پایان معافیت‌های نفتی ایران با بازار نفت چه می‌کند؟

امروز معافیت‌های نفتی ایران منقضی شدند و تحریم‌های شدیدتر به معنای افزایش قیمت نفت است. در حالی که ترامپ در توئیتی اعلام کرده، عربستان و امارات با درخواست او برای افزایش تولید موافقت کرده‌اند، مقامات اوپک می‌گویند چنین ادعایی صحت ندارد. سیاست‌های آمریکا چه سرنوشتی را برای بازار نفت رقم می‌زند؟

مقامات آمریکایی هفته گذشته (۲۱ آپریل) اعلام کردند که دیگر معافیت‌ از تحریم‌های نفتی برای هشت مشتری ایران را تمدید نمی‌کنند. این معافیت‌ها که یک روز پیش از اجرایی شدن تحریم‌ها در پنجم نوامبر به کشورهای چین، هند، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه، یونان، تایوان و ایتالیا اعطا شده بود، امروز (۱۲ اردیبهشت) منقضی شدند.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از فوربس، از میان این کشورها، ایتالیا، یونان و تایوان طی این دوره هیچ نفتی از ایران خریداری نکردند.

اجرای تحریم‌های شدیدتر می‌تواند موجب افزایش قیمت نفت بشود و این مساله خود به معنای بنزین‌ گران‌تر برای مصرف‌کنندگان آمریکایی است.

چین، هند و ترکیه بیشترین نفت را از ایران خریداری می‌کنند و در صورتی که پس از پایان معافیت‌ها، قصد واردات نفت از ایران را داشته باشند، با چالش‌های زیادی مواجه خواهند شد.

این در حالی است که ترکیه اعلام کرده، از طریق مکانیسم مالی که میان دو کشور ایجاد شده و بدون نقض تحریم‌های ایالات متحده، خرید نفت از ایران را ادامه خواهد داد.

چین هم به مواضع اخیر واشینگتن علیه ایران معترض است و قصد ادامه وارد نفت از ایران را دارد. این مساله اما می‌تواند روند توافقات تجاری میان پکن و واشینگتن را در معرض خطر قرار دهد.

گزارش‌ها از میزان صادرات نفت ایران حاکی از آن است که این کشور در ماه مارس (اسفند-فروردین) بیشترین نفت را طی هفت ماه گذشته به فروش رسانده است.

مقامات آمریکایی اعلام کرده‌اند که قصد دارند با ایجاد محدودیت در روند صادرات و کاهش‌ درآمدهای نفتی ایران، که حدود ۵۰ میلیارد دلار در سال است، از نفوذ این کشور در منطقه بکاهند.

تحریم‌های نفتی علیه ایران در پنجم ماه نوامبر (۱۳ آبان) اجرایی شده است. محموله‌های نفت خام و میعانات گازی فروخته‌شده در ماه آپریل (فروردین-اردیبهشت) حدود ۱٫۱ میلیون بشکه در روز برآورده شده که این تقریبا ۵۰ درصد نفتی است که ایران در سال ۲۰۱۸ به طور متوسط صادر کرده است.

از سوی دیگر، این احتمال وجود دارد که آمریکا پا را فراتر گذاشته و این تحریم‌ها را علیه صنایع پتروشیمی ایران هم اعمال کند؛ بخشی که تاکنون تحت تاثیر تحریم‌های نفتی نبوده است.

صنایع پتروشیمی ۴۰ درصد از صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می‌دهد.

جدول زیر کشورهای واردکننده نفت از ایران و میزان واردات آنها را نشان می‌دهد:

علاوه بر کاهش عرضه ناشی از تحریم‌های ایران، از ابتدای ژانویه کشورهای تولیدکننده اوپک و متحدان غیراوپکی آنها موسوم به اوپک پلاس، توافق کاهش تولید را اجرا کرده‌اند. این کشورها توافق کردند به مدت شش ماه ۱٫۲ میلیون بشکه از تولید روزانه خود را کاهش دهند.

این روند موجب شده قیمت نفت از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون حدود ۴۰ درصد افزایش یابد. تمدید دوباره این توافق، به همراه کاهش عرضه ۱٫۱ میلیون بشکه‌ای نفت ایران در بازار جهانی، گران شدن نفت را به دنبال خواهد داشت.

سوالی که مطرح می‌شود این است که عربستان سعودی چگونه به کمبود بشکه‌های نفت کشور رقیب در منطقه، یعنی ایران واکنش نشان خواهد داد؟

دونالد ترامپ هفته گذشته در توئیتی از عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواست تا کمبود عرضه بازار را جبران کنند. اگرچه عربستان یک بار پیش از اجرایی شدن تحریم‌های ایران در ماه نوامبر، حاضر شد به درخواست رئیس‌جمهور آمریکا برای افزایش تولید پاسخ مثبت بدهد، این بار هیچ تضمینی وجود ندارد که وعده‌های خود را در راستای سیاست‌های آمریکا عملی کند.

ظرفیت مازاد تولید عربستان در حال حاضر، ۵۰۰ هزار بشکه در روز است. وزیر انرژی عربستان روز چهارشنبه اعلام کرد، این کشور نیازی به اقدام فوری در بازار نفت نمی‌بیند؛ اما نیاز خریداران نفتی که از پایان معافیت‌های آمریکا برای واردات نفت ایران متاثر می‌شوند، پاسخ خواهد داد.

این قطعا جوابی نیست که کاخ سفید منتظر شنیدن آن بود. روز جمعه ۲۶ آپریل، ترامپ در توئیت دیگری اعلام کرد که عربستان و دیگر تولیدکنندگان اوپک با درخواست او برای افزایش تولید موافقت کرده‌اند. رهبران اوپک اما چنین ادعایی را تکذیب کردند. به این ترتیب به نظر می‌رسد، ایالات متحده با پایان دادن به معافیت‌ها، مرتکب ریسک بزرگی می‌شود. افزایش تنش‌های ژئوپولتیک قطعا موجب گران شدن نفت می‌شود.