وضعیت مرخصی در قانون کار ۱۴۰۳+ جزئیات
طبق ماده ۶۹ قانون کار: «تاریخ استفاده از مرخصی استحقاقی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می‌شود و در صورت اختلاف بین کارگر و کارفرما نظر اداره کار و امور اجتماعی محل لازم‌الاجراء است.»
مرخصی در قانون کار چه شرایط دارند؟
طبق ماده ۶۹ قانون کار: «تاریخ استفاده از مرخصی استحقاقی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می‌شود و در صورت اختلاف بین کارگر و کارفرما نظر اداره کار و امور اجتماعی محل لازم‌الاجراء است.»
مرخصی استعلاجی چیست؟
نوعِ دیگری از مرخصیِ عنوان شده در قانون کار است؛ البته به شرایط و جزئیاتِ این مرخصی در قانون کار اشاره نشده و صرفا در ماده ۷۴ قانون کار آمده: «مدت مرخصی استعلاجی، با تأیید سازمان تأمین اجتماعی، جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد». در خصوص این مرخصی سقفی در نظر گرفته نشده است. همچنین لازم به ذکر است که طبق قانون، برای استراحت‌هایی که در هر نوبت کمتر از هفت روز است و درمجموع در طول سال از ۱۵ روز بیشتر نمی‌شود، گواهی پزشک معالج کافی است و نیاز به تایید پزشک معتمد و یا کمیسیون پزشکی ندارد. استراحتهای بیشتر از ۱۵ روز تا ۶۰ روز در سال و استراحت بیش از ۷ روز در هر نوبت باید به تایید پزشک معتمد سازمان برسد. استراحتهای بیش از ۶۰ روز در سال نیز باید به تایید کمیسیون پزشکی برسد.
علاوه بر مرخصیِ استحقاقی و استعلاجی، کارگران از حق استفاده از انواع دیگرِ مرخصی نیز برخوردارند: طبق ماده ۷۳ قانون کار، کلیه کارگران در موارد ذیل حق برخورداری از سه روز مرخصی با استفاده از مزد را دارند: الف – ازدواج دائم، ب – فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان. همچنین طبق ماده ۶۷ قانون کار، هر کارگر حق دارد به منظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش فقط برای یک نوبت یک ماه به عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده نماید.
مورد دیگر، مرخصیِ زایمانِ موضوع ماده ۷۶ قانون کار است؛ طبق این قانون «مرخصی بارداری کارگران زن، جمعا ۹۰ روز است. حتی الامکان ۴۵ روز این مرخصی باید پس از وضع حمل مورد استفاده قرار گیرد. برای زایمان توأمان، ۱۴ روز به مدت مرخصی اضافه می‌شود». این مدت زمانِ ۳ ماهه البته سال‌ها بعد از تصویبِ قانون کار، در قوانین تکمیلی ابتدا به ۶ ماه و بعد به ۹ ماه افزایش پیدا کرد. همچنین برای مردانی که زنان آن‌ها شاغل هستند و از مرخصیِ زایمان استفاده می‌کنند نیز ۱۴ روز مرخصی در زمان تولد فرزندشان در نظر گرفته شده است. این مرخصی البته برای آقایان شاغل در قوای سه‌گانه و بخش عمومی غیر دولتی محدود به ۳ روز است.
در تمام مواردی که تا اینجا ذکر شد، مرخصیِ کارگر همراه با دریافت حقوق بود؛ اما طبق ماده ۷۲ قانون کار، کارگران امکان استفاده از مرخصیِ بدون حقوق نیز دارند. بر این اساس، «نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آن‌ها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین خواهد شد.»
شرایط دریافت مرخصی زایمان برای بانوان شاغل!
سازمان تامین اجتماعی در کشور ایران موظف به حمایت از کارگران حقوق‌بگیر به‌صورت اجباری و سایر صاحبان حرف و مشاغل آزاد به‌صورت اختیاری بوده و با پرداخت مستمری بازنشستگی، ازکارافتادگی کلی وجزیی، پرداخت مستمری بازماندگان، مزایای نقدی، غیرنقدی و همچنین عیدی مستمری‌بگیران مانند کمک عائله‌مندی، کمک هزینه اولاد و عیدی، این گروه را حمایت می‌کند.
«مرخصی زایمان» نیز به موجب بند (الف) ماده ۱۷ “قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت” مصوب ۲۴ مهرماه ۱۴۰۰ یکی از وظایف این سازمان و در زمره تعهدات کوتاه‌مدت تامین اجتماعی است.
مدت زمان این مرخصی برای تمام زنان بیمه‌شده شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون تأمین اجتماعی که دارای رابطه مزدبگیری با کارفرما باشند، ۹ ماه بوده و حقوق این ایام مطابق با قوانین سازمان تأمین اجتماعی پرداخت خواهد شد.
میزان کمک هزینه بارداری چگونه محاسبه می‌شود؟
میزان کمک هزینه بارداری در حقیقت معادل دو سوم آخرین مزد (حقوق) بیمه‌شده با درنظر گرفتن روزهای استراحت است؛ که منهی کسر ۳ روز اول پرداخت می‌شود.
برای نحوه محاسبه آخرین مزد یا حقوق بیمه‌شده هم کل مبالغ مشمول کسر حق بیمه (که بیمه‌شده در آخرین ۹۰ روز قبل از استراحت دریافت کرده باشد) با هم تجمیع و بر تعداد روزهای کارکرد بیمه‌شده در این مدت تقسیم می‌شود.
مدارک لازم برای دریافت کمک هزینه بارداری و غرامت دستمزد ایام بارداری چیست؟
دفترچه درمانی، گواهی پزشک معالج و همچنین تائیدیه مراجع پزشکی ذیربط به منظور دریافت کمک هزینه بارداری و غرامت دستمزد ایام بارداری ضروری است و بیمه‌شدگان زن با ارائه گواهی ولادت و شناسنامه نوزاد و مادر (درصورت عدم اشتغال به‌کار) حسب ضوابط قانونی می‌توانند از غرامت دستمزد ایام بارداری و مرخصی زایمان بهره‌مند شوند.
امکان ارائه درخواست و بارگذاری مستندات مدارک مربوط به دریافت کمک هزینه بارداری وغرامت دستمزد ایام بارداری از طریق سامانه غیرحضوری تامین اجتماعی نیز فراهم شده و متقاضیان استفاده از مرخصی زایمان با بارگذاری عکس صفحه اول و صفحه مشخصات نوزاد مندرج در شناسنامه مادر و گواهی پزشک متخصص در این سامانه می‌توانند از این مرخصی استفاده کنند.
مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا درباره شرایط استفاده از این مرخصی اظهارداشت: بیمه‌شدگان زن که ظرف یک سال قبل از زایمان، سابقه پرداخت حق بیمه (۶۰ روز کار) را داشته باشند؛ به شرط عدم اشتغال به‌کار و مزدبگیری، می‌توانند از کمک ایام بارداری استفاده کنند.
مهدی شکوری افزود: زن بیمه‌شده همچنین باید در تاریخ شروع استراحت، مشغول به کار بوده یا در مرخصی استحقاقی باشد.
وی توضیح داد: مدت این مرخصی زایمان با پرداخت تمام حقوق و فوق‌العاده‌های مرتبط به ۹ ماه تمام تعیین شده و در صورت درخواست مادر تا دو ماه از این مرخصی در ماه‌های پایانی بارداری قابل استفاده است.
