌ریزی می‌کند.
شنکر، اما آخرین کسی نبود که از این اندیشکده ضدایرانی به وزارت خارجه ملحق می‌شود، اخیرا در ۱۷ آگوست ۲۰۱۸، جیمز جفری، دستیار جورج دبیلو بوش و معاون مشاور امنیت ملی او و نیز کارشناس مسائل ایران و ترکیه در انستیتوی واشنگتن، به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه منصوب شد. او پس از سوگند یاد کردن در برابر مایک پومپئو، اکنون مسئول یکی از مهمترین پرونده‌های خاورمیانه شده است.
شنکر و جفری در دو چیز مشترک‌اند: نخست آنکه هر دو از مقامات بلندپایه دولت جورج دبلیو بوش و کارشناسان اندیشکده انستیتوی واشنگتن هستند و هر دو متخصص مسائل خاورمیانه، از جمله ایران، هستند. این اندیشکده و کارشناسان آن عموما دیدگاه سختگیرانه‌ای درباره ایران دارند.
با تکمیل تیم خاورمیانه‌ای وزارت خارجه آمریکا که احتمالا برخی از آنها در گروه اقدام ایران هم عضو هستند، موضع و اهداف آمریکا در خصوص بحران سوریه واضح‌تر شده است. علیرغم تاکید‌های پیشین دونالد ترامپ بر خارج کردن نیرو‌های کشورش از سوریه، به نظر می‌رسد یکی از ویژگی‌های بارز استراتژی جدید آمریکا در سوریه، تاکید بر استمرار حضور نظامی در سوریه است. آمریکایی‌ها به طور آشکار خروج نیروهایشان از سوریه را به خروج نیرو‌های ایران و متحدان آن از این کشور مشروط کرده‌اند. این امر در جریان گفتگو‌های چند روز پیش جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، با همتای روسی‌اش نیکولای پاتروشف در ژنو هم مطرح شد. یک منبع آگاه از این گفتگو‌ها به خبرگزاری بلومبرگ گفته، بولتون اعلام کرده نیرو‌های آمریکایی تنها زمانی از سوریه خارج می‌شوند که کل نیرو‌های ایران و متحدان آن از سوریه خارج شوند.
این تغییر “ناگهانی” موضع آمریکا در سوریه، بی دلیل نبود. علاوه بر حضور بولتون در کاخ سفید، که خود عامل مهمی در شکل‌دهی به سیاست آمریکا در سوریه است، مجموعه‌ای از عوامل دیگر فراهم شده تا آمریکا حضور نظامی خود در سوریه را استمرار دهد. در رأس این عوامل، کمک‌های مالی کشور‌هایی نظیر عربستان و امارات است. اخیرا این دو کشور به دستور ترامپ ۱۵۰ میلیون دلار به مناطق شرق رود فرات در سوریه اختصاص دادند. یعنی همان مناطقی که تحت سیطره نیرو‌های کُردی مورد حمایت آمریکا است. به گفته روزنامه رأی الیوم، آمریکا دنبال این است که مناطق شرق رود فرات (که منابع نفت و گاز دارند) را از دولت مرکزی سوریه جدا کند.
با این حال، هدف از تقویت این مناطق، در وهله اول مقابله با نفوذ ایران است. ویلیام روباک، سفیر سابق آمریکا در بحرین و مشاور اصلی ائتلاف ضدداعش در سوریه، بر این نکته تاکید کرد. روباک روز شنبه به مناطق شمال شرق سوریه سفر کرد و از همان جا بر “ضرورت اخراج نیرو‌های ایران از سوریه” تاکید کرد. به گفته وبگاه روسیاالیوم، روباک اعلام کرده اخراج نیرو‌های ایران اولویت آمریکا و استراتژی مرحله آینده خواهد بود.
دلیل دیگر چرخش آمریکا در سوریه، بازگشت تیمی از مقامات سابق به دولت ترامپ است که به دشمنی با ایران معروف هستند. به گفته روزنامه الشرق الاوسط، در متن استخدام جفری به عنوان نماینده آمریکا در امور سوریه، تصریح شده که بخشی از ماموریت او کار بر کاهش نفوذ ایران خواهد بود. تحلیلگران آگاه می‌گویند جفری در دشمنی با ایران مشهور است. زمانی که او بین سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ سفیر آمریکا در بغداد بود، به طور آشکار با عقب‌نشینی نیرو‌های آمریکا از عراق مخالفت کرده بود.
در یازدهم ماه ژوئیه، گروهی از کارشناسان آمریکایی در اندیشکده انیستیتوی واشنگتن، از جمله جفری، طی پژوهشی با عنوان “به سوی یک سیاست جدید آمریکایی در سوریه؛ پایه‌ای برای مقابله با ایران و منع احیای دولت اسلامی (داعش) ” پیشنهاداتی به کاخ سفید ارائه کردند.
به نظر می‌رسد این پژوهش، دلیل استخدام جفری به عنوان نماینده آمریکا در امور سوریه بوده است. در این پژوهش، پیشنهاد شده که در شمال شرق سوریه مناطق پرواز ممنوع ایجاد و تحریم‌هایی علیه ایران اعمال شود.
جفری و همکارانش در اندیشکده مزبور در ادامه برای محدود کردن نفوذ ایران در سوریه پیشنهاداتی ارائه کردند که به شرح زیر است.
۱- جلوگیری از تاسیس یک معماری نظامی و اطلاعاتی دائمی در سوریه و هلال حاصلخیز توسط ایران
۲- جلوگیری از پیشروی نیرو‌های ایران و اسد به سمت شمال شرق سوریه پس از شکست داعش و ایجاد یک منطقه ورود/پرواز ممنوع در شرق رود فرات از طریق استفاده از نیروی هوایی و حضور کوچک زمینی.
۳- ابقای منطقه پرواز ممنوع تا زمان اجرای کامل قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل. این قطعنامه خواستار برکناری اسد و اخراج نیرو‌های ایران از سوریه است.
۴ – حمایت از تلاش‌های اسرائیل برای ایجاد شکاف میان ایران، روسیه و اسد؛ و نیز حمایت از حملات اسرائیل علیه سایت‌های نظامی ایرانی.
۵- کمک به متحدان آمریکا در شمال شرق سوریه برای یافتن بازار‌های جایگزین برای صادرات نفتی و محصولات کشاورزی آنها.
۶ – افزایش تحریم‌ها بر بانکهایی که برای رژیم سوریه و نیرو‌های ایرانی در سوریه اعتبار تامین می‌کنند.
این پیشنهادات از این جهت حائز اهمیت هستند که جیمز جفری اکنون مسئول رسمی پرونده سوریه در دولت آمریکا است و به احتمال زیاد برای اجرای این پیشنهادات تلاش خواهد کرد.
همه این اقدامات در حالی صورت می‌گیرد که در روز‌های اخیر گزارش‌هایی درباره امکان حمله نظامی آمریکا به سوریه منتشر شده است. همزمان با آماده شدن ارتش سوریه برای تصرف آخرین منطقه تحت سیطره معارضان در استان ادلب، جان بولتون دولت سوریه را به یک حمله نظامی “قوی‌تر” تهدید کرده است. از سوی دیگر، روسیه کاخ سفید را به همکاری با شورشیان نزدیک به القاعده برای تدارک یک بهانه جدید جهت مداخله نظامی غربی در سوریه متهم کرد. تحقق این سناریو غیرممکن نیست. با توجه به اینکه در روز‌های اخیر، دونالد ترامپ در داخل آمریکا با رسوایی‌های متعددی روبرو است، بعید نیست که برای انحراف توجه از این رسوایی‌ها و فرار از استیضاح احتمالی مجددا به سوریه حمله کند.
