وین آخرین تیر ترکش/ برجام و نفسی که به شماره افتاد

امروز جمعه در وین وزیران خارجه کشورهای ۴+۱ و ایران گردهم می آیند تا شاید آخرین تلاش ها برای نجات برجام به نتیجه برسد.

وزیران خارجه ایران، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان امروز جمعه در وین گردهم می آیند تا راهکار کشورهای امضا کننده برجام منهای آمریکا برای حفظ این توافق هسته ای را ملاحظه کنند. در همین رابطه در آستانه برگزاری نشست کمیسیون مشترک وزرای خارجه عضو برجام، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران و «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا صبح روز جمعه در یک صبحانه کاری در هتل کوبورگ با یکدیگر دیدار و در مورد مذاکرات چند ساعت آینده به گفت وگو و رایزنی پرداختند.

این مذاکرات در حالی انجام می شود که وضعیت برجام به هیچ وجه مساعد نیست و نفس های آن به شماره افتاده بطوریکه «عباس عراقچی» معاون وزیر خارجه ایران، چندی قبل در وصف وضعیت آن گفته بود که برجام در «آی سی یو» است.

محمدجواد ظریف پیش از آغاز مذاکرات نفس گیر روز جمعه در حساب توئیتری خود نوشت: ­در نشست وزیران در خصوص برجام در وین وظیفه من کاملا روشن و عبارت است از یافتن راه حل های عملی . از اتحادیه اروپا و همتایانم در سه کشور اروپایی بعلاوه دو کشور (روسیه و چین) انتظار دارم که به جای وعده های مبهم و بزرگ، تعهدات قابل اجرا و مشخصی ارائه دهند.

ظریف خطاب به همتایان خود در نشست وین گفت: اشتباه نکنید تحریم‌ها و پایبندی به برجام با هم قابل جمع نیستند.

ظریف در بدو ورود به فرودگاه وین برای شرکت در نشست کمیسیون مشترک وزرای خارجه ایران، چین، روسیه، فرانسه، آلمان و انگلیس و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با موضوع برجام در پاسخ به این پرسش که «روز جمعه بسته اقتصادی اتحادیه اروپا به ایران ارائه خواهد شد، انتظارات شما از این بسته چه خواهد بود؟» گفت: آنچه که انتظار داریم این است که روز جمعه بسته ای را که ارائه می دهند تعهدات مجموعه کشورهای باقی مانده از ۱+۵ یعنی کشورهای چین و روسیه و سه کشور اتحادیه اروپایی و خود اتحادیه اروپا در واقع تعهداتی باشد که حقوق مردم ایران از برجام را؛ حال چه حقوق اقتصادی و چه سایر حقوقشان، چون برجام منحصرا حقوق اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایجاد نکرده است بلکه در حوزه هسته ای و سیاسی اقداماتی را پیش بینی کرده است که باید توسط طرف های دیگر انجام می شده است.

وزیر امور خارجه کشورمان با تاکید براینکه اتحادیه اروپا در قبال ارائه بسته اقتصادی به ایران خواسته جدیدی ندارد، گفت: تنها خواسته اتحادیه اروپا از ایران این است که باید به تعهدات خود در برجام پایبند باشد.

رایزنی های تلفنی روحانی

اما همزمان با اقدامات ظریف در وین، «حسن روحانی» رئیس جمهوری ایران نیز رایزنی هایی را با سران کشورهای غربی انجام داده است. رئیس جمهور ایران پنجشنبه شب در تماس تلفنی «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه با وی، تلاش فرانسه در روند حفظ برجام در ماه‌های گذشته را مثبت دانست و اظهار داشت: بسته پیشنهادی اروپا درباره ادامه روند همکاری ها در برجام دربرگیرنده همه خواسته های ما نیست و امیدواریم روند مذاکرات وزرای ۵ کشور امروز (جمعه) در وین، بتواند خواسته های ایران را برای ادامه همکاری در برجام تامین کند.

رئیس جمهوری با اشاره به فعالیت های اقتصادی و روابط بانکی و مشکلات به وجود آمده برای برخی شرکت های اروپایی در پروژه های ایران، بواسطه خروج یکجانبه آمریکا از برجام، گفت: انتظار ما از اروپا ارائه یک برنامه عملیاتی روشن و دارای زمان بندی است تا بتواند نقشی جبران کننده در قبال خروج آمریکا داشته باشد.

رئیس جمهوری ایران همچنین در تماس تلفنی با صدراعظم آلمان تاکید کرد: اگر روند کار اجلاس وزرای کشورهای اروپایی در وین برای ترغیب ایران به همکاری و فعالیت مشترک امیدوارکننده باشد، مسیر همکاری را با اروپا ادامه خواهیم داد.

روحانی عصر پنجشنبه در تماس تلفنی با «آنگلا مرکل» با اشاره به خروج یکجانبه آمریکا از برجام و فرصت محدودی که در اختیار اروپا قرار گرفت تا مواضع خود را به طور روشن و صریح درباره چگونگی ادامه برجام اعلام کنند، گفت: پس از خروج آمریکا از برجام مشکلاتی در زمینه اقتصادی، روابط بانکی و نفتی ایجاد شده و شرکت های سرمایه گذار در ایران برای ادامه فعالیتشان دچار تردید شدند.

رئیس جمهوری با اشاره به ارائه بسته پیشنهادی سه کشور اروپایی در ارتباط با چگونگی عمل به تعهدات و همکاری هایشان در برجام، آن را مایوس کننده عنوان کرد و گفت: متاسفانه در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یکسری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده بود.

صدر اعظم آلمان نیز در این گفتگوی تلفنی، با بیان اینکه در بسته پیشنهادی به ایران موضوعات کلی و اصولی مورد اشاره قرار گرفته و در زمینه جزئیات باید گفت وگوها ادامه پیدا کند، گفت: آنچه اهمیت دارد، این‌ است که می دانیم و یقین داریم می خواهیم در برجام بمانیم و معتقدیم باید با آرامش ادامه روند گفت وگوها به انجام برسد.

جدیدترین موضع روسیه

«ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه صبح امروز جمعه در کنفرانس خبری هفتگی خود با اشاره به حضور سرگئی لاوروف در نشست کمیسیون مشترک وزیران خارجه عضو برجام، گفت: ما آمادگی خود را برای اجرای تعهدات روسیه در چارچوب برجام تا زمانی که طرفین دیگر این کار را انجام می دهند، اعلام می کنیم.

به گفته وی، روسیه علاقه مند به توسعه اقتصادی و تجاری روابط خود با ایران است و از همکاری های خود با تهران در قبال تحریم های فراسرزمینی دفاع خواهد کرد، چرا که ما اهرم های لازم برای این کار را در اختیار داریم.

سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه گفت که مسکو از همکاری های خود با ایران در قبال تحریم های فراسرزمینی دفاع خواهد کرد.

آخرین فرصت اروپا

شاید مذاکرات امروز وین آخرین فرصت اروپا برای نشان دادن حسن نیت خود برای حفظ برجام باشد. در همین رابطه اتحادیه اروپا در بیانیه ای روز چهارشنبه اعلام کرد هدف از نشست روز جمعه در وین توافق بر سر راه هایی جهت تضمین اجرای توافق هسته ای پس از خروج آمریکا از آن است.

با توجه به آنکه روابط میان اروپا و آمریکا در دوران زمامداری ترامپ با توجه به مسائلی همچون خروج از معاهده پاریس، اعمال تعرفه های گمرگی و … دچار نوعی بحران پنهان شده و حتی بازی های ترامپ با پیمان «ترانس پاسفیک» علاوه بر عصبانیت کشورهای آسیایی موجب خشم اروپا نیز شده، خروج از برجام با توجه به زحماتی که سه کشور اروپایی برای به نتیجه رسیدن آن کشیده اند موجب عمیق ترشدن اختلافات واشنگتن و بروکسل شده اما با این وجود مشخص نیست که اروپا تا چه مرحله ای پای ایران و برجام می ایستد.

در این میان نباید فراموش کنیم که موضع کشورهای اروپایی در خصوص برجام نیز تفاوت چندانی با آمریکا ندارد. برای مثال عملکرد فرانسه در زمان انجام مذاکرات منجر به برجام نشان داد که قاره سبز نیز برای خود کیسه جداگانه ای دوخته است.

هر چند کارشناسان اعتقاد دارند که وضعیت فعلی فرصتی مناسب برای اروپاست تا بلکه شاید بتواند از اعتبار خود در برابر آمریکا دفاع کند اما مناسبات پیدا و پنهان واشنگتن و بروکسل و همچنین حجم مبادلات میان آنها موجب شده تا با وجود اختلافاتی که میان آمریکا و اروپا وجود دارد، در خصوص تامین منافع ایران نتوان امید چندانی به اروپا داشت.

نباید فراموش کرد که از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون در تمامی فشارهای وارده بر ایران، اروپا در کنار آمریکا بوده و از زمان مطرح شدن خروج آمریکا از برجام، اروپا تلاش کرد تا مواردی همچون توان موشکی ایران و حمایت تهران از جریان مقاومت را وارد مباحث مورد مذاکراه با ایران کند تا شاید بتواند خواسته های دشمنان ایران در خصوص محدود بودن تهران را برآورده کند.